Nou blijf ik nooit speciaal voor een Tv-programma thuis zitten, zelfs niet voor “Dancing with the Stars”. Laat staan dat ik mijn afspraak er voor inkort, naar huis sjees, niet aan tafel ga met de familie, om zo als een zombie voor de buis gekluisterd te gaan zitten. Gisteren was de uitzondering op de regel. Joris Luyendijk bij Tegenlicht! Dat wil toch niemand in breedbeeld missen? Of je moet natuurlijk genoegen nemen met het alternatief: een frame van 300 bij 200 pixels op uitzendinggemist.nl. Achteraf gezien had ik dat evengoed kunnen doen, want daar waar ik scherpe en onthullende observaties had verwacht, kreeg ik alleen hetgeen te horen wat mijn moeder al jaren roept wanneer ik klaag over haar satellietzenders (waaronder Al Jazeera). Toch leuk om van een oud-correspondent haar gelijk bevestigd te krijgen, maar lang niet zo leuk als mijn afspraak…
Op een kritische manier behandelde Joris gisteren aan de hand van verschillende nieuwsitems hoe de westerse media te werk gaat. Veelal krijgen wij het nieuws voorgeschoteld volgens het Israëlisch perspectief. Wat helemaal niet zo gek is, gezien de meeste correspondenten nou eenmaal in Jeruzalem in een hotelletje vertoeven. De zorgen van de Israëliërs is daarom hetzelfde leed van de correspondenten waarover zij vervolgens verslag doen bij het acht uur journaal. Wat maakt Joris anders? (Except for the obvious difference…) Hij begaf zich vooral in de bezette gebieden, hij weet hoe de vork aan de steel zit en ziet het als zijn verantwoordelijkheid toe te geven dat nieuws niet objectief gepresenteerd wordt. Kunnen wij ons als publiek vinden in de verklaring dat journalisten slechts een klein deel van het gehele verhaal meekrijgen en wij het maar moeten doen met hun subjectieve waarheid?
Even kort samengevat hoe het daar in het Midden-Oosten werkt. Persbureaus maken beelden van wat zij nieuwswaardig vinden. Er ontstaat een informatiestroom aan beelden en nieuws. De vraag wie deze stroom bepaalt, blijft onbeantwoord. Zijn het de ‘zionisten’, de ‘antisemieten’ of de ‘vul hier een boosdoener in uit een complottheorie naar eigen wens’? Wie zal het zeggen? Een correspondent krijgt de opdracht verslag te doen naar aanleiding van een bepaald nieuwsbericht. Hij heeft dus te maken met gefilterde nieuws, want voor hem is al bepaald waar hij invulling aan mag geven. Het uiteindelijke nieuws is vaak anders dan het lijkt en ook nog eens onvolledig. Het is niet objectief omdat de journalist keuzes heeft moeten maken in zijn verhaal. Welke aanpak en invalshoek hij neemt, is zijn selectie en zijn visie. Dat is uiteindelijk hetgeen wat we te lezen, te horen en te zien krijgen.
Zo hoor je bijvoorbeeld meer over de Joodse slachtoffers, terwijl er drie keer zoveel slachtoffers vallen onder de Palestijnen. Waarom dat zo is weet Joris uit te leggen. "Terreur is nu eenmaal beter in beeld te brengen dan een bezetting." Tjah, daar zijn we dan klaar mee. Laten we alle camera’s dan maar doen richten op alle bussen in Jeruzalem omdat dit wel te filmen is. Leuk voor de Israëliërs dat juist deze beelden perfect in hun verhaal past, en zij er een breder punt mee kunnen maken. Niets aan te doen jongens, het één is nu eenmaal visueler dan het ander.
Dan ben ik geneigd me vast te klampen aan het cliché dat wanneer journalisten hun best zouden doen om het hele verhaal te achterhalen, er wél een objectief beeld te schetsen valt. Maar helaas! Los van het feit dat zij een verhaal in twee minuten (of 500 woorden) moeten doen en er dus veel wegblijft, hebben zij ook nog andere obstakels. Als je onder een regime slechts 2 penselen met blauwe verf weet te bemachtigen, ziet het plaatje er uiteindelijk alleen blauw uit. Al houdt men zich aan alle journalistieke regels en methodes, je houd alsnog een gemanipuleerd beeld over. Het is één versie van de werkelijkheid. Voor een andere versie van hetzelfde verhaal kun je, indien je in bezit bent van een satelliet en kennis van de Arabische taal, overzappen naar Al Jazeera.
