In de media en door verschillende politici wordt vaak gesproken over de ‘seculiere moslim’. Net als de termen ‘allochtoon’ en ‘integratie’ heerst er ook over de ‘seculiere moslim’ een begripsverwarring. De term ‘integratie’ wordt in het huidige debat vaak vervangen door ‘inburgering’ omdat ‘integratie’ zowel ‘sociaal-culturele integratie’ (assimilatie) als wel ‘sociaal-economische integratie’ kan betekenen. Met de term ‘seculiere moslim’ hebben we een zelfde soort probleem.
Volgens de ene interpretatie slaat de term ‘seculiere moslim’ op de politieke houding van de persoon. De ‘seculiere moslim’ staat positief of neutraal ten opzichte van de democratische rechtsstaat, in tegenstelling tot de aanhanger van de politieke islam (‘islamisme’). Volgens een andere interpretatie is ‘seculiere moslim’ een synoniem voor ‘liberale moslim’. Liberaal in de zin van het niet zo nauw nemen met de orthodoxie. Om de verwarring compleet te maken zijn er nu ook prominente moslim politici die zichzelf (politiek dubbelzinnig?) ‘seculiere moslim’ noemen.
Er bestaan verschillende definities vanuit verschillende perspectieven over de etiketten ‘moslim’ en ‘seculier’. Als je naar de letterlijke betekenis van ‘moslim’ en ‘seculier’ gaat kijken, lijken deze twee in eerste instantie moeilijk verenigbaar. Moslim betekent in het Arabisch ‘iemand die zich heeft overgegeven’ (aan God). Vanuit het wereldbeeld van de traditionele Islam bestaat er geen onderscheid tussen het heilige en het wereldse, het spirituele en het seculiere. Tawheed (Eenheid) is het centrale concept binnen de Islam. God omvat alles en alle daden van een mens, zelfs het wassen, eten, studeren en werken hebben een religieuze en spirituele betekenis. In de shari’a wordt er weliswaar onderscheid gemaakt tussen daden van aanbidding (‘ibadaat) en daden van handelen (mu’amalaat), maar dat is slechts een technisch onderscheid gericht op de (uiterlijke) wet- en regelgeving in de Islam.
Secularisme daarentegen is afgeleid van het Latijnse saecularis, dat "wereldlijk/tijdelijk" betekent. Seculier zijn betekent weinig of geen belang aan religie hechten. In het seculiere wereldbeeld gaat men uit van het dualisme en zijn het heilige en het wereldse van elkaar te scheiden, zoals droom en werkelijkheid te scheiden zijn, zo ook Kerk en Staat.
Religie en de Staat blijken echter in veel (zogenaamde) seculiere staten niet zo zwart-wit gescheiden te zijn en men ziet de laatste decennia weer een opleving van religie in deze staten. In Groot-Brittannië is het staatshoofd tevens hoofd van de Anglicaanse staatskerk. In Nederland hebben we het zuilensysteem waarin religieuze groepen via politieke partijen kunnen (mee-)regeren. In de Verenigde Staten wordt er door middel van allerlei religieuze lobby’s invloed op de politiek uitgeoefend en is een uitgesproken niet-christelijke president ondenkbaar. De scheiding van Kerk en Staat is volgens hen door God gezegend: “God bless America!”. Dat heeft te maken met het feit dat de Amerikaanse kerken de invloed van de Europese staatskerken waren ontvlucht en daarom een aversie tegen staatskerken hebben ontwikkeld. Er heerst in de ‘christelijke’ wereld een grote variëteit over de invulling van de relatie tussen politiek en religie. Deze varieert van de liberale CDA en de wat conservatievere SGP tot de extremistische Lord’s resistance Army en de K.K.K.
In de ‘Islamitische’ politieke wereld vindt men opvallend dezelfde dynamiek en variëteit onder religieus geïnspireerde groepen (‘islamisten’): van de liberale AK-partij en de iets conservatievere PJD-partij tot de extremistische Taliban.
