Voorpagina Algemeen, Maatschappelijk, Recensies

Amina Wadud in Antwerpen

Twee dagen na het ei-gooi-voorval in de Balie, zou ik met 2 Nederbelgische broeders naar Antwerpen gaan voor een lezing van dr. Amina Wadud. Geen S4B/H. Dit gaf ons de kans om het grondig oneens te zijn met de sprekers, grondig eens te zijn op een aantal andere vlakken, maar vooral om van elkaar te leren. En dat is zo broodnodig in deze, de wijde gemeenschap.

Terwijl ik me zat te verbijten bij een gecorrumpeerd avondje Champions League, wierp een stelletje leipe zotten eieren naar een politicus en een schrijfster. Er vielen dreigementen. Mensen zijn gearresteerd. Teletekst gaf de geweldige samenvatting: 2 Belgische mannen, beiden lid van Shariah4Holland, zijn gearresteerd…. yaddayadda yadda. Ik doe de discussie niet over, want Reflex en een ingezonden stuk zijn wel voldoende dacht ik. (Mijn eerdere voorzichtigheid over S4B/H is nu echter wel van de baan, stelletje  half-criminele kapotmakers.)

Amina Wadud

Toch zat het me hoog. Twee dagen later zou ik met 2 Nederbelgische broeders naar Antwerpen gaan voor een lezing van dr. Amina Wadud ( van Quran and Woman faam). Nu wist ik slechts vaag wie Irshad Manji was naar aanleiding van haar vorige (behoorlijk islamkritische) boek, maar van Wadud wist ik zeker: die wordt ook niet door alle moslims lief gevonden.

In Quran and Woman poneert zij een stelling waar vele moslims zich niet graag geconfronteerd mee zien: Islam is verworden tot een mannenreligie waar het lijkt dat de uitleg van de Qur’an grotere belangrijkheid heeft verworven dan de Qur’an zelf. En, zo stelt zij, laat al die uitleg nu door mannen zijn geschreven, vanuit een zeer sterk, patriarchaal gedachtegoed.

Niets nieuws voor de meesten van ons. Hoe vaak betogen we niet dat het schenden van vrouwenrechten in het algemeen door moslims maar ook onze vermeende vrouwonvriendelijkheid, lijnrecht ingaat tegen de doelstellingen van de Qur’an. Welke da’wahwebsite je er ook bij pakt, ‘Islam is niet lief voor de Vrouw’ is steevast een van de belangrijkste misconcepties die wordt aangepakt. En terecht!

Islam en genderneutraliteit

Dus op naar Antwerpen, want ik wil die vrouw wel horen spreken! Onderweg in de trein nam ik nog even gauw haar eerste publicatie door. Het boek beviel mij in eerste instantie vooral door de nadruk op taligheid en dan zowel door de aandacht voor semantiek (woordbetekenis) als grammatica.

Op die manier trekt ze bepaalde vooronderstellingen (wat zij noemt: ‘mannelijke lezingen’) volledig uit elkaar en maakt ze een methodologisch begin met een algemenere, genderneutrale lezing. Ik vond het razend interessant en dan vooral omdat ik dergelijke hermeneutische benaderingen al eerder was tegengekomen tijdens mijn studie Engels, maar dan vooral vanuit feministisch-marxistische hoek. Maar Wadud weerstaat het label femisme met verve, impliciet en expliciet.

Impliciet door de uitleg richting genderneutraliteit te bewegen (i.e. alle mensen zijn gelijk voor Allah, behalve op basis van taqwa) en expliciet door het label feminist voor zichzelf af te wijzen als reductief.

Groot was onze verbazing dan ook dat ze in de bespreking van haar latere publicatie “Inside the Gender Jihad: Women’s Reform in Islam” (2006), zichzelf toch het label feministe toeëigende, zei het met ‘islamitisch’ ervoor geparkeerd. Wat nu?

Wat nu?

Dit riep vragen op, maar ze vertelde zelf al van de hoed en de rand. Het bleek dat ze in haar research naar de vrouwenbeweging in de islamitische wereld twee sterke, tegenstrijdige stemmen was tegengekomen: die van de ‘islamistische’ vrouwen (politiek-islamitisch) en die van de seculier-feministische. Ze beschreef hoe ze op een conferentie was en door beide partijen in haar respectievelijke linker- en rechteroor werd getetterd. (Die dubbele stem is voor mij zeer herkenbaar overigens).

Vervolgens begon zij aan haar onderzoek. Een van haar conclusies was dat deze twee standpunten zich pas begonnen te ontwikkelen na de revolutie in Iran. Hiervoor, zo betoogde zij, was de roep voor vrouwenrechten in de moslimwereld algemeen van aard en niet zo zeer politiek/seculier/feministisch van aard. Het was een gezamenlijke roep om verbetering.

Islamitisch feminisme

Op het moment dat deze ‘islamitische’ republiek zich vormde en deze de normatieve betekenis van ‘islam’ leek te gaan bepalen, kwam er een dubbele schaar uit de maatschappij: de eerste beweging was dat groepen vrouwen concludeerden dat wanneer dit de betekenis van islam was, islam dus duidelijk niet voor hen was (seculier-feministisch). De tweede beweging was dat een groep vrouwen hun vrouwenrechten expliciet uit deze normatieve islam ging halen en alles wat daarbuiten viel, afweerde (islamistisch-feministisch).

Dr Wadud beschreef hoe zij midden jaren ’80 beide stemmen hoorde en ze geen plek kon geven en vervolgens hoe haar Qur’anstudie leidde tot het voor zichzelf herdefiniëren van de betekenis van ‘normatieve islam’ van de islamisten. Het duurde even voor zij besefte dat ze ook de term feminisme voor zichzelf kon opeisen en herdefiniëren. Derhalve: islamitisch feminisme.

Geen S4B/H

Terwijl ze daar haar verhaal deed, in alle rust, met krachtige stem en sterke argumentatie merkte ik dat mijn opgebouwde spanning wegvloeide. De avond vorderde, een jonge Vlaamse auteur die Saudische vrouwen had geïnterviewd kwam aan de beurt (en struikelde over haar vooringenomenheid en ethnocentrisme). Er volgde  nog een rondje behoorlijk kritische vragen (zowel islamitisch/seculier/feministisch/etc getint). Maar geen S4B/H, alhamdulillah.

Dit gaf ons de kans om het grondig oneens te zijn met de sprekers op sommige vlakken, grondig eens te zijn op een aantal andere vlakken, maar vooral om van elkaar te leren. En dat is zo broodnodig in deze, de wijde gemeenschap.

In het jaar dat Elvis stierf, werd Noureddine geboren. Op zijn negende kreeg hij een skateboard. Op zijn 20ste werd hij in Schotland verliefd op boeken. Op zijn 27ste werd hij moslim en vond hij zijn draai. Hij werkt in de gehandicaptenzorg en denkt soms dat hij bijna Arabisch kan lezen maar vraagt dan toch om een klinker. Hij jat de beste grappen van de missus, steun en toeverlaat sinds 2006. Af en toe vertaalt hij wat poëzie omdat het leven dan gewoon beter is.

Lees andere stukken van