Het niet kunnen achterhalen van het hele verhaal is het begin van het probleem, maar lang niet alles. Om te beginnen is de PR al heel erg slecht. Palestijnse lui laten hun tongen leiden door woede en van diplomatie, spreektechnieken en marketingtools hebben ze kennelijk niet gehoord. Verder is er de kwestie dat bepaalde sleutelfiguren in een verhaal niet voor een camera kunnen of willen verschijnen, waardoor er geen sprake is van hoor en wederhoor. Wat altijd een obstakel blijft is de cultuurkloof. Gezien bepaalde gedragingen anders zijn dan de westerse, kan het westen zich niet inleven en identificeren in een dergelijke situatie en wordt deze dus maar als vreemd of barbaars bestempeld. Het westerse publiek kan daar dan geen sympathie voor opbrengen. Het voorbeeld wat door Joris werd aangehaald zijn de beelden van rouwende om overledenen. Daar waar de Israëliërs bedeesd treuren, zweren de Palestijnen wraak op een begrafenis waarbij het lijk gedragen wordt over een massa mensen.
Uiteindelijk lijkt journalistiek in het Midden-Oosten dus niets meer te zijn dan een broodje aap verhaal. We snijden uit dit fragment een quote, we leggen het onder een beeld wat er lekker bij past, we smeren van onze parachutejournalist er nog een verslag overheen, snijden de korstjes eraf en tadaaa: we hebben een journalistiek verantwoord rapportage.
Salaam en dikke groeten,
Eighty!
8 Reacties op "Soundbites sandwich"
Jammer maar helaas inderdaad. Maar zo zit de wereld nu eenmaal in elkaar. Maakt het overigens niet minder erg allemaal. Voeg CNN en Al Jazeera samen en voila, een duidelijker beeld van de situatie.
Erg interessante docu trouwens.
Ik heb de docu niet gezien, wel zijn boekje gelezen “Het zijn net mensen”. Hierin zet hij de vrije nieuwsgading tegenover die van de censuur uit de totalitaire systemen.
Het voordeel van de vrije nieuwsgading is dan toch dat je als je wilt je de leugens kan achterhalen zonder bang te hoeven zijn. Twijfelen aan de woorden van totalitaire systemen is uitgesloten. Het boekje is wat mij betreft een aanrader voor een ieder die geintreseerd is in journalistiek.
Groet,
Herman
“de vork aan de steel zit”
De vork zit in de steel:
*modbreak: ’t kan allebei http://www.dbnl.org/tekst/stoe002nede01/*
Interessant verhaal! Je hebt vast ook zijn boek ‘Het zijn net mensen’ gelezen?
Ik ben het niet met je eens dat de journalistiek niets meer is dan een broodje aapverhaal. Als datzo zijn dan zouden er alleen maar leugens en halve waarheden circuleren in de wereld, en dat is niet het geval. De journalistiek opent vele wegen die andere gesloten zouden blijven voor het publiek. En probeert zo objectief mogelijk te berichten. Uitzonderingen van subjectieve journalisten daargelaten.
De situatie in het Midden-Oosten is ingewikkeld. De journalistiek probeert zijn waarden ook in het Midden-Oosten toe te passen, alleen heeft het vaak als gevolg dat mensen bepaalde informatie anders zien. Mensen zien vaak hetgeen wat ze willen geloven.
ALs een journalist de waarheid zou verslaan, dan zou alsnog het nog niet goed zijn, omdat heel veel mensen anders geloven. De vraag zou moeten zijn of de ontvangers, burgers die het nieuws volgen, zelf wel open staan voor objectiviteit. Want geloven we vaak niet datgeen wat we willen? En heel veel mensen kiezen of de kant van de Isrealieten of de Palestijnen.
Dan is het geen onmogelijke taak voor de journalist, maar een taak voor de ontvanger van nieuws. Want geloven burgers de waarheid wel? Staan we ervoor open?
Eighty, ik heb de uitzending niet gezien, maar Luyendijk wel op andere plaatsen gehoord. Volgens mij zegt hij ook dat goede informatie in het MO verzamelen onmogelijk is omdat de waarheid vertellen daar je kop kan kosten en iedereen dus zijn mond houdt. Dus al zou een journalist willen, uit bepaalde gebieden is gewoon geen betrouwbare informatie te verkrijgen.