Professor An-Na’im betoogt nu dat de shari’a en Islamitische landen van oudsher in essentie seculier waren en dat het concept Islamitische staat met de gecodificeerde shari’a pas werd uitgevonden na de dekolonisatie van moslimlanden. Er is dus helemaal geen botsing tussen ‘seculier’ en de ‘Islam’, de eerste is een deel van de laatste, volgens hem.
Om echter verwarring en het gebruik van een beruchte drogreden te voorkomen, stel ik voor om het begrip ‘seculiere moslim’ te schrappen en te vervangen door één van onderstaande keuzes:
A) Atheist of agnost
B) Niet-praktiserende moslim
C) Moskee-vrije moslim
D) Politiek-niet-religieus-geïnspireerde moslim
Kamel Essabane
Kamel Essabane is het stilste jongetje van de klas dat toch begon te praten en zijn klasgenoten soms hard aan het lachen wist te maken. Hij overwon zijn angsten en maakte van praten voor groepen zijn beroep. Doordeweeks loopt hij met de pet op van docent islamitische godsdienst rond op een hogeschool en voorziet hij tevens diverse scholen van advies als onderwijsbegeleider identiteit en levensbeschouwing. Ook vertelt hij soms filosofische verhalen aan het Fahm Instituut. Af en toe plaatst hij vanachter zijn laptop in alle stilte een ernstige tekst op het net. Misschien dat iemand het leest.Lees andere stukken van Kamel
15 Reacties op "Laat de ware ‘seculiere moslim’ opstaan!"
Een interessant artikel.
Ik heb vorig jaar in Leiden een lezing van Professor An-Na’im over de sharia bijgewoond. Een sympathieke man die grote indruk op mij maakte, ook al vroeg ik me af of hij in sommige opzichten niet te optimististisch was.
Het is evident dat een ”˜seculiere moslim’ niet bestaat, net zo min al een ”˜seculiere christen’ (google die term maar eens!). Dat is een oxymoron, een innerlijke tegenstrijdigheid. Ook een seculiere christendom of Islam bestaat niet. De vraag is alleen of een bepaald geloof een seculiere staat kan toestaan. Ook het christendom heeft dit eeuwenlang ontkend: er was weliswaar doctrinair een scheiding tussen kerk en staat, maar de staat werd wel ondergeschikt geacht aan de kerk. Desondanks was er altijd een enorm getouwtrek tussen wereldlijke heersers en de kerk, en oefenden bisschoppen en de paus ook wereldlijke macht uit. Doctrinair past een seculiere staat misschien niet in de Islam, in de praktijk zijn er een behoorlijk aantal Islamistische landen met een seculiere staat. En de praktijk, daar draait het om.
In de praktijk zullen mensen ”˜ seculiere moslim’ gewoon als koepelbegrip gebruiken voor jouw B+C+D. Een atheïst is gewoon een atheïst (Alhoewel er een oude grap uit Noord-Ierland hierover is: een man wordt gecontroleerd bij een controlepost . ”˜Welk geloof ben je’ vraagt de agent. ”˜Atheïst’ zegt de man. Vraagt de agent: ”˜Protestantse atheïst of katholieke atheïst’?
Omdat het Christendom onder bezetting van de Romeinen ontstond heeft deze altijd een ambivalente houding ten opzichte van het werelds gezag gehad (“Geef wat van de keizer is aan de keizer, en geef aan God wat God toebehoort”, sprak Jezus). Veel later had de Paus absolute macht en gebruikte die ook in wereldse zaken, zo nodig met geweld. Door de verlichting kwam een geleidelijk een kentering en bleek meer ruimte voor de rede naast het dogmatische denken van de kerk. Eigenlijk zie je vergelijkbare bewegingen in de geschiedenis van de Islam dat zijn hoogtijdagen qua intellectuele ontwikkeling beleefde in perioden dat autoritaire heersers een verdeel-en-heers politiek uitoefenden over bestaande islamitische stromingen hetgeen een levendig en spiritueel debat opleverde. De geschiedenis leert dat absolute macht voor kerk/moskee niet veel goeds oplevert maar absolute macht voor de staat evenmin.
