Voorpagina Cultuur, Maatschappelijk, Politiek

Nederland verloor de kunst om zichzelf waar te nemen

Ook onze autochtone medelanders weten nu hoe het voelt om structureel geconfronteerd te worden met een misvormd collectief zelfbeeld. Of het nou gaat om de emancipatie van vrouwen, of de positie van homoseksuelen; vrijwel uitsluitend werd er gewezen naar de Ander als vijand van deze Westerse verworvenheden. Tegelijkertijd verloren we de kunst om onszelf waar te nemen, om onze tekortkomingen te observeren: de Zwarte Piet -discussie brengt dit mechanisme treffend in beeld.

Foto: Shirin Winiger

De maatschappelijke spiegel
Nederland had jaren een reservoir aan mensen paraat – omgevormd tot karikatuur – waaraan het zichzelf spiegelde. Mensen waarvan men zei: zo intolerant willen wij niet (meer) zijn. Dat beeld kon mede in stand gehouden worden doordat de subjecten geen stem hadden, en als ze die wel hadden dan louter in de zelfbevestigende en karikaturale rol.

Quinsy Gario draait het om en legt de Zwarte Piet traditie uit als een uit het verleden geërfde structuur die veel zegt over de hedendaagse denkbeelden. Ook Ombudsman Alex Brenninkmeijer spreekt terecht van politiek-racisme als we leven in een tijd waarin Polenmeldpunten worden gebagatelliseerd en anachronistische koloniale tradities op hoongelach kunnen rekenen.

Hardnekkig discours
Toen mij vorige week werd gevraagd hoe we vooroordelen en misvattingen over moslims in Nederland kunnen pareren, was mijn antwoord dat het discours rondom moslims een hardnekkige is. Het is eeuwen geleden opgebouwd, o.a. wetenschappelijk door het Oriëntalisme, filmisch door Hollywood en politiek door de populistische partijen die reageren op de aanwezigheid van de zichtbare Ander in het Westen.

In dat discours wordt er geschoten met oorlogsretoriek, daar is vrijwel niemand tegen opgewassen. Waar ‘gematigde’ moslims een collectief schuldgevoel werd aangepraat en al jaren ter verantwoording geroepen om zich te distantiëren van extremen, worden autochtone Nederlanders nu geconfronteerd met vergelijkbare taalmunitie: met ontkenning, scherpe tegenstellingen en segregatie als gevolg.

Volwaardig burgerschap
Dat maakt een helder debat weliswaar moeilijk, maar het dwingt ons wel na te denken over burgerschap, over wie wel en wie niet volwaardig mag meepraten over de grenzen van het toelaatbare. Over hoe we onze maatschappij willen inrichten. Over hoe we principes van vooroordelen kunnen scheiden. Of we de gevoelens van de Ander serieus dienen te nemen, maar belangrijker..

Hoe we onszelf weer op waarde leren schatten. Dat kan alleen als je burgers die je jarenlang hebt gemarginaliseerd niet meer definieert als de Ander, maar als onderdeel van de collectieve Ik. Laat de Ander niet als bedreiging functioneren, maar als een geheugen: iets wat een onvolmaakt systeem gewoonweg nodig heeft.

Foto: Shirin Winiger via photopin cc

Abdelkarim. Voormalig hoofdredacteur van Wijblijvenhier.nl. Documentairemaker. Is geboren in de Zeeuwse contreien en wist al op vroege leeftijd dat het boerenleven niet voor hem was weggelegd. Hij besloot om zijn hooivork aan de wilgen te hangen, de koeien vaarwel te zeggen en zijn geluk te beproeven in Rotterdam. Hij studeerde Nieuwe Media aan de Universiteit van Amsterdam, was als journalist werkzaam bij de VARA, columnist voor KRO Hemelbestormers en Joop.nl, praat graag tegen vreemden, schaamt zich slechts voor zijn tenen en hoopt dat zijn levensmotto ooit de geschiedenisboeken ingaat: "Als je een geit een jurk cadeau geeft, weet je nooit wat er gebeurt"

Lees andere stukken van Abdelkarim