We horen veel over vrouwen en emancipatie. Vooral erg veel over moslimvrouwen (moslima’s) en emancipatie, of juist het ontbreken ervan. Volkskrantverslaggever Rob Vreeken vond het beeld van het Westen hierop eenzijdig en star. Hij ging dan ook in de moslimwereld op zoek naar vrouwen om erachter te komen hoe divers de emancipatie verloopt. Wijblijvenhier.nl stelde hem een aantal vragen over het resultaat, zijn boek: ‘Baas in eigen boerka’.
Wijblijvenhier.nl (WBH): Waarom vond u het nodig de moslimwereld in te trekken en de emancipatie van moslima’s onder de loep te nemen?
Rob Vreeken (RV): Ik vind het een belangrijk onderwerp. Vrouwen vormen de helft van de mensheid. Ik heb in de twintig jaar dat ik buitenlandredacteur van de Volkskrant ben veel reportages gemaakt in ontwikkelingslanden. Steeds weer trof mij de positie van de vrouwen. De laatste jaren wordt er veel gesproken over moslimvrouwen, maar naar mijn idee vaak met gebrek aan kennis van wat er in de islamitische wereld gebeurt, en zonder dat de vrouwen zelf wordt gevraagd naar hun ervaringen.
WBH: Wat gebeurt er dan in die landen?
RV: In veel landen boeken vrouwen maatschappelijke vooruitgang. Veel meer meisjes en jonge vrouwen gaan naar school en het hoger onderwijs. In de meeste landen is het kindertal sterk gedaald, de gezinnen worden veel kleiner dan ze waren. Deelname aan de arbeidsmarkt gaat minder hard vooruit, maar ook hier is verbetering. Er verschijnen vrouwen op hoge posities, hoewel nog mondjesmaat.Wel verschilt het sterk per regio en per land. Waar de armoede het hoogst is, blijft ook de emancipatie van vrouwen achter. Ook in de Arabische wereld is veel maatschappelijke stagnatie. Dit komt ook doordat de meeste Arabische landen dictaturen zijn.Positief ben ik vooral gestemd over landen in Azië (zoals Bangladesh en Indonesië). De Arabische landen kunnen daar een voorbeeld aan nemen. Ook raakte ik onder de indruk van de vrouwenbeweging in Iran.
WBH: Dat klinkt alsof de Islam er verder weinig mee te maken heeft en dat het vooral een cultureel probleem is?
RV: Het is heel moeilijk een onderscheid te maken tussen cultuur en religie. Het is een knoop die vaak lastig te ontwarren is. De religie is een belangrijk onderdeel van de cultuur. En veel culturele gebruiken worden door de mensen zelf gezien als behorend bij de religie. Wie ben ik dan om te zeggen dat dat niet zo is? Bovendien ga ik ervan uit dat religie is wat mensen ervan maken. De islam is wat moslim ervan maken. Het resultaat is de uitkomst van maatschappelijke ontwikkelingen en van maatschappelijke of zelfs politieke strijd.
WBH: In tegenstelling tot dit maatschappelijke tij, hebben deze moslima’s volgens u de politieke islam tegen. Hoezo dat?
RV: De politieke islam staat vijandig tegenover gelijke rechten voor vrouwen. Vaak wordt ‘de vrouw’ (en haar kuisheid c.q. seksualiteit) door fundamentalisten als symbool gekozen. Vrouwen zijn bij wijze van spreken het ‘slagveld’ waarop de strijd om de toekomst van de islam wordt uitgevochten.
Met ‘politieke islam’ vat ik de stromingen in de islam samen die pleiten voor een grote rol van de islam in de politiek en de staat, en die uitgaan van een conservatieve, letterlijke interpretatie van de Koran en de hadith.
WBH: Feminisme en Islam. Een contradictie volgens u?
RV: Een contradictie? Meestal wel. De islam zoals die nu in de wereld bestaat, is overal het algemeen conservatief; vrouwen staan op het tweede plan. Gelukkig zijn er stromingen (zoals de islamitische feministen die ik heb ontmoet) die hierin verandering willen brengen. Bovendien is mijn stelling, zoals ik die in mijn boek heb uitgewerkt, dat veranderingen niet vanuit de godsdienst zullen komen. De positie van vrouwen zal veranderen (verbeteren) door veranderingen in de maatschappij, onder invloed van sociaal-economische, demografische, politieke en culturele factoren. De godsdienst is een van die maatschappelijke factoren. Een heel belangrijke, maar niet de enige.Moslimvrouwen boeken vooruitgang ondanks de islam, schrijf ik. De islam zal zich daaraan moeten aanpassen.
WBH: Bedoelt u ‘ondanks de islam’ of ‘ondanks de moslims’?
RV: Nee, ik bedoel niet de moslims. Moslimvrouwen, ook feministische moslimvrouwen, zijn ook moslims. Dus ik bedoelde ‘ondanks de islam’. Maar misschien doe ik daarmee de vrouwen (en sommige mannen) onrecht aan die vanuit een godsdienstige inspiratie werken aan gelijke rechten voor man en vrouw.
Rob Vreeken undercover
Redactie
Wij Blijven Hier werd in 2005 opgericht, omdat ze vonden dat ze er nog niet waren. Inmiddels zijn ze 3000 bijdragen rijker, die vrijwillig door beginnende én gearriveerde verhalenvertellers worden geschreven. Verschillend van columns, persoonlijke ervaringen tot verborgen nieuwsfeitjes. Ze kijken op hun eigen manier tegen de wereld aan, en vertellen zélf het verhaal. Wie zijn ze? Kijk om u heen. Want ze zijn hier. Zij Blijven Hier!Lees andere stukken van Wij Blijven Hier!
4 Reacties op "Interview Rob Vreeken: Baas in Eigen Boerka"
Het lijkt er op, dat de ‘midden’ weg, weinig reacties krijgt in deze gepolariseerde discussie.
Het klinkt mij als een goed onderzocht en interessant boek. Kopen dus ;)
Ik kan me ook zo voorstellen dat het benadrukken van de (hoe twijfelachtig ook) vrouwonvriendelijkheid van de islam – door niet islamieten – op een bepaalde manier moslima’s méér belemmert doordat ze zich gedwongen zien te kiezen tussen ‘westers feminisme’ en ‘islamitisch conservatisme’ in plaats van dat ze de kans hebben zich als moslima én feminist (of dan als vrouw die zich inzet voor gelijke rechten voor man en vrouw) te manifesteren?
Ik kan mij voorstellen dat vrouwonvriendelijkheid geankerd in cultuur en geclaimd islamitisch door diezelfde cultuur en godsdienstfanaten meer kwaad doet voor gelijke rechten tussen man en vrouw dan het benadrukken ervan door niet islamieten.
Het feit dat analfabetisme in Islamitische landen fors hoger is bij meisjes dan bij jongens doet deze zaak geen goed, om maar een voorbeeld te nomen.
“De islam zal zich daaraan moeten aanpassen”.
Knap hoe je zo’n enorme denkfout in zo’n relatief korte zin kan formuleren.
Verder veel plezier met z’n mening toegewenst.