Voorpagina Interviews, Maatschappelijk, Politiek

Reza Aslan: “Wij blijven hier!”

Dr. Reza Aslan is een auteur, journalist en godsdienstwetenschapper gespecialiseerd in de Islam. Zijn eerste boek ‘Geen God dan God’ werd een internationale Bestseller dat werd vertaald in dertien talen en in het lijstje ‘the 100 most important books of the last decade’ terecht kwam. Onlangs was hij op uitnodiging van Eutopia te gast in Nederland om lezingen te geven op o.a. de universiteiten van Rotterdam en Leiden.

Wij stelden hem een aantal vragen over islamofobie, het verschil tussen islamofobie in Europa en Amerika en het discours van het maatschappelijk debat.


Foto: Wijblijvenhier.nl

Wanneer ik zijn hotel in Amsterdam binnenloop en wij elkaar treffen, springt Reza Aslan op uit zijn stoel en begroet mij met een stevige handdruk en een brede glimlach. Hij is vrolijk. Het weer is prachtig en hij is blij weer in Amsterdam te zijn. “Het is een van de mooiste steden in Europa”, zegt hij. Zodra we gaan zitten, vertelt hij enthousiast over zijn tour, over de geweldige mensen die hij heeft leren kennen en, wederom, over zijn liefde voor Amsterdam. Zodra ik hem de eerste vraag stel, kiest hij zijn woorden weer erg zorgvuldig uit en is de vakantieganger Reza weer Dr Aslan.

Umar (Wijblijvenhier.nl): Volgens u nemen anti-islam sentimenten toe en worden deze steeds meer main stream. Hoe denkt u dat dit komt?

Reza Aslan: Er zijn hier verschillende redenen voor. Als eerste de economische crisis. Het is een vrij normale zaak dat er dan wordt gezocht naar een zwart schaap. In Amerika zijn de Mexicanen en moslims de zwarte schapen. Verder is Amerika al een decennium in oorlog in het Midden-Oosten waarvan het oorspronkelijke enthousiasme aan het afnemen is en de realiteit van de situatie doordringt tot Amerika. Men probeert erachter te komen ‘wat doen we in Amerika en wat krijgen we ervoor terug’. Ook president Obama en hoe zijn verkiezingen de status quo in Amerika politiek en sociaal-maatschapelijk hebben veranderd, heeft vele mensen met een gevoel van vervreemding achter gelaten. Het is ook niet gek dat in momenten dat anti-islam sentimenten hoger zijn dan ooit, tegelijkertijd het gevoel heerst onder zijn tegenstanders dat hij een moslim is. 40% van de Republikeinen gelooft dat Obama een moslim is.

WBH: Zouden de anti-islam sentimenten niet juist moeten afnemen als zo’n icoon van Amerika wordt gezien als een moslim?

RA: Integendeel, juist omdat hij icoon staat voor bepaalde sociale, politieke en economische standpunten, die erg onbehaaglijk zijn voor een groot deel van de Amerikaanse maatschappij, hebben zij hun angsten van sociale, politieke en economische onzekerheden de naam van Islam gegeven. Dus als je het niet eens bent met Obama’s economische plannen, dan is dat omdat hij een moslim is. Dit is iets waar Europeanen ook bekend mee zijn. Want Wilders werd van een marginale persoon tot een spelverdeler doordat hij de islam ging verbinden met maatschappelijke kwesties waar velen in NL bang voor zijn. Ben je bang voor onveiligheid, immigratie, poiltieke onregelmatigheden? Het komt door de Islam.

WBH: U heeft het ook vaak over geinstitutionaliseerde islamofobie. Wat bedoelt u hiermee?

RA: Er zijn nu politieke partijen die zijn gebaseerd op islamofobie, wetten worden aangenomen die specifiek gericht zijn op moslimgemeenschappen en rechten worden weggenomen bij moslimgemeenschappen die andere gemeenschappen wel hebben. Deze vorm van Islamofobie zou nooit in Amerika voor kunnen komen.

WBH: Waarom niet in Amerika? Wat is daar zo wezenlijk anders dan?

RA: Er is wel islamofobie en deze wordt ook steeds meer main stream, maar niet in de geinstitutionaliseerde vorm. De reden hiervoor is dat de fundamentele principes van Amerika religieuze vrijheid en pluralisme zijn. Amerika is een land van immigranten en heeft nooit etnische of culturele homogeniteit gekend. Daarentegen kennen Europese steden hun oorsprong in het concept van de natiestaat, welke was gebaseerd op homogeniteit. We bidden, lijken en doen hetzelfde, daarom zijn we een staat. Dat werkte in 1900, maar niet meer in 2010. De Amerikaanse identiteit was al vanaf de eerste dag onderhevig aan continue verandering. In Europa zijn landen bezig met een zoektocht naar wat het betekent om Frans, Brits of Nederlands te zijn. En dat lijkt steeds meer gelijk te staan aan niet-moslim.