‘Seculiere moslim’ lijkt mij een modeterm die over enkele jaren verdwenen kan zijn. Het zegt mij weinig. Liberale moslim zegt mij iets meer maar daar veel moslims traditioneel PvdA stemmen kan ik mij voorstellen dat ze de term liberaal weer wat verwarrend vinden omdat ze deze met de VVD associeren. Maar een liberale jood is een ingeburgerd begrip en ik heb j.l. zondag advocaat Moszkowicz zijn beleving van het jodendom horen beschrijven en concludeerde dat ik hem liberaal joods zou noemen. Vreemd genoeg bestaat het begrip liberale christen weer niet.
Ik ga voor niet praktiserend moslim. Dat zijn Albayrak en Arib namelijk. Moslim door geboorte (volgens de opvattingen van hun geboorteland en hun familie raken ze dat stempel nooit meer kwijt), maar ze doen er niets aan. Dat is het manco van de opvatting “eens een moslim, altijd een moslim” die onder moslims in stand wordt gehouden. Maar in feite moeten we het woord moslim, ook niet in ontkennende zin, helemaal niet gebruiken in dit soort situaties. We noemen Jan Marijnissen toch ook geen ex-katholiek, niet praktiserend katholiek of seculier katholiek? Alleen, leg de schuld niet bij de Nederlanders, maar zoek die bij de moslims zelf.
Nou, Professor An-Na’im is me er eentje. De opvattingen over begrippen als de sha’ria en de islamitische staat lopen nogal uiteen. ZIjn redenering volgend kan ik beargumenteren dat het Khalifaat van Bagdad geen islamitische staat was, voor veel islamisten bijvoorbeeld het hoogtepunt uit de geschiedenis.
Maar het aanhalen van Professor An-Na’im sluit aan bij de conservatieve ondertoon van het stuk. Ik zou twee andere keuzemogelijkheden toevoegen: de ‘moderne moslim’ en de ‘geëmancipeerde moslim’.
Het christendom is ook geëvolueerd van een letterlijke en dogmatische interpretatie van teksten naar een spirituele. In de islam is deze ontwikkeling nu ook bezig en het gaat erg snel.
Een goede zaak.
Anne-Sofie Roald maakt in haar boek ‘Women in Islam, the Western experience’ onderscheidt tussen:
1. Etnische moslims: moslims die tot een etnische groep behoren van wie de meerderheid moslim is;
2. Culturele moslims: moslims die zijn opgegroeid en gesocialiseerd in een moslim cultuur;
3. Religieuze moslims: moslims die de islamitische geloofsprakijk in hun dagelijkse leven integreren; en
4. Politieke moslims: moslims voor wie de islam meer een politieke functie en betekenis heeft dan een religieuze.
Verder is mij opgevallen dat moslims die zichzelf willen typeren als niet-orthodox, zichzelf vaak ‘liberaal’ noemen. Ik zou zelf dan liever de term ‘vrijzinnig’ kiezen, omdat liberaal een zeer politieke betekenis heeft. Maar aan de term vrijzinnig hangen ook bezwaren. Ach als het … maar een naampie heeft…
Ik noem mijzelf liever geen liberale moslim of vrijzinnige of wat dan ook… dat komt allemaal over als een uitzondering. Ik zou mijzelf liever een zuivere moslim noemen (die de zuivere islam tracht te volgen), maar helaas is die term al gereserveerd voor terroristen. En dat is het belachelijke…
Voor mij is de zuivere islam mijn vrede, mijn rust, mijn zwaard tegen terrorisme, etc… Maar dan moet ik maar genoegen nemen met een term als vrijzinnig, of liberaal of vrijgevochten(?). En daar ook nog eens blij mee zijn?
En gewoon moslim?
@Umar Mirza
Je bent gewoon een Pakistaanse moslim van de Rode Moskee lol.
Jah vind je niet dat er wat gedaan moet worden over wie bepaalt welke label we aan welk type mensen we geven?
