Een tijd terug werkte ik in een Engelse boekhandel in de binnenstad van Amsterdam. De roep van de islam was mij nog niet of nauwelijks ter ore gekomen. Ik werkte daar op de afdeling in- en verkoop en hield me daarnaast bezig met fictie. Eigenlijk las ik op dat moment nauwelijks Nederlandse boeken, meestal juist Engels en ab und zu Duits (voor zover me dat lukte). Een uitzondering in die tijd was het boek Allerzielen van Cees Nooteboom. Ik verslond dat boek, las het nog een keer, en nog een keer en liet het door mijn leesvrienden ook nog een keer onder handen nemen. Sindsdien besloot ik af en toe Nootebooms boeken ter hande te nemen, maar telkens moest ik concluderen dat ik waarschijnlijk enkel Allerzielen doop vond – want wat ik ook probeerde: Rituelen, Een lied van schijn en wezen, Het volgende verhaal of welke bundel gedichten dan ook – ik vond het meestal wat neigen naar het pretentieuze. Na een boek of zes haakte ik af.
Echter, na een tijdje viel mijn oog op een van zijn reisbundels. In 2005, schijnbaar meeliftend op de negatieve aandacht voor de islam en het Midden-Oosten/Noord-Afrikaanse, verscheen een bundel reisverhalen en gedichten genaamd Het geluid van Zijn naam.
De voorkant van dit boek is bijzonder fraai: het bevat een afdruk van een tapijt waarin bismallah verweven is. Bismallah is de openingszin van elke soerah in de Qur’an (behalve 9). Bismillah Ar-Rahmaan Ar-Rahiem: In naam van Allah, de Barmhartige, de Genadevolle. De uitdrukking is ook een soort van spirituele ‘sleutel’ die je als moslim kunt gebruiken bij de aanvang van allerlei dagelijkse activiteiten – het beginnen van een tramreis, een les, het gebed, het aantrekken van je schoenen, het binnengaan van een huis, de start van je wekelijks hardloopavondje. En als voorkant van een boek over de reizen die Nooteboom door de islamitische wereld fungeert het ook meer dan prima.
Ik geniet nu al bijna drie jaar van dit boek in de avonduren. Er staan ongeveer dertig verhalen en gedichten in, variërende in couleur local van Andalusië tot aan Isfahan; van de jaren ’60 toen de beat poets en wiethoofden islam nog hip vonden, tot aan de jaren ’00 die met alle politieke onlusten toch een stuk minder aangenaam waren. Maar Nooteboom registreert deze veranderingen enkel in de introductie en stipt het slechts even aan tegen het einde van de bundel. Merendeels gaat dit boek over de kleine zaken: over het reizen in een rammelende bus door de nachtkou van de Sahara, tot de aankomst van de Marokkaanse koning, van de vreemde fransman in Timbouctou (kende ik tot dan alleen uit de Donald Duck) tot de weemoed van de onherkenbare schoonheid van Cordoba.
Hier een stukje over wanneer Nooteboom voor het eerst de gebedsoproep hoorde:
"Waar heb ik de andere roep voor het eerst gehoord? Het moet Tanger geweest zijn, mijn eerste ontmoeting met de Arabische wereld. Begin jaren zestig, alweer een avond, alles vreemd, geheimzinnig, de donkere stegen van de kasba. En dan ineens die roep, die lange uithalen, het geluid dat uit de luidsprekers alles doordringt, ik heb het gevoel dat de lucht ervan trilt, dat het geluid in mijn botten gaat zitten. Het is verleidelijk en ook dreigend, omdat het zo machtig is, onontkoombaar. Daarna heb ik het gehoord in Teheran, in Kairouan, in Mopti, in Kotakinabalu op Borneo, in Jakarta, Kuala Lumpur, altijd dezelfde roep, indringend, bezwerend, de stem van een mens die de naam van God uitspreekt, de grote, de barmhartige. De stem gaat over pleinen en straten, stroomt over tot buiten de muren van de stad, slaat niets over, dringt door tot in de huizen. Het is de stem van de islam, hij roept op tot het gebed, lichamen zullen nu buigen, bijna in tweeën breken, zich naar de aarde toe neigen, als de gelovigen met velen zijn zie je een zee van ruggen vooroverbuigen, zich weer oprichten, weer buigen, nu niet alleen meer in de zo oneindig uitgestrekte wereld waar de koran het boek der boeken is, maar ook in onze noorderlijke wereld waar de God van de christenen luid mag roepen met kerkklokken en die andere God voorlopig nog moet zwijgen en alleen maar fluistert tegen het horloge van de gelovigen hoe laat het is. Maar het geluid van die allereerste keer is onvergetelijk gebleven, al was het maar omdat ik toen voor het eerst begrepen heb dat mijn wereld maar een deel van de wereld is."
