“Ik sliep, maar mijn hart waakte.” – Salomon volgens Hooglied 5:2
De Ramadan is de meest spirituele maand voor moslims. Het is de maand van Genade en Barmhartigheid. De maand waarin de Barmhartige uit Barmhartigheid de Heilige Koran openbaarde met als doel de mens barmhartigheid te leren en terug naar haar ‘Bron’ te leiden. De ‘tanzil’ of ‘neerdaling’ (van de openbaring) is een beweging van boven naar beneden, van Hemel naar Aarde. De Ramadan is de maand waarin moslims wereldwijd extra weerstand bieden tegen de Aardse aantrekkingskrachten, om zich meer te richten op het Hemelse en zichzelf spiritueel op te laden. Met andere woorden, tegen de stroom in een beweging van beneden naar boven.
De Ramadan is ook de maand waarin de heiligheid van Tijd centraal staat. Er wordt opgeroepen om de tijd nuttig te besteden met aanbidding, contemplatie en goede werken, maar ook om veel geduld te hebben. Ramadan is een maand van bezinning en trainen van het geduld. Broodnodig denk ik, in deze materialistische hectische consumptiemaatschappij waarin tijd schaars en onze hebzucht en ongeduld oneindig lijken. In dit licht kom ik met een eigen vertaling van een hoofdstuk dat ik in een boek tegen kwam en bovenstaande thema’s aansnijdt in de symboliek van de zandloper. Misschien dat het de spirituele honger bij sommigen onder ons kan helpen stillen..
De Symboliek van de Zandloper
Over het algemeen wordt de zandloper gezien al een symbool van de tijd en de dood. Het zand dat uitloopt en de tijd weergeeft, geeft inderdaad de tijd weer in haar fatale en onomkeerbare aspect: dat wat wegglipt en niet tegen kan worden gehouden, en wiens eindigheid met geen macht te veranderen is. Aanvullend roept de onvruchtbaarheid van het droge zand de gedachte op van de nietigheid van (alle) dingen als slechts toevalligheden, en de (uiteindelijke) stilstand van beweging herinnert aan de (uiteindelijke) stilstand van het hart en het leven.
Een ander perspectief van de symboliek van de zandloper wordt primair afgeleid van haar vorm. De twee compartimenten waar de zandloper uit bestaat, staan respectievelijk voor het hogere en het lagere, oftewel Hemel en Aarde. En de beweging van het zand verwijst naar een aantrekkingspool: de aantrekkingskracht van het lagere, het enige dat het fysieke vlak ons te bieden heeft. In werkelijkheid zijn er echter twee polen, een Aardse en een Hemelse.
De laatst genoemde zou voorgesteld moeten worden door een opwaartse beweging van het zand naar het bovenste compartiment. Aangezien dit fysiek onmogelijk is, wordt deze beweging gesymboliseerd door het omkeren van de zandloper. Een essentiële daad die op een manier uitdrukking geeft aan het hele doel van het object (d.w.z. waar de zandloper voor bedoeld is). Spiritueel gesproken is inderdaad een beweging naar het hogere een ‘ommekeer’. Aan de ene kant, omdat de ziel zich afwendt van de wereld, die haar zowel gevangen houdt als verstrooit. Aan de andere kant omdat het de beweging van haar wil of haar liefde omkeert.
De term ‘aantrekkingspool’ suggereert in dit verband het beeld van twee magnetische centra, de één boven en de ander beneden. Dit zou ruimte geven voor de tegenwerping dat Hemel en Aarde geen “punten” zijn maar “ruimtes”. Het antwoord hierop is dat boven en beneden (en vergelijkbaar ‘het innerlijke’ en ‘het uiterlijke’) elk twee aspecten hebben. De één reductief en de ander expansief: de wereld trekt aan als een magneet, maar is tegelijkertijd divers en uitgebreid. “Het hemels koninkrijk” trekt evenzo aan als een magneet maar is tegelijkertijd oneindig en dijt voortdurend uit. Er is geen direct contact tussen het hogere en lagere, Hemel en Aarde.
