Adel van de geest is een boek van Rob Riemen, een Nederlandse essayist en directeur van het Nexus Instituut dat hij heeft opgericht. De titel van het boek is intrigerend. Adel van de geest is het grote Idee, in navolging van grote denkers, schrijvers, filosofen en intellectuelen, waarbij het leven gezien wordt als een zoektocht naar waarheid, schoonheid en de cultivering van de menselijke ziel. Zo leven is een kunst, het is menselijke waardigheid. Dit alles heeft een link met de literatuur. Literatuur is ook een kunstvorm en via de literatuur kun je je in de geestelijke wereld onderdompelen.
Intellectuelen hebben een functie in het publieke debat, ook al zijn ze niet allemaal grote denkers als Spinoza en Goethe.
Hoe ver staat dit leven af van het vechten en overleven of geleefd worden in de ‘rat race’ waarin de meesten zich verstrikt zien? Het interessante van adel van de geest is dat het stimuleert om over grenzen heen te kijken en niet vanuit een bepaalde discipline of invalshoek. Zo wordt ook de link met politiek gelegd. Juist een dichter kan leren wat echte vrijheid is en dit overbrengen. Zonder vrijheid houdt een democratie op te bestaan. Zonder adel van de geest kan de mens zich niet verbeteren of tot bezinning komen en blijft hij rusteloos en angstig ronddwalen.
De huidige Nederlandse politiek lijkt te reflecteren dat de mens zoekende is, rusteloos, angstig (ook voor elkaar) en terug wil naar een schijnzekerheid die er niet is en nooit is geweest. Als er iets is wat een constante is in het leven, dan is dat verandering. In barre of onzekere tijden verzet men zich meer tegen verandering dan in gunstige, florissante tijden. Waar angst heerst, slaat verlamming toe. In verlamming kan niets groeien of zich ontwikkelen en angst is de slechtste raadgever ooit.
Adel van de geest raadt aan niet angstig te zijn maar moedig. Het is een van de taken van de mens om de geest en ziel te cultiveren, om op zoek te gaan naar de waarheid. Keer op keer. Het is net zo verlammend te denken dat je de waarheid in pacht hebt als bang te zijn om op zoek te gaan naar (eigen) waarheden.
Grote denkers die de revue passeren zijn de crème de la crème van Europa. Baruch de Spinoza, Goethe en Mann, ieder met hun eigen parels van wijsheid. Spinoza, een Amsterdammer van Portugese komaf, zag het denken en het verstand als de grootste gave van de mens. Men kan het blijvende en ware goede leren kennen en daarnaar leven door zelf te denken en te begrijpen. Het beste leven is als je de wijsheid lief hebt. Dit betekent volgens Spinoza ook dat men het leed van anderen niet kan negeren. Een bewijs van het menselijke van deze grote denker.
De leermeester van Mann was de Duitse Goethe met wie hij de overtuiging deelde dat tijd ons kostbaarste bezit is. Tijd is de ruimte om te streven naar zelfvervolmaking. Ook hij was ervan overtuigd dat niemand de waarheid in pacht kan hebben en dat de mens meer wordt gediend met het zoeken van de waarheid dan met het arrogante pronken van het bezit ervan. Waar men waarheid in pacht denkt te hebben, is fundamentalisme niet ver weg.
Intellectuelen hebben een functie in het publieke debat, ook al zijn ze niet allemaal grote denkers als Spinoza en Goethe. Zij kunnen een inspirerende rol vervullen door hun inzicht, waar een groot gebrek aan is. Waar adel van de geest voor waarschuwt, is dat de waarheid niet in de politiek en de media gezocht moet worden maar juist in zichzelf, vertrouwend op de eigen rede. Een verstandige boodschap.
Riemen eindigt zijn boek met de volgende zin die als een leidraad gebruikt kan worden voor het zoeken naar je eigen waarheid: “een betekenisvol gesprek is de beste wijze om je leven te onderzoeken en de moeite van het leven waard te maken.”
8 Reacties op "Adel van de geest"
[quote]Het is een van de taken van de mens om de geest en ziel te cultiveren, om op zoek te gaan naar de waarheid.[/quote]
Drie woorden:
Tasfiyyah wa Tarbiyyah.
[quote]Het beste leven is als je de wijsheid lief hebt.[/quote]
Een woord:
Sunnah (=wijsheid).
[quote]Zij kunnen een inspirerende rol vervullen door hun inzicht, waar een groot gebrek aan is.[/quote]
Een woord:
Fiqh (=inzicht).
Wa salam
Ken je geschiedenis. Weet wie je bent. Dit is jouw geschiedenis niet. Want de groep waartoe deze geschiedenis behoort, zal jou nooit als een van hen zien.
”[i]Als er iets is wat een constante is in het leven, dan is dat verandering[/i]”.
Dit wordt op een islamitische site beweerd. Mijn vraag is dus: Wat betekent dat voor de status van de koran?
Aansluitend lees ik vervolgens : ”[i]In barre of onzekere tijden verzet men zich meer tegen verandering dan in gunstige, florissante tijden[/i].”
Wie is dat nogal onpersoonlijke ”men”? Zijn daar echt alleen maar moslims mee bedoeld? Zo kan het eigenlijk niet gelezen worden hè? Zo is het vast niet bedoeld. Maar als daar ook (de traditionele) Nederlanders mee bedoeld worden, dan maakt dat de eerst gestelde vraag natuurlijk nóg belangrijker om de inhoud en bedoeling van het stukje goed te kunnen inschatten. Dus mijn vraag is, geldt voor moslims ook dat verandering een ”[i]constante in het leven[/i]” is of niet. En zo ja, over welke veranderingen heeft de auteur het dan precies?
Beste Bilal,
Zou het hier niet passen om je stuk te beginnen met, bijvoorbeeld de woorden: Dit is MIJN waarheid.
Jou vermeende wijsheden zijn niet solitair toe te schrijven aan de islam.
Respect begint volgens mij, met het erkennen dat, voor een ander de context van waaruit men spreekt anders kan zijn.
So sad, Lieke!!!
Vertel Po?
De constatering dat iets “sad” is, zou m.i. een verklarend schrijven verdienen.
Beste Lieke,
Mijn insteek was niet om te laten zien wat mijn waarheid is, maar om te laten zien wat de verhoudingen zijn als je het vanuit de Islamitische bril bekijkt. Dus onder welke termen het zuiveren en cultiveren van de ziel (=Tasfiyyah wa Tarbiyyah) in de Islam genoemd wordt en wat de gelijken zijn van het verkrijgen van liefde voor wijsheid (=sunnah) en inzicht/begrip (=fiqh).
Zie het als een decoratieve kanttekening om het wereldbeeld te verbreden.
@ Songul:
Dank voor je mooie stuk.
Is misschien een verschil tussen Riemen en de religieuze tradities dat hij meer verwacht van de ratio?
In hoeverre is zijn moraal er een van en voor seculiere intellectuelen?
@ Izz:
Wat mij betreft ben je mijn broeder.