Dit stuk is erg herkenbaar voor de rest van het boek: het bevat natuurlijk flink wat pretentieus name-dropping (anders zou het waarschijnlijk geen Nooteboomboek zijn!), maar tegelijk durft Nooteboom ook een gevoel van aantrekkingskracht te benoemen. Dreigend en verleidend. Hij verwijst naar de volledige overgave én fysieke vroomheid van de gelovigen, maar hij is ook niet bang om buiten zijn eigen straatje te denken over dat wat zijn reizen hem hebben geleerd.
Lees dat boek een keer. Ut benne een lauw ding!
14 Reacties op "Het geluid van Zijn naam"
Ooit gekocht, nooit gelezen. Maar mijn nieuwsgierigheid is nu weer lichtelijk gewekt.
Dope passage ga hem zeker checken, thanks for the heads up!
Wel herkenbaar dat citaat. Toen ik voor het eerst in Istanbul was was ik ook verbaasd dat je de oproep tot het gebed nergens kon ontlopen. Zelfs als je binnen een gebouw was kon je het horen. En buiten op straat was het in ieder deel van de stad onontkoombaar. Ik vond dat enerzijds nogal opdringerig en anderzijds gaf het een gemeenschappelijk ritme aan dat de samenleving waar ik uit kom niet meer kent.
Er zijn zoveel islamitische boeken die we nog te lezen hebben, zo een boek laat ik daarom links liggen.
aan #4 Akh
Vooral zoveel mogelijk alleen maar Islamitische boeken lezen.
@ Nouredinne,
Nouredinne, ben het helemaal met je eens, zeker de moeite waard om te lezen.
Vooral het laatste hoofdstuk met de titel : “Dingen die niet bij elkaar horen of toch? ”
@ Akh
Betweter !
MvG
@Nouredinne
ik lees momenteel een boek van een vrouw die in Iran reist, een jaar of vijf geleden. Ik houd ervan, reizigers/sters die schrijven over het echte contact met de plek waar ze zijn. Boudewijn Büch deed het. Lieve Joris. Adriaan van Dis in Afrika. Ayaan Hirsi Ali heeft eigenlijk ook een reisboek geschreven. Het is nog mooier dan echte geschiedenisboeken lezen.
Maar waarom zou je spontaan moslim worden als je de oproep tot het gebed hoort (die overigens ook niet overal hetzelfde klinkt) en daarin blijven hangen? Dat begrijp ik niet.
Jan
@ #5 Peter B.
Ik weet niet wat je daar mee bedoelde, maar er is een zee aan boeken mbt islamitische zaken. Van geloofsleer tot wetsleer, tot spiritualiteit (hart,ziel) etc.
Degene die dat minacht leeft in een wereld van onwetendheid.
Verder lees ik natuurlijk boeken die nodig zijn voor mijn studie/werk.. Daarnaast ga ik mijn tijd niet verspillen aan zinloze boekjes :o)
@7 Jan
Beste Jan,
Voor zover ik weet is noch Nooteboom, noch ikzelf moslim geworden specifiek na het horen van een gebedsoproep. Alhoewel de eerlijkheid mij gebiedt te zeggen dat ik het niet eens zo gek zou vinden, aangezien God nog wel eens in mysterieuze wegen werkt. Maar ik rep er dan ook niet echt over in mijn stukje.
met vriendelijkvredige groet,
Noureddine
Dankjewel voor de tip Noureddine, ik denk dat ik maar eens achter dit boek aan ga…
En Jan, ken je het boek “Among the Believers” (“Onder de Gelovigen” volgens mij in het NL) van V.S. Naipaul? Dat zou je volgens mij wel aanspreken. Hij reist door moslimlanden en praat met mensen daar…en de conclusies die hij trekt over de islam, zie ik wel ongeveer terug in wat jij schrijft in je reacties. (Persoonlijk ben ik het eigenlijk zelden met hem eens, maar toch durf ik ’t wel aan te raden, haha)
8, AKH
1. “Degene die dat minacht leeft in een wereld van onwetendheid”
2. “Daarnaast ga ik mijn tijd niet verspillen aan zinloze boekjes :o)”
Hihi wel een hele grote tegenstrijdigheid in 1 stukje! Met zin 1 ben ik het helemaal eens, in zin 2 laat je jezelf kennen volgens zin 1!
Mvg
@#11 Frank
Ha die Frank! Laat alles wel in context. Als je het herleest, dan zie je dat ik het heb over islamitische boeken/werken. Degene die dat beschouwt als onzin… leeft vooralsnog in een wereld van onwetendheid. Moge de Heer ons allen leiden.
Wauw wat een mooie passage uit dat boek en wat herkenbaar! Heb meteen zin om het te gaan lezen… thnx voor de tip…
Als je nou echt eens een reizigersboek wilt lezen vol eerbied en verbazing over – in dit geval – Marokko, lees dan Elias Canetti’s “De stemmen van Marrakesh”, of op z’n minst het laatste verhaal daarin.
(ISBN-13: 9789045004587 â–ª Atlas â–ª 2006.