Voorpagina Wetenschap

Evolutie & devolutie – dl.2

Deel 2: Naturalistische evolutie. Lees hier dl. 1

"With me, the horrid doubt always arises whether the convictions of man’s mind, which has been developed from the mind of the lower animals, are of any value or at all trustworthy. Would anyone trust in the convictions of a monkey’s mind…?" – Charles Darwin

De mechanismen van Darwin’s evolutietheorie – Darwin’s evolutietheorie leert dat het ene organisme uit het andere is voortgekomen door een evolutionair proces. Darwin ging uit van twee mechanismen: variatie en selectie. De afgelopen 150 jaar is Darwin’s evolutietheorie zelf door een evolutionair proces gegaan. Het neo-darwinisme heeft het concept ‘variatie’ vervangen door ‘mutaties’, onder andere dankzij het werk van de Nederlander Hugo de Vries.

Kritiek op de evolutietheorie

De kritieken van het creationisme en intelligent design (ID) zijn in meer of mindere mate beantwoord door evolutionisten, naast de filosofische kritiek op het materialisme/naturalisme leveren ze ook wetenschappelijke kritieken. De wetenschappelijk kritieken concentreren zich op 2 punten:

  1. Het mechanisme van de evolutie;
  2. Het fossielenbestand.

Ad.1. De Intelligent Design club (ID) beweert dat irreduceerbare complexiteit in de natuur voorkomt. Ga in gedachten één stap terug in de evolutie. Haal bijvoorbeeld één onderdeel weg uit een complex biologisch systeem en het systeem functioneert niet. Zo luidt de kritiek. Het antwoord van evolutionisten is dat een systeem van functie kan veranderen. Het minder complexe systeem functioneert misschien niet zoals het complexere, maar het heeft wellicht een andere functie. Bovendien geeft ID geen goed argument waarom ID waar zou moeten zijn als de evolutietheorie faalt. Ontwerp is nu eenmaal een kwalitatieve eigenschap die moeilijk toetsbaar is, en dus niet aan wetenschappelijke eisen voldoet. ID zegt wel bezig te zijn met een programma om ontwerp toetsbaar te maken maar ik vraag me af of deze ambitie haalbaar is.

Ad.2. De kritiek bij het fossielen bestand is dat deze discontinu is. Er is geen sprake van geleidelijke evolutie, gradualisme, het geleidelijk overgaan van de ene soort in de ander. De sprongen in het fossielenbestand waarvan the ‘Cambrian explosion’ zijn niet altijd verklaarbaar door gebrek aan fossielen en levert stof tot nadenken over de volledigheid van Darwin’s theorie. Een interessante oplossing is te vinden in de ‘Quantum evolutie’ die ontdekkingen in de quantummechanica combineren met de evolutie theorie. Een andere theorie die het probleem poogt op te lossen is Punctuated Equilibrium. Deze theorieën zijn beide controversieel, maar geven wel aan dat er mysteries in de huidige theorieën zijn en dat als de evolutie heeft plaats gevonden, het een heel bijzonder proces is.

Beperkingen van wetenschappelijke theorieën

De wetenschap houdt zich niet bezig met wat er echt bestaat (metafysica) maar wat er meetbaar en toetsbaar is. De evolutietheorie is geen metafysische theorie maar een wetenschappelijke theorie, gebaseerd op de wetenschappelijke methode. Deze methode concentreert zich op wat kwantificeerbaar (meetbaar) is en kwalitatieve ervaringen worden als secundair of irrelevant beschouwd, terwijl die toch de meeste indruk op ons maken en direct kenbaar zijn. Daarnaast heeft de wetenschap door haar verschillende disciplines een gefragmenteerde kijk op de werkelijkheid.

“… the moment you ask the question how matter, life, and mind are mutually related, you begin to see the sectional character of the various sciences that deal with them and the inability of these sciences, taken singly, to furnish a complete answer to your question.”Muhammad Iqbal

Het geval is dat de biologie precies tussen 2 vakgebieden van de wetenschap zit, tussen de gamma- en betawetenschappen, tussen de scheikunde en psychologie. De beta-wetenschappen gaan uit van blinde krachten en wetten en de gamma wetenschappen gaan uit van doelbewuste intenties die gedrag beinvloeden. Dat verklaart mogelijk de vreemde formuleringen in de naturalistische evolutie die zou gaan over een doelloos selectie proces tussen organismen die wel een doel hebben. Bovendien vertelt de evolutietheorie vanuit wetenschappelijk perspectief niet ‘waarom’ evolutie is zoals het is en ‘wat de zin’ is van de evolutie. De wetenschap kan niet vertellen waarom er überhaupt iets is dat evolueert. Dat zijn vragen voor het domein van de filosofie en religie.

