Voorpagina Geschiedenis

Qahwa

Geen Arabisch woord wordt zo vaak gebruikt in het Nederlands als het woord ‘Qahwa’. Alleen dan in het Nederlands uitgesproken: Koffie. Hoe Qahwa, koffie werd, is een interessante geschiedenis, waarover meer in het vervolg op dit stukje.

Maar eerst over hoe koffie een religieus vraagstuk werd met een heuse richtingenstrijd tussen pro en contra koffie schriftgeleerden. En hoe wij het nuttigen van koffie te danken hebben aan een fatwa.

Qahwa is een oud Arabisch woord voor wijn. Men noemde koffie dan ook wel ‘qahwat al-bun’, wijn van de (koffie)boon, gezien het feit dat de drank een stimulerend effect had op de gebruiker ervan. Hoe de mens  op het idee kwam om van de bessen van de Coffea arabica een bakkie troost te maken, is een in legende gehulde geschiedenis. Wat men wel weet is dat AbÅ« Bakr Muhammad ibn ZakarÄ«ya Rāzi (865 -925), een beroemde arts en filosoof, al schreef over de koffieboon en de drank die daarvan werd gebrouwen.

In eerste instantie werd de drank bereid door de bonen te koken in water en werd zo gedronken. Het bittere goedje dat zo ontstond, kon op weinig enthousiasme rekenen en werd daarom meer gezien als een medicijn. Daardoor kreeg het de interesse van een arts als Râzi. Aan die situatie kwam een einde nadat iemand – één van die vele anonieme maar revolutionaire ontdekkingen in de geschiedenis van de mensheid – op het lumineuze idee kwam om de bonen te roosteren en te malen en het goedje daarna pas in water te koken. En zo veranderde de bittere drank in zwarte wijn en de mens deed weer een kleine evolutionaire stap op de lange weg naar een hoger beschavingsniveau.

De eersten die massaal verslaafd raakten aan de nieuwe drank waren de sufi’s, vooral toen ze ontdekten dat koffie niet alleen lekker was maar ook de slaap verjoeg en hen zo wakker hield tijdens hun veelvuldig gehouden religieuze nachtwakes. Menig sufi wilde nog wel eens in slaap vallen tijdens een saaie sessie maar met de introductie van de koffie werd dat euvel verholpen en vielen ze zelfs niet in slaap bij de meest slaapverwekkende voordrachten. De rest van de bevolking volgde snel en binnen korte tijd was heel Jemen aan de koffie.

De eerste koffiehuizen verschenen in de steden en men begon die veelvuldig te bezoeken om er koffie te drinken, te schaken, triktrak te spelen, naar verhalenvertellers te luisteren, te roddelen, politieke samenzweringen op touw te zetten, etc… Kortom, om de tijd aangenaam door te brengen.

Vanuit Jemen begon de koffie aan een ware triomftocht naar het noorden en kwam aan het begin van de 16e eeuw aan in Mekka. Ook daar raakte men massaal verslingerd aan de nieuwe drank en ook daar verschenen de koffiehuizen met bijbehorende “onislamitische” activiteiten. Elke nieuwlichterij wordt door de orthodoxie met argwaan bekeken en zo verging het ook de koffie. Men moest determineren of dit zwarte vocht wel door de beugel kon.

Na lang onderling debatteren kwam men tot de conclusie dat de drank genaamd qahwa, door de naam en door de stimulerende en slaap verjagende effecten iets te veel deed denken aan wijn en daarom niet kosjer kon zijn. Daarnaast vond men dat de koffiehuizen maar een slechte invloed op de gelovigen hadden met al dat geroddel en spelletjes, die een mens maar afhielden van het nakomen van de geloofsverplichtingen. Ook het wereldlijke gezag vond het maar niks, al die koffiehuizen waar heel veel mannen bij elkaar kwamen koffieleuten. Voor je het wist ging men over politiek praten en dan had je binnen de kortste tijd een opstand.

Daarom besloot de gouverneur van Mekka, na de conclusie van de schriftgeleerden dat de drank genaamd Qahwa niet door de beugel kon, tot een algeheel verbod op het drinken van koffie in 1511.

Maar zo gemakkelijk lieten de mensen zich hun geliefde koffie niet afpakken. Al gauw kwam men in protest tegen dit verbod. Men bedacht dat men de tegenstanders van koffie het best kon bestrijden met hun collega-schriftgeleerden. Want zoveel schriftgeleerden, zoveel meningen. Men bracht een aantal gerespecteerde schriftgeleerden bijeen die met alle respect voor hun hooggeleerde collega’s, na langdurig de boeken te hebben doorgespit toch, tot een andere conclusie kwamen: Koffie was een onschuldige drank die iedere oprechte moslim met een zuiver geweten tot zich kon nemen. Zo ontstond er een patstelling tussen de pro- en contra koffiefracties binnen het schriftgeleerdendom.

Toen de sufi’s zich, gesterkt door de pro koffiefatwa, niets meer van het verbod aantrokken en in het openbaar hun geliefde zwarte wijn nuttigden, kon de gouverneur niets anders dan het verbod intrekken. Met zoveel oppositie vanuit het volk kon men maar beter het gepeupel zijn zin geven. Het laatste was de gouverneur wilde was zijn meester in Cairo mededelen dat zijn koffieverbod tot een volksopstand had geleid in de Heilige stad.

Zo nu en dan probeerden sommige schriftgeleerden en wereldlijke heersers met een achterhoedegevecht de zegetocht van de koffie te stopen, zonder succes. Vanuit Mekka veroverde koffie de Islamitische wereld en overal raakten moslims er verknocht aan en verschenen er koffiehuizen. Buiten de Islamitische wereld werd koffie bekend als de moslimdrank. De Ethiopische kerk verbood daarom haar volgelingen koffie te drinken. Alleen moslims deden dat, een onwaardige drank voor een goede christen dus.

Toen de koffie Italië bereikte en ook daar een grote schare volgelingen kreeg, zagen veel prelaten dat met lede ogen aan. Katholieken die verslingerd raakten aan een moslimdrank, het was godgeklaagd. Ze drongen er bij de paus op aan om de koffie uit te roepen tot satansdrank en het te verbieden voor iedere katholiek. Paus Clemens de achtste (1536 – 1605) wilde eerst eens zelf die drank proeven voordat hij koffie des duivels verklaarde. De Paus vond het heerlijk en zei: “Deze duivelsdrank is lekker, laten we de duivel een poets bakken en deze drank dopen.”

Sindsdien is Italië, het koffieland bij uitstek.

Alle koffiedrinkers in de wereld danken hun kopje koffie aan de pro koffiefatwa te Mekka. De geschiedenis zit vol ironie, Wilders en andere Islamverachters danken hun bakkie troost aan een Fatwa ;)

Mohammed is: Een Man (althans als men dat woord slechts als geslacht opvat), een Moslim (in hart en nieren totaal, echter in daad maar mondjes maat), een Maliki (maar tot zijn schande moet hij bekennen al-Muwatta nog nooit gelezen te hebben), een Afrikaan, een Noord-Afrikaan, een Maghrebijn, een Berber/Amazigh, een Riffijn, een Ayzenay, een Aqarou3, een Arabier (in culturele zin), een Westerling, een Europeaan, een Nederlander, een Hollander, een Zuid-Hollander, een Leidenaar, een Voorschotenaar, een Vlietwijker.

Lees andere stukken van