Voorpagina Cultuur

Artistieke schijnvrijheid

Twee weken geleden liep ik met wat friends de bioscoop in. Daar lag in de Boomerangrekken tot mijn grote vreugde wel een hele bijzondere kaart. Het was een kunstwerk dat ik al vaker was tegen gekomen in de straten van Amsterdam als graffiti op de muren. Persoonlijk kan ik straatkunst goed waarderen, soms maak ik hier en daar foto’s van verschillende werken en een straatmuzikant loop ik zelden voorbij zonder wat muntjes in de pet te werpen.

Voor de kunstenaar was ik daarom ook erg opgetogen dat Birgit Schuurman zijn werk niet onopgemerkt voorbij heeft laten gaan en had uitgekozen in haar rol als gasthoofdredacteur van Boomerang. Betere support kun je als artiest bijna niet van dromen. Vrij kort nadat ik het rek in de bioscoop had leeg geroofd, sprak CIDI van geschiedvervalsing en heeft Boomerang afgelopen donderdag toegezegd de kaart niet meer te drukken. Ik vind het heel zorgwekkend om te zien dat het werk inmiddels ook al van de site verwijderd is…

De volgende dag dat dit bekend werd gemaakt, zat ik alweer verontrust voor de TV. Ik zag de nogal vrij pissige Sanne Wallis de Vries aan tafel zitten bij De Wereld Draait Door (VARA). Zij vertelde dat het slot van haar persiflage op koningin Beatrix donderdag niet is uitgezonden in Pauw en Witteman (ook VARA). De eindredacteur van de talkshow besloot de finale niet uit te zenden, omdat de voorgaande afleveringen veel ‘gedoe’ hadden opgeleverd.

Wanneer het om TV gaat zou ik me nog iets kunnen voorstellen dat je als opdrachtgever de serie niet sterk genoeg vond en het niet de moeite waard vindt het uit te zenden. Maar, nee… dit was duidelijk het zwichten van de omroep voor een soort van algemene opinie, waar de VARA boven had moeten staan. Immers, ze hadden het vooraf gezien en goedgekeurd.

En zo zijn er helaas tal van andere voorbeelden. Chris Ripken die naar aanleiding van de dood op Theo van Gogh op de deur van zijn atelier de tekst ‘Gij zult niet doden’ schreef. Op bevel van burgermeester Opstelten himself moest de tekst worden verwijderd, omdat deze direct grenzend was aan de deur van een moskee.

Vorig jaar maakte de kunstenares Zola Khadija iets soortgelijks mee. Het was dit keer niet de burgermeester maar oom agent in Rotjeknor die vond dat de kunst in de etalage beter verwijderd moest worden. Het werk toonde wat gesluierde vrouwen die potten vol bloed vasthielden met daarboven de tekst ’with our blood we pay the price for peace’ geschreven. Haar poging om moslims wakker te schudden voor alle problematiek rondom moslims die onder scheidende omstandigheden in oorlogsgebieden leven.

Nog een bedreiging op kunst was het voorval waarbij Wilders kunst als bedreigend ervaarde. Jonas Staal stalde herdenkingswerken voor Wilders uit in Rotterdam en Den Haag. De lampjes, beertjes, bloemetjes, lieve kaartjes met daarbij een duidelijke potretfoto van Wilders deden denken aan de manier waarop tegewoordig overledenen geëerd worden. Hoewel Staal eerst veroordeeld was, heeft de rechter hem in hoger beroep vrijgesproken en achtte het ‘onvoldoende bewezen’ dat de kunstenaar de bedoeling had Wilders te bedreigen. Wilders maakt wel vaker de fout bij creative artist. Ook Amar heeft er toentertijd aan moeten geloven met zijn theaterstuk ‘Amar speelt A.L.I’.

Natuurlijk hebben we ook de voorvallen gehad waar wij als moslims even hebben moeten slikken. De Deense cartoons, Submission, uitspraken van verschillende carabatiers en onlangs nog het door de directeur Haagse Gemeentemuseum afgewezen werk van Sooreh Hera. Kunst waarbij boze moslims van alles geprobeerd hebben om dit te verbieden uit belediging. In verschillende praatprogramma’s konden moslims zich meestal alleen uitspreken over hun gekwetste gevoelens. Praatprogramma’s smulden ervan en vergaten in alle gulzigheid soms de thema’s waar het de kunstenaars echt om ging.

En nu bewijst het CIDI zich van diezelfde kant. Het zijn in dit geval dus de Joden die zich door de Boomerang kaart beledigd en gekwetst voelen, terwijl Boomerang duidelijk juist iets wilt ‘aankaarten’. En misschien mag dat ook wel van het CIDI, maar zoals bij de moslims, liever niet met kunst en liever niet met een icoon. Anne Frank die onderdrukten een stem heeft gegeven, zo leerde ik braaf op school. Anne Frank die allang niet meer ‘alleen maar’ joods is. Haar verhaal en dagboek zijn in alle talen vertaald en dat maakt haar juist een vertegenwoordiging van het universele en kosmopolitische van de mens.

Het beeld van haar onbevlogenheid, haar glimlach en wapperende haren maakt haar tot een persoon waar wij ons allemaal mee kunnen identificeren. Zij maakt het in dit werk mogelijk een onderdrukte Palestijnse te zien als mens en niet als terrorist. Dit kunstwerk doet mij denken aan de slotscene van ‘A time to kill’ waarbij Matthew McConaughey door simpel te zeggen "Now picture that girl white" een heel jury wist te overtuigen van de onschuld van zijn client.

De een ziet Anne Frank als het symbool van diegenen die onder de terreur van de machtigen gebukt gaat en vinden deze vergelijking mooi en passend. De ander vindt het een misselijkmakende vergelijking, omdat de Palestijnen op deze manier iets toegeëigend krijgen wat niet van hen is. Een derde kan zeggen dat de symboliek verkeerd uitgewerkt is en het helemaal niet ideologisch is, maar juist provocerend. Dat is het mooie van kunst en dan ben je als kunstenaar geslaagd, wanneer je een discussie weet aan te zwendelen. Verschillende meningen, visies en perspectieven over hetzelfde werk. Iedereen kijkt er met andere ogen naar, een ieder met een andere bril en een andere kijk.

Ik vind het een dieptepunt in de kunstgeschiedenis hoe we tegenwoordig discussies rondom een kunstwerk als reden gebruiken om een kunstwerk niet meer te distributeren, tentoonstellen, uitzenden of erger nog… durven te maken.

Salaam en dikke groeten,

Eighty!

Eighty is een typische doorsnee Islamitische, Amsterdamse, Marokkaanse, creatieve, niet-rokende, cameraschuwe, technisch opgeleide, dromerige doch nuchtere, niet tegen kietelen kunnende, sociale, olifantengeheugen hebbende, altijd swingende, vaak te late, in opvallende kleuren verschijnende, incapabel autorijdende, openminded, slap lullende, vreemde hoofddoekcreaties dragende, spontane, familie en vrienden liefhebbende, impulsieve, mailende, smsende, bellende, triple choclate believende, altijd tevreden, hulpvaardige, koffieverslaafde, cadeautjes gevende, 1m73 lange, te veel geld uitgevende, geen vlees maar wel vis etende, zonnebloemige, betrouwbare, hiphop freaky, maffe, plaaggeestige, ex-chipsverslaafde, met humor relativerende, Vondelpark wandelende, zelden chagrijnige, filmgestoorde, eigenwijze, kunstzinnige, alleen zilveren juwelen dragende meid, die graag haar gedachtes met je deelt en altijd wel in is voor een goed gesprek.

Lees andere stukken van