"Natural selection may explain the survival of the fittest, but it cannot explain the arrival of the fittest.” Hugo de Vries (1904)

Evolutie als filosofisch argument tegen het naturalisme

"With me, the horrid doubt always arises whether the convictions of man’s mind, which has been developed from the mind of the lower animals, are of any value or at all trustworthy. Would anyone trust in the convictions of a monkey’s mind…?" – Charles Darwin

Naturalisme is een filosofische stroming die zegt dat er niets is dan het fysieke, de fysieke krachten en causaliteit. In de wetenschap gaat men uit van een methodologisch naturalisme. Men werkt alsof er geen wonderen, bovennatuurlijke of niet waarneembare krachten en entiteiten zijn. Veel atheïsten geloven dat er niets bestaat dan de natuur en haar krachten. Dit heet het metafysisch naturalisme. Nu bestaat er een sterk argument dat Darwin’s evolutieleer als argument tegen het metafysisch naturalisme gebruikt kan worden. De laatste jaren is de formulering van de Amerikaanse filosoof Alvin Platinga bekend geworden die het ‘The evolutionary argument against Naturalism’ noemt en de oorsprong tot bovenstaand citaat van Darwin traceert. Het argument luidt, in mijn eigen woorden, als volgt.

  1. Als de evolutie waar is, dan is alles in de natuur door een blind proces ontstaan, slechts om nuttige organen/organismen te ontwikkelen voor de overleving.
  2. Onze intelligentie is geëvolueerd omdat het een nuttig instrument is gebleken om te overleven.
  3. Iets dat betrouwbaar is gebleken om te overleven, leidt automatisch niet tot de waarheid.

Dus, we weten niet of onze intelligentie leidt tot waarheid. We zullen nooit weten of naturalisme waar is. Zo kan ik bepaalde opvattingen hebben die voordelig voor mij zijn om te overleven, die incorrect kunnen zijn, zonder dat ik mij dat besef. Als het naturalisme (en atheïsme) waar is, betekent dit dat de rede ontstaan is op grond van een blind proces en je er nooit van op aan kunt dat je ware kennis over de wereld kunt verkrijgen. Als bovenstaande redenering klopt is naturalistisch evolutie zelfweerleggend.

“For if a natural development were to lead up to a reflexive intelligence, to a sudden act of awareness that perceived the development for what it was, that outcome would be a reality falling entirely outside the realm of the evolutionary process” – Frithjof Schuon (Logic and Transcendence p.12)

Verklaring en mysterie

De opvatting heerst dat de volgende wetenschappers korte metten hebben gemaakt met eeuwenoude leerstellingen van de Kerk.

  1. Sinds Copernicus weten we dat de aarde niet meer in het centrum van het universum staat;
  2. Sinds Charles Darwin weten we dat de mens geen centrale plaats inneemt, hij is niet meer dan een dier;
  3. Sinds Sigmun Freud weten we dat de menselijke ziel niet bijzonder is en in essentie dierlijk is.

Echter, onderstaande raadsels zijn nog steeds in een sluier van mysterie gehuld.

  1. Het mysterie van de oorsprong van het heelal, the big bang’ het ontstaan van energie en materie uit een absoluut niets, ex nihilo;
  2. Het mysterie van de oorsprong van het leven, abiogenesis: het ontstaan van de eerste levende cel uit levenloze materie;
  3. Het mysterie van de oorsprong van de geest (bewustzijn); het ontstaan van bewustzijn uit onbewuste cellen en het lichaam-geestprobleem.

Maar stel dat er toch een volledige naturalistische verklaring komt, een overkoepelende ‘theorie van alles’ over het ontstaan van het heelal, het leven en het bewustzijn. Weg alle mysteries… betekent dit dan einde oefening voor God en religie? Natuurlijk niet! Het is een ‘eeuwig’ mysterie dat het universum, het leven en bewustzijn überhaupt bestaan en dat ca. 13 miljard jaar later na het eerste deeltje dit universum zichzelf leert kennen in een uithoek van zichzelf (het heelal) door stofdeeltjes die op een complexe manier bijelkaar zijn gekomen, zichzelf mens noemen en die vervolgens zichzelf en hun eigen ontwikkeling kritisch gingen evalueren. Is dat niet een schitterend mysterie…?

"Het mooiste wat we kunnen ervaren is het mysterieuze. Het is de bron van alle ware kunst en alle wetenschap. Diegene bij wie deze emotie vreemd is, die zich niet langer kan verwonderen en niet opgetogen kan zijn in ontzag, is zo goed als dood: zijn ogen zijn gesloten."Albert Einstein

“Hoe minder intelligent iemand is, hoe minder raadselachtig de wereld hem toeschijnt” – Arthur Schopenhauer

Lees ook:

Deel 1: Het valse dillema: God of Darwin?
Deel 3: scheppende evolutie…
Deel 4: Evolutie als teken van God. 

Kamel Essabane is het stilste jongetje van de klas dat toch begon te praten en zijn klasgenoten soms hard aan het lachen wist te maken. Hij overwon zijn angsten en maakte van praten voor groepen zijn beroep. Doordeweeks loopt hij met de pet op van docent islamitische godsdienst rond op een hogeschool en voorziet hij tevens diverse scholen van advies als onderwijsbegeleider identiteit en levensbeschouwing. Ook vertelt hij soms filosofische verhalen aan het Fahm Instituut. Af en toe plaatst hij vanachter zijn laptop in alle stilte een ernstige tekst op het net. Misschien dat iemand het leest.

Lees andere stukken van Kamel