Zoals bij een zandloper lijkt vanaf de Aarde (onderste compartiment) gezien de Hemel (bovenste compartiment) een ‘bottleneck’ of een gevangenis en omgekeerd vanaf de Hemel gezien lijkt de Aarde een ‘bottleneck’ of gevangenis, ten minste op het niveau van morele keuzes. Het punt van werkelijke ontmoeting tussen de twee vlakken, het Aardse en Hemelse kan men door een andere manier wel bereiken: contemplatie door middel van de metafysische transparantie van de dingen. Aardse schoonheid is een manifestatie of reflectie van hemelse schoonheid en kan dienen als een spirituele poort. Op dat moment is er geen oppositie meer tussen Hemel en Aarde, maar verschil van gradatie, vorm of manifestatie.
Het omkeren van de zandloper, dat wil zeggen de keuze voor de hogere aantrekkingspool of de ‘verandering in richting’, is een bevrediging en kalmering voor de opgewonden en verontruste ziel. Spirituele werkelijkheid impliceert zowel de kalmte van een “Bewegingloze Beweger” alswel het leven van het “centrale vuur”. Dit is wat het lied van Salomon uitdrukt in de woorden “Ik sliep, maar mijn hart waakte.”
(Deels vertaald uit Frithjof Schuon’s ‘Logic and Transcendence’ Ch. 10 ‘Symbolism of the Hourglass’, deels door mij aangepast.)
Aansluitend hierop en ter afsluiting:
In naam van Allah, de Barmhartige, de Genadevolle. Bij de tijd. Voorzeker, de mens leidt voortdurend verlies. Behalve zij die geloven en goede daden verrichten, en elkaar aansporen tot de waarheid, en elkaar aansporen tot (het hebben van) geduld. (Koran 103 – Surat Al-‘Asr / Hoofdstuk De Tijd)
10 Reacties op "De Zandloper"
Schitterend geschreven Kamal,hier raak ik ontroerd door, en wat ik ook zo mooi van je vindt,is dat je begint met
een hele mooie zin uit het Hooglied!!
groetjes Patrick
Hi-Essabane…heerlijk Uw stukken te lezen en ik leer er nog van op mijn oude dag. De zandloper had ik slechts beschouwd als een instrument om tijd te meten en natuurlijk het bekende
“Tempus Fugit”, maar nu kan ik een diepere betekenis er in zien, thanks!
Cheers van Christchurch.
Ik moet zeggen dat ik vaak weinig begrijp van jouw schrijfsels.
Mooi…nooit zo naar gekeken.
Subhan’Allah. Dank Kamal, Moge Allah je belonen.
@ Kamal
Prachtig hoe jij dit weet te verwoorden :)
Ik vind jullie de elke maand moet zijn.
Nu zie je geen overvallen meer of dat andere criminaliteit waar mensen van de islam bij betrokken zijn.
Allah had je maar elke maand de ramadan geintroduceerd dan zou de wereld een paradijs zijn, maar ja….
@7: Als jij nou eens even weer in groep 7 van de basisschool gaat zitten, dan praten we over een aantal jaar wel weer verder.
# 3 Abdel
Haha… t is een kwestie van wennen i guess, had ik eerst ook
Ik heb op mijn eigen wijze (zoals ieder jaar) een Eed-wens gemaakt op mijn weblog. Jullie bezoek wordt zeer op prijs gesteld en doorsturen van de link natuurlijk nog meer!:):
http://www.konstantinou.nl/Konstantinou_Engels/Home_EedMubaarak2009.htm
(als de link niet werkt: kopiëren en plakken in de adresregel van je browser!)
Ik ben zelf geen moslim maar christen. Ik vind echter dat we – in deze tijd waarin zoveel slechts over de islam wordt gezegd – weleens wat moois mogen laten zien. Er is al genoeg lelijks op de wereld.
Eed Mubarak!
Met vriendelijke groet,
Freddy Konstantinou