Verder is het verhaal van een journalist nóóit objectief. Door de selectie van informatiebronnen en de keuze welke informatie de nadruk krijgt is een nieuwsbericht altijd gekleurd. Objectiviteit valt alleen te benaderen door hoor en wederhoor toe te passen, maar volledige objectiviteit bestaat niet. Als kijker/lezer moet je daar rekening mee houden. Geloof nooit één krant, kijk ook hoe een andere krant erover schrijft.
En aangezien journalisten vaak onder tijdsdruk werken kunnen er fouten gemaakt worden, of komt het verhaal van de makkelijkst toegankelijke bronnen in de krant. Dat is bijv. het manco van berichtgeving over moslims in Nederland. Journalisten willen graag weergeven hoe imams, moskeebesturen etc. ergens tegenaan kijken, maar vaak is onduidelijk wie aangesproken kan worden, en als er al iemand gevonden wordt, reageert die vaak pas na een week omdat er eindeloos intern overlegd moet worden. Het artikel moet wel morgen in de krant, dus daar kan die journalist niet op wachten. Dan maar zonder de visie van moslims.
“Een tipje van de Sluier”, Islam voor beginners. Ook van Joris is naar mijn idee ook een aanrader voor een ieder die een objectiever beeld wil over de Islam. Niet heel erg diepgravend maar geeft binnen een avondje lezen een aardig beeld over de verscheidenheid binnen de Islam.
Een interessante documentaire – weinig nieuws, maar zeker verhelderend en strukturerend. Goede journalist, die Luyendijk.
Misschien volkomen terzijde, wellicht een toegevoegde invalshoek:
Ik werk in de psychiatrie en ik moest tijdens de documentaire vaak denken aan
(1) de berichtgeving over patienten (“moslims”) door hulpverleners (“Israelis”). Ook in de psychiatrie geldt bij conflicten een gebrekkige hoor en wederhoor, waarbij de uiteindelijke berichtgeving in het dossier gedomineerd wordt door het aanwezige machtsapparaat van de hulpverlening, omdat zij de beelden selekteren en interpreteren en beter en redelijker uit hun woorden komen dan de patienten. Ook zij hebben als basismateriaal slechts een beeldenstroom van overdrachtsmomenten – die vervolgens in talloze vergaderingen een eigen leven gaan leiden (met vaak de patient als dader).
(2) Er is in psychotherapieland een acronym dat de kans op suksesvolle behandeling weergeeft: JAVIS (Jong, Aantrekkelijk, Verbaal vaardig, Intelligent, Sociaal vaardig). De ironie is natuurlijk dat als je al deze kwaliteiten hebt je meestal al gezond bent.
Tot op zekere hoogte lijkt dit acronym ook voor de mediaoorlog op te gaan: wie “Jong” is (snel en flexibel reageert op de journalistieke vraag), “Aantrekkelijk” (plaatjesgeniek), “Verbaal” (geoliede media-apparaat ter beschikking heeft), “Intelligent” (herkenbaar voor de kijker) en “Sociaal” (niet te emotioneel, geen boze om wraak schreeuwende menigte) lijkt succes in zowel de media als het uiteindelijke doel tegemoet te gaan. De zeer nodige kanttekening hierbij is natuurlijk dat de A, I en S sterk cultureel bepaald zijn.
Einde ‘zomaar een terzijde’.
Het is wel een beetje journalistieke interessantdoenerij van Luyendijk met dat gefilosofeer over objectieve verslaggeving. Wie 10 % van de waarheid kent, kan ook de hele waarheid kennen. Dat er een dictatuur is doet daar niets aan af. Journalisten hadden dezelfde problemen in het oude oostblok, maar na de val van de muur blijkt dat ze ondanks alles het toch vaak bij het rechte eind hadden in hun verslaggeving. Met professionele (lees: waarachtige en hulpvaardige) voorlichters zouden de Palestijnen een heel eind komen. Dat weten arabieren al heel lang, maar die komen er niet. En waarom niet? Omdat die voorlichters zich niet richten op de westerse publieke opinie, maar op de Arabische straat. En die laat zich, helaas, helaas, eerder overtuigen door anti-semitisme, scheldpartijen en woedeuitbarstingen dan door
een rationeel, zakelijk betoog.
joris wist het leuk te brengen,edoch waar het hoofd van vol is stroomt de mond van over.Tenminste een 100-tal pagina’s bijna-letterlijk opgedragen uit ‘Het zijn net mensen’ Een gemiste kans daar hij(.) nog zoveel meer over totalitaire systemen kanverwoorden in een