Voorpagina Cultuur, Maatschappelijk, Media

Zenit zendt

Op dit moment telt de huidige publieke omroep tien verschillende omroepverenigingen; zo hebben Nederlandse protestants-christelijke, katholieke, wildjonge en stokoude, reformatorische, sociaalkritische, wereldbegaande en algemenere burgers zeker niet een gelijke maar wel altijd een gelijkwaardige vertegenwoordiging van hun standaarden en idealen in de Nederlandse Omroep Stichting (NOS).

Maar het rijtje in dit kleurrijke omroepenpalet is hier niet compleet, in ieder geval niet volgens Radi Suudi, bestuursvoorzitter en tevens initiatiefnemer van Omroep Zenit. Omroepverenigingen dienen een belangrijke stroming te vertegenwoordigen en zijn dus afhankelijk van de financiële en morele steun van hun leden. De meeste stromingen rekenen jarenlang op een dergelijke publieke vertegenwoordiging. Waarom zouden moslims dan, hoe divers en gedifferentieerd ook, zelf niet het heft in handen nemen om vanuit een gedeelde islamitische achtergrond, de gehele Nederlandse samenleving van een uitgebreid en ‘verrijkend’ programma-aanbod voorzien?

Eerst wil ik Zenit, de Arabische vertaling voor het hoogste punt van de sterrenhemel gezien vanuit het punt waar de waarnemer staat, in doelstellingen en werkwijze uiteenzetten. Afgelopen woensdag voltrok zich de langverwachte perspresentatie van deze veelbesproken omroep. Zenit wil vanaf 2010 een vaste plek bemachtigen in de publieke omroep om televisie-, radio- en internetuitzendingen voor moslims en niet-moslims te verzorgen. Dit concept, het is immers nog in de maak, wordt ondersteund met het idee dat talentvolle, initiatiefrijke en ondernemende moslims -of ze nou geloven of niet- deel uitmaken van het huidige media-aanbod om zo een juist en omvattender beeld van hun identiteiten weer te geven.

Zenit profileert zich als een niet-religieuze moslimsomroep waarin zeer gelovige, gematigde en seculiere moslims centraal staan en de door de omroep behandelde onderwerpen voor alle Nederlanders aanspreekbaar en interessant moeten zijn. Er is zeker goed nagedacht over de naam: het reeds genoemde hoogste punt van de sterrenhemel dat recht boven alle waarnemers staat, is voor iedereen anders waarneembaar. Zoals Zenit voor alle moslims dat ook is, aldus de initiatiefnemers.

Echter, de aanduiding niet-religieuze moslimomroep die aan Zenit gekoppeld is, roept bij mij paradoxale gevoelens op. Het woord moslim wordt in Zenit-begrippen gebruikt om de culturele eigenschappen én de religieuze achtergrond van de groepering in kwestie weer te geven. Als ik aan het moslimschap denk, associeer ik deze aan een islamiet en dus praktiserende en participerende aanhanger van de islam. Natuurlijk kunnen we spreken van diverse vertakkingen binnen de islam en dus ook seculiere moslims die een islamitische achtergrond bezitten, deze vallen terecht onder de moslimbenaming voor deze omroep.

Maar het woord moslim impliceert duidelijk geloofbelijdenis -dat is namelijk de bindende factor in de deze omroepoverkoepeling- en geldt voor iedereen die nou wel of niet gelooft in de islam. Ook voor niet-gelovige moslims is in hun levens een punt van islamitische geloofsbelijdenis geweest. Daarmee is Zenit hoe dan ook religieus van aard en verwijst onterecht naar een niet bestaande a-religiositeit. Daarnaast wordt er gesproken over een zekere moslimcultuur; dit is een complexe constatering omdat men hiermee een duidelijke verweving tussen cultuur en religie aanduidt. Maar de een dient uitgesloten te worden van de ander.

En ik hoor nu al velen verwijzen naar de NMO en NIO. Dat zou toch genoeg moeten zijn en waarom moet er een derde bij? Dat vraag ik me persoonlijk ook af. De NMO en NIO hebben een relatief korte uitzendtijd vergeleken met andere omroepen en zijn vooral gericht op de islam als religie en niet zozeer als onderdeel van onze samenleving. Wel gebruikt de NMO ‘rijk aan verscheidenheid’ als omroepleus. Is dat niet hoe Zenit zich ook profileert? Het verschil zou hem net in het programma-aanbod zitten. Zenit is ambitieus en wil zich richten op amusement (comedy, cabaret, soaps) en maatschappelijke diepgang (discussie, kwaliteitsjournalistiek, actualiteit) terwijl de bestaande omroepen dat doel ook delen maar door financiële en praktische redenen dit niet kunnen bewerkstelligen.

Al met al, duurt het een tijdje voordat we met zekerheid kunnen vaststellen of Zenit daadwerkelijk van de grond kan komen. De werving van minimaal 50.000 leden moet voor 1 april voltooid zijn en pas als Zenit met een aannemelijk bestuursplan aankomt bij de Raad voor Cultuur en andere adviesorganen die groen licht moeten geven, zal minister Plasterk een besluit over het bestaan van Zenit nemen.

Radi zou eigenlijk weer eens aan tafel moeten gaan zitten bij het bestuur van NMO en NIO om gezamenlijk en met alle gebundelde krachten een religieusgezinde omroep op te richten die zich op alle facetten van het leven begeeft -religie, discussie, amusement, kunst en actualiteit- en exclusief is in de uitzondering van de drang naar exclusiviteit.