Voorpagina Recensies

Een jaar en een dag

, 5 januari 2011, 4 reacties

Soms lees je iets, of zie je iets, waarvan je denkt: hmm, dat verhaal kabbelt lekker voort, maar ik geloof er niets van. Geen moment schuif je de realiteitszin voor je uit omdat de artiest het geloofwaardig heeft gemaakt. Geen moment denk je: aargh, zo herkenbaar! Eerder herken je bepaalde karakterschetsen omdat het een soort uitvergroot vooroordeel blijkt. Een oordeel waar de menselijkheid uitge-‘wild’ is. Je wilt geen menselijkheid zien, maar enkel je eigen visie op de zaken. Daarom zijn geslaagde films en boeken soms zo plezierig: die artiesten prikken door jouw wil heen en schetsen een belevingswereld met geloofwaardige, menselijke karakters. Geen simpel goedje of foutje, maar een echt menswaardig personage met een plus en een min. Sommige wat meer plus dan min overigens. Zo is het ook in Another Year van Mike Leigh en in – wat ouder maar niet minder plezierig – het boek Day van A.L. Kennedy (2007).

Eerst maar een stukje van de film Another Year kijken:

Zo’n trailer laat soms teveel zien en soms te weinig. Vooral bij films die in de kern meer om plot (of platte humor) dan om personage draaien, wil er nog wel eens verpestende hoeveelheid film in zitten. Niet hier.

Another Year is een natuurlijk opgebouwde film. Het verhaal is vormgegeven rond het verscheiden van een jaar. Spring. Summer. Autumn. Winter. Klaar. In deze optiek heeft Mike Leigh (o.a. ook van het geniale maar weerzinwekkend goede Naked en het immer briljante Secrets & Lies) een bijna documentaire-achtige benadering tot zijn verhaal genomen.

We volgen een koppel, Gerri en Tom. Hij is geoloog (‘graaft gaten’), zij is gesprekstherapeut (graaft in mensen) – alhoewel de missus en ik het er niet over eens waren, durf ik best te stellen dat het allebei zeer plezierige mensen waren.

Bij Mike Leigh kijk je soms over je schouder en verwacht je eigenlijk dat er iets ergs gebeurt. Zoals Gerri zegt: ‘life’s not always kind, is it?’ Echter, de basis van deze film is de stevige en standvastige relatie van Gerri en Tom. Als er al wat ergs gebeurt, is dat met de vrienden en familie die ze om zich heen hebben verzameld. Veel eenzaamheid en alcoholisme. Veel mensen die pijnlijk onzeker en emotioneel gemaskerd zijn.

Ik meen dat sommigen van jullie deze film gezapig gaan vinden. Dat is dan weer mijn vooroordeel. Maar geef ‘m een kans. De liefde van deze twee mensen voor elkaar en voor hun vrienden en familie – het heelt je hart. Zoetsappigheid moet weer van deze tijd worden. Een beetje lief zijn voor elkaar, een klein beetje hippiedom – iets minder hardheid.

Dezelfde compassie vind ik vaak in de boeken van A.L. Kennedy. Recent las ik Day waarin ze een jongeman vormgeeft die lijdt aan posttraumatische stressstoornis (en dat schrijf ik vooral op omdat het leuk is om een woord met zoveel opeenvolgende s’en te schrijven).

Een boek van Kennedy lezen is een feestje – maar vaak wel een raar feestje. Zelf is ze meestal vrij obstinaat en terughoudend in interviews. Het is moeilijk om daar niets in te lezen, maar ik geniet van haar bizarre gedachtekronkels – zonder al teveel moeite overigens. Ik las het volgende in een interview:

"Her writing is linguistically and emotionally demanding… ‘If that’s what I want to do to you and you’re not into it, then go away, because that’s what will keep happening.’ "

Laat het je er niet van weerhouden om een van haar boeken op te pakken. Kennedy doet wat ze wil en Day is taai, maar het levert je wel schoonheid op voor je inspanningen. Zoals de meeste van haar boeken duurt het even voordat je het ritme te pakken hebt. Ze houdt ervan om te beginnen in een soort chaos van vervormde platitudes, specifieke beschouwingen in een algemenig sausje en momenten van zelfreflectie van een of meerdere van haar personages (die steevast een ontzettend bord voor hun kop hebben). Dit is best inspannend, maar wel zo leuk.

Sinds haar eerste roman, Looking For the Possible Dance (1993), heeft ze me al overtuigd dat het loont om door te lezen. Hierin was het raamwerk van de roman de reis van een vrouw. Ze bevond zich in de trein van (of naar?) haar (ex?)vriend met tegenover zich een jongen met een beperking die door iedereen als een idioot wordt behandeld. De vrouw mijmert ondertussen over van alles en nog wat dat fout is gegaan in de afgelopen periode. Gegarandeerd een glimlach per 1 en een schaterlach per 2 bladzijden.

Day is wat pittiger. We volgen Alfred (Alfie) Day op drie momenten in zijn leven: in de Tweede Wereldoorlog in een Lancaster die Duitsland bombardeert; in Londen waar hij een vrouw leert kennen wiens man vermoedelijk gedood is eerder in dezelfde oorlog; en kort na de oorlog als hij rondloopt, met een fiks trauma onder zijn arm, als figurant in een film over dezelfde oorlog in een (echt) Duits gevangenenkamp. Volgt u nog?

Deze tijden lopen door elkaar heen. De jonge Day wordt afgewisseld met de nog jongere Day, tot je beseft dat er nauwelijks 3 jaar tussen hun in zit, maar dat de ervaring hem, en de lezer, een versneld gevoel van ouder worden heeft gegeven.

Het is een claustrofobische roman bij tijd en wijle – en toch… en toch ga je van die gekke gasten houden. We zien Day en zijn moeder, met zijn legerkompanen, met zijn meissie – het is een benauwd kijkje in zijn korte, maar bedompte leven, maar wel eentje waar menselijkheid triomfeert, hoe beschadigd en pijnlijk dan ook.

Het is wonderbaarlijk hoe sommige schrijvers of filmmakers hun verhalen kunnen bevolken met pure compassie. Een beetje meer hippie in ons leven kan helemaal geen kwaad.

In het jaar dat Elvis stierf, werd Noureddine geboren. Op zijn negende kreeg hij een skateboard. Op zijn 20ste werd hij in Schotland verliefd op boeken. Op zijn 27ste werd hij moslim en vond hij zijn draai. Hij werkt in de gehandicaptenzorg en denkt soms dat hij bijna Arabisch kan lezen maar vraagt dan toch om een klinker. Hij jat de beste grappen van de missus, steun en toeverlaat sinds 2006. Af en toe vertaalt hij wat poëzie omdat het leven dan gewoon beter is.

Lees andere stukken van