Voorpagina Algemeen

De klacht als democratisch principe, laat je horen

Het Westen is lang dominant geweest als het gaat om politieke, economische maar ook culturele waarden. Vrijheid en democratie lijken bijna inherent aan het Westen en lang hebben mensen van buiten met afgunst naar deze waarden gekeken. Vrijheid en democratie zijn inderdaad waarden waar men afgunstig op zou moeten zijn en deze waarden zijn niet zo vanzelfsprekend als we denken. Wij hebben dan ook de verantwoordelijkheid deze te koesteren.

Als we aan vrijheid en democratie denken, denken we terecht al snel aan vrijheid van meningsuiting, vrijheid van oppositie en persvrijheid. Vaak zien we deze vrijheden als absoluut. Kishore Mahbubani, een oud-diplomaat, een Aziatische intellectueel en schrijver, probeert het relatieve van deze vrijheden aan te geven. Volgens hem ziet de Westerse geest deze vrijheden inmiddels als eendimensionaal. In de ogen van velen zou het absoluut moeten zijn om effectief te kunnen zijn. Zo wordt gedacht dat een gradatie van meningsuiting bijvoorbeeld vergelijkbaar is met ‘een beetje zwanger zijn’.

Mahbubani ziet dat echter anders. Hij heeft het over vele lagen van vrijheid en wij, als weldenkende mensen, kunnen onderscheid maken tussen de vele lagen van vrijheid. Ook mensen in minder ontwikkelde landen als in Afrika en Azië kunnen onderscheid maken tussen deze verschillende lagen. Ik ben het volledig met Mahbubani eens. Zo kun je vrijheid van meningsuiting ook als een vrijheid met verschillende lagen zien, van heel absoluut tot heel relatief. De discussie in Nederland over vrijheid van meningsuiting en de mentaliteit dat ‘alles maar gezegd moet worden’ zou hier nog iets van kunnen leren. 

Uiteraard heeft iedere burger een verantwoordelijkheid als het om het waarborgen van democratie gaat. Democratie en vrijheid zijn onlosmakelijk met elkaar verbonden. In een democratie mag je alles zeggen en jezelf uiten op de manier die je wilt, mits het binnen de perken van het wettelijk toelaatbare blijft. Toch krijg ik wel eens te horen dat als ik bepaalde zaken aankaart, waar ik het niet mee eens ben in Nederland, waarom ik dan niet weg ga uit Nederland. Als iedereen die bepaalde zaken zou aankaarten of zou klagen over diezelfde zaken, weg zou moeten gaan uit Nederland, weet ik niet of Nederland nog wel inwoners zou hebben. 

Dat aankaarten van bepaalde zaken waar ik het mee oneens ben (of zelfs klagen) zie ik als een (voor)recht en onderdeel van onze democratie die we met hart en ziel moeten beschermen. Ik zie het als een vorm van zelfexpressie, als een vorm van meningsuiting. Diezelfde mensen die vinden dat ik maar ergens anders moet wonen, zien niet in dat deze uitingen bij een democratie horen. Als iedereen die niet tevreden is, dit niet mag uiten en maar weg moet gaan, wat is dan nog het verschil tussen een democratie en een dictatuur? Immers, in een dictatuur wordt het ook niet gewaardeerd dat je een (andere) mening hebt. En als je die toch hebt en ook nog eens uit, is de kans groot dat je misschien je biezen moet pakken en naar een ander land moet. 

Democratie en vrijheid zijn niet eendimensionaal. Ze zouden het in ieder geval niet moeten zijn. Pluralisme, het bestaan van meerdere meningen en visies naast elkaar, hoort ook in een democratie. Nederland is rijk aan pluralisme. Ten eerste al door de veelzijdigheid van vele nationaliteiten. Volgens mij zijn bijna alle nationaliteiten van de wereld hier vertegenwoordigd. Als deze nationaliteiten zichzelf ook uiten, misschien soms in de vorm van klagen, dan kan dat gezien worden als een democratie die levendig en intact is. 

Democratie en vrijheid zijn al lang geen unieke westerse begrippen meer. India is het grootste democratische land ter wereld. Meer en meer mensen zijn doordrongen van het belang en de relevantie ervan. Ook het handhaven en beschermen van democratie en vrijheden is geen puur westers verschijnsel meer. Willen we werkelijk vrijheid meerdimensionaal laten zijn, dan moeten we als burgers vrijheid en democratie blijven koesteren, te beginnen door te blijven uiten wat we niet goed vinden en onze stem laten horen, en misschien zelfs klagen. Ik begin, wie volgt?