Ik heb ook moeite met de terminologie die gehanteerd wordt. Ik zie mezelf als iemand die veel waarde hecht aan de fundamenten van het geloof. Maar noem me alsjeblieft geen fundamentalist. Ik neem de Qor’aan en wat er in staat erg serieus: als er staat dat er geen dwang mag zijn in religie, dan mag dat niet en als er staat dat sommige verzen voor meerdere uitleg vatbaar zijn dan is dat zo. Toch heeft de gemiddelde Nederlander een ander beeld bij iemand die de Qo’raan letterlijk volgt dan ik. Ook de termen zuivere, strenge of strikte moslim hebben een bijsmaakje, terwijl ik ook niet al te gewoontjes ben. Ik weet het niet, gelukkig kijkt Allah uiteindelijk naar onze harten en niet naar het hokje waar anderen ons in plaatsen, maar eigenlijk vind ik het niet eerlijk dat bepaalde termen al gereserveerd zijn voor mensen die eigenlijk helemaal niet zijn wat hun label eigenlijk zou moeten doen vermoeden.
@ hendrik jan
“eens een moslim, altijd een moslim” die onder moslims in stand wordt gehouden.
die slogan geldt voor de katholieken ook hoor; al is er sinds zo’n 16 jaar (plusminus) een administratief verschil ingevoerd, dat als je verhuist naar een ander gebied in nederland, moet je je opnieuw inschrijven bij de dan dichstbijzijnde kerk, en als je dat niet doet, dan ben je administratief gezien (census e.d.) geen katholiek meer – althans, in nederland.
maar wat betreft de mogelijke betekenis van ‘seculiere moslim’, kan dat niet opgevat worden in hetzelfde kader van de scheiding kerk en staat, indivisualisme etc komend vanuit het protestantisme waar men niet blij was met inmenging van de paus cs., en dat dan ‘seculiere reliegie-x-persoon’ staat voor “waar je in gelooft is je eigen zaak, maar de hoogste wereldijke instantie die god vertegenwoordigt op aarde is niet ook nog eens de baas van de regering/het land”?
Sorry,
Ik vind echt dat de topics op wijblijvenhier echt onder de maat beginnen te worden. Het lijkt wel dat ze pas iets en over iets schrijven wanneer ze niets te doen hebben. Totaal geen positieve bijdrage.
Alleen bullshit af en toe.
Ik kap ermee met deze site en ga lekker naar buiten ipv hier te lopen mekkeren.
Kom op mensen jullie hebben toch wel ouders en vrienden die je blij kunt maken! das pas beter dan hier te lopen mekkeren. Deze gesprekken moet je buiten persoonlijk voeren, dat heeft pas effect. Hier wordt toch meestal gecensureerd, omdat ze niet al te islamitisch willen overkomen! Je krijgt dus geen goed beeld van wat een Moslim nou precies is en wat hij eigenlijk denkt.
Alleen gemekker, de seculiere en liberale moslim. BULLSHIT!
aan #12 echt rotzooi
Misschien wil je zo vriendelijk zijn om aan te geven welke onderwerpen hier moeten worden besproken, en vooral ook hoe.
Ik vind trouwens de manier waarop je impliciet de bijdragen van de moslims op deze site nogal arrogant.
Het pseudoniem dat je gekozen karakeriseert overigens wel de kwaliteit van je bijdrage.
correctie van # 13
Misschien wil je zo vriendelijk zijn om aan te geven welke onderwerpen hier moeten worden besproken, en vooral ook hoe.
Ik vind trouwens de manier waarop je impliciet de bijdragen van de moslims op deze site diskwalificeert nogal arrogant.
Het pseudoniem dat je gekozen karakeriseert overigens wel de kwaliteit van je bijdrage.
Wie zijn wij om op de stoel van Allah (swt) te gaan zitten en te oordelen?
Allah (swt) is nog steeds dezelfde en zal nooit veranderen. Niet voor de Joden de Christenen en de Moslims.
Hij eist dat wij elkaar liefhebben en dat we niet mogen doden. Respect voor elkaar hebben.
Als dit laatste wat meer toegepast zou worden komen we een stap dichter bij vrede.