Voorpagina Islam, Recensies, Spiritualiteit

‘Rellenigies’

Zoveel antipathie tussen religies, levensovertuigingen, culturen, beschavingen… tussen mensen! Begrijp mij niet verkeerd, ik heb zeker niet de illusie dat we daar zomaar verandering in kunnen brengen en ben zelfs bang dat de mensheid gedoemd is tot zichzelf. Een verdoemenis die inherent is aan het onvermijdelijke, tevens voor mij onbegrijpelijke, menselijke aspect van vijandschap. Neem de ‘atheïsten versus gelovigen’ bussenacties als voorbeeld. ‘Atheïstische bussen’ die aangevallen worden door ‘gelovige’ bussen en vice versa. Ik zag het al voor me: twee van die rode bussen, een met een pro-God en de ander met een anti-God reclame, verwikkeld in een busrally. Allebei hopend de ander te overmeesteren met spectaculaire rijkunstjes en stootjes om als eerste bij de bushalte te komen en de meeste mensen in het voertuig te krijgen. Dat het niet zover is gekomen… Wacht eens even, we zitten wel degelijk in een vergelijkbare wedstrijd.

We proberen elkaar duidelijk te maken dat we het bij het rechte eind hebben als het gaat om (a)religiositeit. Gelovigen zijn overtuigd van de waarheid van Gods woord en atheïsten van het feit dat Gods woord niet eens bestaat. The battle zet zich voort, zoals ik onlangs weer ondervond. In de documentaire Religulous (een portmanteau van de woorden ‘ridiculous’ en ‘religious’ om de satirische en atheïstische aard van de film aan te duiden) doet maker en stand-up comedian Bill Maher zijn uiterste best om de grondslagen van religies in twijfel te trekken. Met voor iedereen aanspreekbare humor, goede montages en een onmisbare dosis veralgemenisering; en dat nog wel in de beste gevallen. Hij belandt zelfs in het multireligieuze Amsterdam om zijn visie op ‘de gelovige soort’ duidelijk te maken: ‘de gelovige soort die niet spoort’. Niet zozeer in die woorden maar wél in de beeldensamenstelling. Oordeel zelf maar.

Net zoals veel gelovigen hun waarheid als een feit presenteren -ondanks het ontbreken van wetenschappelijke onderbouwing-, pogen steeds meer atheïsten een feitelijkheid te creëren in het ontbreken van die waarheid -waarbij het ontkennen van Gods bestaan onfeitelijk is onderbouwd-. And the battle goes on. Intussen leef ik en laat ik leven, zoals zovelen, maar ik erger me aan het feit dat veel atheïsten zich vaak gedragen alsof normen en waarden én gezond verstand op zichzelf staan. Dat de aanwezigheid van religies daar meer afbreuk aan doet, dan dat ze er iets goeds voor heeft betekend. De oorzaak van oorlog en vijandschap valt niet af te leiden uit de vermeende gewelddadigheid die aangewakkerd wordt door religies, maar uit een zekere mate van bruutheid die -mét of zonder gebruik van religieuze legitimatie- sinds mensenheugenis deel heeft uitgemaakt van ons bestaan en dus niet louter een religieus verschijnsel is.

De moderne beschaving, rationeel als deze is, wil van alle religiositeit af. Daarbij mag men echter niet vergeten dat de normen en waarden die schijnbaar worden bedreigd door de achterlijkheid van het christendom, of de gewelddadige islam, een product zijn van wat de mensheid ervan heeft gemaakt, net zoals de beschaafdheid die daarmee gepaard gaat. Veel universele mensenrechten kennen hun oorsprong in religieuze beginselen en zijn eerder te danken aan die religieuze aanwezigheid dan aan het minimaliseren van diens beïnvloedbaarheid. In ‘Religulous’ wordt religie niet alleen ‘ridiculous’ gemaakt, maar wordt zonder meer aan het belang en het nut van religies voorbij gegaan. Ongeacht of het stadium waar we er daadwerkelijk iets aan hebben, voorbij is of niet. Gij zult niet doden heeft doorgaans een strafbaarheid aangenomen, maar hoe kwamen wij, ’the civilized’, daar ooit toe? Yet the battle still goes on. Het gaat hier namelijk niet om een strijd over wie het monopolie heeft op dé waarheid, maar om wie er zodanig gelijk krijgt dat hij zich überhaupt een monopolie toe kan eigenen.