Voorpagina Cultuur

Als je geen regen bent…

Ergens deze maand zal bij Uitgeverij De Geus de bundel "Staat van Beleg" verschijnen, van de Palestijnse dichter Mahmoud Darwish met daarin zijn vanuit het Arabisch vertaalde gedichten. Menigmaal hebben we op de site de pro’s en cons afgewogen van vertalingen en originelen, dus dat ga ik hier niet over doen. Waar we het wel over kunnen hebben is analfabetisme en haar (in mijn ogen) enige voordeel.

Dit heeft namelijk tot gevolg gehad dat er een bijzondere orale traditie is voortgekomen, waar dit werk ook een voorbeeld van is.

De eerst geopenbaarde woorden van de Qur’an zijn vertaald de volgende:

"Lees! In de naam van je Heer, Die (al het bestaande) heeft geschapen." Qur’an (96:1)

Dit Vers lijkt een aansporing om te gaan (voor)lezen en je horizon te verbreden. Naast de vele aansporingen om kennis op te doen, zowel van wereldse als spirituele zaken, die de Profeet (vzmh) ons heeft nagelaten, lijkt dit Vers ons de taal toe te wijzen als bron van overdracht inzake kennis en leven.

Desalniettemin is het percentage analfabeten in de Arabische wereld schrikbarend hoog. Hoe dat zo is gekomen, is een andere discussie. Waar ik het wel over wil hebben, is de rijkheid en verscheidenheid aan orale literatuur die zo is ontstaan en nog steeds levendig is. En dan met name over de dichtkunst van Mahmoud Darwish.

In de introductie van een Engelse uitgave van zijn gedichten, "Unfortunately, It was Paradise – Selected Poems" (Univ. of California Press, 2003), schrijven de samenstellers dat Darwish literair gezien een vreemde eend in de bijt is. Zijn poëzie leeft, zowel als onderwerp van intellectuele studies op muffe kamertjes van stoffige universiteitsprofessoren, als in lyrische liedvorm in de (nog niet gejatte) olijfboomgaarden en (nog overeind staande) klaslokalen van Palestina. Menig kind en volwassen kent zijn gedichten dan ook uit het hoofd.

Zijn gedichten lijken in Nederland geen equivalent te hebben, behalve misschien de liedjes van Dree – "Bloed, Zweet en Tranen" kan elke inburgeringscursus overbodig maken – of (wat meer van deze tijd) de fantastische Sinterklaasliedjes. Een Zuidafrikaans/Aaustralisch kindje op mijn werk ligt in een deuk als ik "zwarte piet ging uit fietsen" inzet -alhoewel ik me nu bedenk dat dat ook andere oorzaken kan hebben. Afijn… 

Noodzakelijkerwijs gaan veel van Darwish’ gedichten over zijn verloren thuisland Palestina en dan vooral over de fysieke onmogelijkheid ervan. Zijn eigen geboortedorp, Birwe, bestaat letterlijk niet meer: het is platgewalst in 1948. Soms lijkt hij te willen zeggen dat enkel in poëzie zijn land nog bestaat. Soms lijkt het idee in taal een thuis te mogen vinden en alle andere inhoud te overschaduwen, maar zo vaak is een gedicht van zijn hand meer dan dat. Je moet dan als lezer eerst de politieke schok overwinnen om de diepte in te kunnen gaan. Het is altijd de moeite waard, want vaak ervaar je een ander perspectief of vind je juist een gedeelte van jezelf terug.

Hier alvast een voorproefje:

"Als je geen regen bent, mijn liefste / wees dan een boom
één en al vruchtbaarheid… / Wees een boom
en als je geen boom bent, mijn liefste / wees dan een steen"
doortrokken van dauw… / Wees een steen
En als je geen steen bent, mijn liefste / wees dan een maan
in de dromen van je geliefde… / Wees een maan
(Zo sprak een vrouw / tegen haar zoon op zijn begrafenis)"

In het jaar dat Elvis stierf, werd Noureddine geboren. Op zijn negende kreeg hij een skateboard. Op zijn 20ste werd hij in Schotland verliefd op boeken. Op zijn 27ste werd hij moslim en vond hij zijn draai. Hij werkt in de gehandicaptenzorg en denkt soms dat hij bijna Arabisch kan lezen maar vraagt dan toch om een klinker. Hij jat de beste grappen van de missus, steun en toeverlaat sinds 2006. Af en toe vertaalt hij wat poëzie omdat het leven dan gewoon beter is.

Lees andere stukken van