Een andere reden is dat moslims erg rijk zijn in Amerika. Het gemiddelde inkomen van een moslim huishouden is hoger dan dat van een niet-moslim, 60% van hen bezit een eigen huis en zij hebben een besteedbaar inkomen van 170 miljard dollar. Zij zitten in de Executive Boards van de grootste bedrijven. Dus daar kan men niet zeggen dat moslims slecht zijn voor de economie. Zij houden de economie juist draaiende.

Dit gebeurt nu langzamerhand ook in Europa.  Moslims zullen de nieuwe lichting van activisten, ingenieurs en advocaten leveren en de samenleving helpen opbouwen. Het zal deze generatie zijn die niet alleen zal definieren wat het inhoudt om moslim te zijn, maar ook wat het inhoudt om Nederlander te zijn.

WBH: Dus Islamofobie zal er altijd wel zijn en het algemene tendens is normalisering hiervan. Echter, de vruchtbare bodem voor institutionalisering van islamofobie kan weggenomen worden als de moslimgemeenschap economisch succesvol zal zijn?

RA: Ik had het niet beter kunnen verwoorden. Maar let wel, het gaat niet alleen om economie. In een kapitalistische maatschappij is geld macht. Als je als groep een waardevolle consument bent, zal niemand je wat kunnen maken. Er zijn slechts vijf miljoen joden, maar zij vormen een hele sterke groep consumenten. Ik zeg niet dat kapitalisme goed of fout is, maar dit is wel hoe het werkt.


Foto: Wijblijvenhier.nl

WBH: Er wordt in Nederland ook gezegd dat het Jodendom en Christendom hervormingen hebben doorgemaakt, waardoor bepaalde passages uit hun heilige werken niet letterlijk genomen worden en deze religies dus wel thuis kunnen horen in Nederland. Moeten moslims ook een dergelijke hervorming bij de Islam teweeg brengen?

RA: Als je met hervorming verwijst naar de autoriteit die verschuift van instituten naar individuen (die zelf bepalen wat het betekent om moslim te zijn), dan kan ik zeggen dat dat allang heeft plaatsgevonden in de afgelopen eeuwen. Een voorbeeld hiervan is de Islamitische televangelist Amr Khaled, die door meer jongeren wordt gevolgd dan het aantal studenten aan de Al Azhar Universiteit, de grootste Islamitsiche unveristeit ter wereld. In de Islam kennen we geen centrale autoriteit als de Paus die, netals in het Katholicisme, het laastste woord heeft over religieuze zaken.

WBH: Is de keerzijde van deze hervorming dan niet dat iemand de Islam voor zichzelf kan gaan interpreteren zoals dat diegene uitkomt. Als resultaat kun je dan de moordenaar van Theo van Gogh krijgen.

RA: Hervorming is niet iets goeds of slechts. Het is iets onvermijdelijks. Steeds meer mensen zijn geletterd en hebben toegang tot informatie via het internet. Internet is hetzelfde voor de Islamitische hervorming als de drukpers was voor de Christelijke hervorming. Je hoeft niet meer naar de moskee voor een fatwa, maar die vind je nu ook via internet. Dit is geweldig voor degenen die werken voor Islamitische pluriformiteit, democratie, tolerantie en vrede. Zij zijn niet meer gebonden door centrale autoriteiten.

Tegelijkertijd zijn moslims die zich willen inzetten voor oorlog, geweld en terrorisme ook niet meer gebonden aan centrale religieuze autoriteiten. Dit heeft de Europese maatschappij nooit begrepen. Het is het toppunt van dwaasheid om de moskee als bron van radicalisering te zien. Wake up! De moskee is exact het tegenovergestelde. Jongeren ontvluchten de moskee om te radicaliseren. Duitsland heeft bijvoorbeeld miljarden euro’s gestoken in het afluisteren en bespioneren van vele moskeeen, terwijl verderop in de straat jongeren radicaliseerden in een buurthuis en plannen aan het beramen waren tegen de overheid.

WBH: Hoe moet dan met de islamofobie van bijvoorbeeld Wilders omgegaan worden?

ER: Als deze mensen schreeuwen vanuit de marges, zou je ze moeten bespotten. Wilders is een clown en een clown lach je uit. Hij is een belachelijke persoon. Maar als je diezelfde clown de macht geeft, moet je de implicaties van zijn clowneske gedrag serieus nemen.

En besef je dat er een keerpunt zal komen. Er is op het moment geen neutraal midden meer. Je kunt niet meer aan de kant staan. Iedereen is betrokken en moet laten horen waar diegene staat. Ik ben ervan overtuigd dat de maatschappij een natuurlijke groei meemaakt richting een hogere mate van openheid en pluriformiteit. Dit is onvermijdelijk. Wilders kan de grenzen afsluiten, maar hij zal nooit terug kunnen keren naar de culturele homogeniteit die hij wenst. Die is weg.. permanent.. en zal ook nooit terugkomen. Het is beangstigend voor vele mensen. Het is bevreemdend. Jammer! Het is de wereld waar we nu in leven.

Het beste om dan te zeggen, is: Wij blijven hier!


Via Twitter kun je het mediabedrijf van Reza Aslan, Aslan Media, volgen voor nieuws uit het Midden-Oosten.