Voorpagina Geschiedenis, Recensies, Wetenschap

Recensie: Het Huis der Wijsheid

Er is veel over beschaving geschreven. Beschavingen komen op en gaan ook weer ten onder. Een van de bekendste boeken hierover is The Rise and Fall of the Great Powers van de historicus Paul Kennedy. Kennedy zet zeer boeiend uiteen waarom grote machten uiteindelijk ten onder gaan of relatief gezien achterblijven.

Wat ik interessanter vind aan beschavingen en machten is hoe ze uiteindelijk de wereld om hen heen hebben beïnvloed. In het huidige tijdsbeeld wordt de invloed van bepaalde culturen en beschavingen ondergewaardeerd of ontkend. De Arabische cultuur, bijvoorbeeld. Een prachtige uitzondering daarop is Het Huis der Wijsheid van Jonathan Lyons, journalist en historicus. Dit geeft een integraal beeld van hoe Arabieren de westerse beschaving hebben beïnvloed.

Deze invloed van de Arabieren op de westerse beschaving is veelomvattend. Vooral in de eerste duizend jaar na Christus. Woorden als alcohol, alchemie en zenit zijn tegenwoordig een vast onderdeel van het westerse vocabulaire en zijn door de Arabieren bedacht omdat die woorden toen nog moesten worden uitgevonden.

In die periode waren de Arabieren enorm nieuwsgierig en leergierig. Deze eigenschappen hadden ook een functie want geleerdheid en intellectuele prestaties werden een belangrijk middel om op te klimmen op de maatschappelijke ladder. In de loop van honderd vijftig jaar vertaalden de Arabieren alle beschikbare boeken over wetenschap en filosofie waardoor belangrijke werken vandaag de dag nog bewaard zijn gebleven. Wiskunde, filosofie, astronomie, geneeskunde en optica waren alle Arabische wetenschappen.

Daarnaast stonden de Arabische wetenschappers open voor andere invloeden en meningen. Ze dorstten naar andere invalshoeken en ideeën. Al-Kwarizmi, een van de grootste Arabische geleerden in het eerste millennium, ontleende een groot deel van zijn intellectuele inspiratie aan de Indiase wetenschap. Het leeuwendeel van zijn astronomie is gebaseerd op de Hindoetraditie, maar ook in een bepaalde mate op Perzische kennis.

De titel van het boek verwijst naar het Bayt al-Hikma, wat ‘Het Huis der Wijsheid’ betekent. Dit was een instituut in Bagdad dat onder andere een vertaalbureau, een bibliotheek, een boekenmagazijn en een academie van geleerden en intellectuelen uit het hele rijk omvatte. Wetenschappers konden naar dit instituut komen om er kennis op te doen of te delen. De grootste bibliotheek van de wereld, die van Alexandrië, was de voorloper van Het Huis der Wijsheid.

Voor een wetenschapshistoricus is Het Huis der Wijsheid (het boek) verrassend onderhoudend. De fraaie afbeeldingen in het boek ondersteunen de tekst en geven letterlijk kleur aan de inhoud. Jonathan Lyons’ boek geeft een bredere, ruimere blik op de geschiedenis dan we van de meeste historische boeken gewend zijn. Dit komt door het persoonlijke perspectief van Lyons; hij is van mening dat de scheidslijn tussen de islamitische en de westerse wereld niet de geografie of politiek is, maar gedachten, ideeën en kennis.

Tegenwoordig wordt religie als de vijand van wetenschappelijke vooruitgang gezien. Maar de vroege islam stimuleerde en koesterde allerlei intellectueel onderzoek. Over de zoektocht naar kennis werd juist een overlevering van de Profeet (vzmh) aangehaald: “Ga op zoek naar wetenschap, zelfs in China.” Lyons boek toont dat de scheidslijn tussen de islamitische en westerse wereld eigenlijk helemaal niet zo groot hoeft te zijn omdat beide werelden elkaar hebben beïnvloed, van elkaar hebben geleend en geleerd, op elkaars ideeën hebben voortgebouwd en voortgeborduurd. Dit soort boeken zou niet alleen meer geschreven moeten worden maar ook meer gelezen.


Jonathan Lyons | Uitgever BULAAQ | 2010 | 359 pagina’s | isbn 9789056401692 | € 29.50