Voorpagina Politiek

Syrië voor dummies, de geschiedenis in een notendop

De BBC-documentaire  A history of Syria met verslaggever Dan Snow werpt licht op de geschiedenis van Syrië en probeert een antwoord te vinden voor het onderliggende sentiment bij de revolutie die vandaag de dag nog voortduurt. Wat je leert uit de documentaire is voornamelijk hoe het land is ontstaan, hoe het in elkaar zit en welke belangrijke historische gebeurtenissen het vorm hebben gegeven. Hieronder een verslag van wat een leek ervan heeft geleerd.



Syrië is vanwege de centrale ligging in het Midden-Oosten strategisch en ideologisch erg gewild. Van de Romeinen tot de huidige politieke wereldleiders, iedereen wilt zijn stempel op Syrië drukken en inmenging vanuit het Westen is al prominent vanaf de Eerste Wereldoorlog.

Grappig weetje: de film Lawrence of Arabia gaat daadwerkelijk over een Britse generaal T.E. Lawrence die samen met de Arabische nationalisten strijdt voor een ‘vrij’ Syrië. Hevig geromanitiseerd en historisch niet helemaal juist natuurlijk, omdat de film ook geen vervolg krijgt, waarin Lawrence een geheim verdrag sluit met Frankrijk om Syrië aan hen over te dragen in plaats van de Arabische nationalisten, en erger nog om de hele regio op te delen in kaders met rechte lijnen als landsgrenzen.

De documentaire schetst ook een beeld over hoe de machtsverhoudingen in Syrië tot stand zijn gekomen en waarom de huidige machthebbers hun macht willen behouden. De macht in Syrië is voornamelijk in handen van de Alawitische minderheid die bang is om weer in een achterstandspositie te komen zitten als er een Soenistische meerderheid aan de macht komt. De vaak arme, gediscrimineerde Alawieten werden door de Fransen gerekruteerd om te infiltreren in de Syrische samenleving en dienden samen andere minderheden (als Baath-partij) als een soort voorhoede tegen de Soenitische meerderheid die door de Fransen als nationalisten en anti-Frans werden gezien. 

Onder die nationalisten was er een groep genaamd de Moslim Broederschap die streefde naar een soenitisch islamitische Syrische staat. De Baath-partij had een meer liberaal karakter, met name door de vele aangesloten minderheidsgroeperingen die bang waren voor represailles of zelfs etnische zuiveringen als de Moslim Broederschap aan de macht zou komen. De Baath-partij onder leiding van oud-president Hafez Al-Assad damde de vele aanslagen van de Moslim Broederschap in en maakte na een oproer in de stad Hama, het bolwerk van de Moslim Broederschap, korte metten met de stad. Duizenden mensen kwamen om. Hafez Al-Assad keerde triomfantelijk terug naar Damascus en vierde feest, terwijl er kilometers verder een slachting had plaatsgevonden.

De Broederschap zwoer wraak.

Lange tijd bleef de Baath-partij aan de leiding. Al-Assad bracht stabiliteit in de regio en haalde banden aan met belangrijke Soenieten uit het Syrische zakenleven. Naar buiten toe positioneerde Al-Assad zich fel tegen de stichting van de Israelische staat en hoewel hij geen echte overwinning behaalde tegenover Israel, wist hij zich toch te profileren als een sterke Arabische leider. Ook floreerde de economie onder zijn regime. Allemaal redenen om onder het mom van het waarborgen van stabiliteit zijn positie uit te buiten door een groot intelligentienetwerk op te zetten. Oppositie hiertegen werd niet getolereerd en mensenrechten werden geschonden.

Na de dood van Hafez Al-Assad nam zijn zoon Bashar Al-Assad het stokje van hem over en deed een opmerkelijk liberale toespraak tijdens zijn inauguratie. Hij beloofde een rooskleurige toekomst. Na een jaar bleef niets van zijn belofte over. Arrestaties, uitbuitingen en zelfs executies bleven doorgaan. Het gewone volk bleef onderdrukt. 

Sinds het aantreden van Bashar Al-Assad is het Syrië niet voor de wind gegaan. De populatie groeide sterk, de urbanisatiecijfers groeide mee, aanhoudende droogte zorgde voor hoge prijzen voor producten en economische hervormingen werden uitgebuit door families met een band met de Assads. Het was wachten op de vlam in de pan en die kwam er in de vorm van de Arabische lente. 

Al met al geeft het een goed beeld van de geschiedenis van Syrië en welke factoren allemaal hebben geleid tot de revolutie van nu. Veel critici van de documentaire vinden Snow te veel de nadruk leggen op religieuze motieven als aandrijvingsmotoren voor de revolutie en dat klopt. Het sentiment dat het meest naar boven komt drijven is de wantrouw die verschillende groeperingen in Syrië, met name Sunni’s en Alawieten, tegenover elkaar hebben. Dat is inderdaad wat er op het hoofdtoneel zich afspeelt. Aan de andere kant is het lastig om bij een revolutie die gaande is, er goed achter te komen wat misschien nog meer redenen zijn. Ook was het bedoeld als een vogelvlucht op de geschiedenis van Syrië en dat kun je niet om het onderwerp heen. De documentaire is verder niet uitgebreid met de laatste stand van zaken wat betreft de revolutie.

Net als bij andere documentaires moet je oppassen dat je niet te veel mee gaat in het kader dat de programmamakers schetsen. Voor de Syrische bevolking geldt dat ze de jarenlange onderdrukking, mishandeling en corruptie zat waren. De economische malaise waarin het land zat, maakte het er niet beter op. De multiculturele en vaak tolerante Syrische samenleving wordt vanuit de hele wereld in de gaten gehouden, omdat de geschiedeisboeken ons vertellen dat Syrië de toon zet voor het Midden-Oosten.

De documentaire A History of Syria with Dan Snow

Foto: khalid almasoud via photopin cc

Geboren op het rode zand van Afrika in een visserplaatje(Kismaayo; lees KissMayo) in Somalië en groot gebracht in Nederland. Al van jongs af aan voert ze strijd tegen drop salmiak en soortgelijke gevaren voor de tong. Ze heeft een haat-liefde verhouding met horror films, waarbij het vaak einidigt met 10% zicht glurend achter een kussen. Inspiratie om over te schrijven vindt ze in allerlei zaken, maar vooral de alledaagse ‘Ahaa-momenten’ zijn het leukst. WBH leek haar wel een leuk platform om die momenten te delen. Benieuwd naar wat ze schrijft? Lees dan haar stukken.

Lees andere stukken van Nafisa