Voorpagina Algemeen, Islamic Finance

Crises komen en gaan

, 27 januari 2011, 4 reacties

In diverse media konden we begin 2010 stellig lezen dat de schuldencrisis in Dubai twijfels voedde over het ‘Islamitische’ banksysteem en dat de crisis in Dubai de hele ‘Islamitische’ financiële sector in gevaar zou brengen. Nou…dat is dus niet gebeurd. Die stresstest is doorstaan. Dat mag ook wel als je veronderstelt dat het huidige moderne ‘Islamitisch’ bankieren al ruim 35 jaar levensvatbaar is. Sterker nog, er is sinds de ‘Dubai crisis’ weer een hoop gebeurd waardoor de sector stabieler is geworden. Hieronder volgen interessante gebeurtenissen uit de Islamic Finance (IF) wereld van 2010.

Spanje/Luxemburg

Nadat Dubai met veel plezier al samenwerkt met Hong Kong en Mumbai, is men nu overeengekomen om nauwer samen te werken met Madrid en op het gebied van ‘Islamitische’ beleggingsfondsen en vermogensbeheer met het toonaangevende financiële centrum van Luxemburg. Zie hier hoe de Luxemburgse Minister van Financiën Luc Frieden over Islamic finance denkt.

Zwitserland

Aangezien het bankgeheim aan het smelten is in private-banking-zwitserland en daardoor klanten hun geld weghalen, zullen banken aldaar volgens Reuters een verdiepingsslag gaan maken in ‘Islamitische’ financiële dienstverlening om weer geld aan te trekken.

Marokko

Vanaf jan 2010 is het fiscaal beleid aangepast (met name tariefsverlaging van 20 naar 10% BTW voor alle financiële producten) waardoor ‘alternatieve‘financiële dienstverlening in de ogen van de aanbieders nu echt mogelijk is, want na de belangrijkste juridische wijzigingen in 2007 heeft er een samenwerkingsverband van 2 commerciële banken plaatsgevonden met als resultaat: Dar Assafaa. Zie hier enkele reacties hierop. Overigens, net als in Turkije en S.A., mag het geen ‘islamitische’ financiële dienstverlening worden genoemd dus brandt men het als alternatieve.

Turkije

  • Er waren al 4 participatie banken en nu heeft de aandelenbeurs in Istanbul een lijst met ‘halal’ bedrijven waar je in kunt beleggen.
  • Er is voor het eerst een sukuk uitgegeven.
  • Oprichting van een interestvrij pensioenfonds.

Much interest in no interest

In 2010 hebben we een trend kunnen zien in wetswijzigingsvoorstellen inzake de nationale belastingwetgeving om stap voor stap voor een gelijke fiscale behandeling van ‘Islamitisch’ financiële producten t.o.v. huidige financiële producten te realiseren.

“Provision of measures to facilitate the attraction of Ireland for the development of Islamic finance which covers any financing arrangement that is compliant with the principles of Shari’a law. The tax treatment applicable to conventional finance transactions will be extended to embrace Islamic finance.”

Na Frankrijk, Engeland en Luxemburg heeft men in Ierland de fiscale nationale wetgeving aangepast om ‘Islamitische’ financiële transacties even veel aan belasting te belasten. Idem voor deze buiten de EU liggende landen: Zuid-Afrika, Marokko, Indonesië en Australië. In 2011 zullen meer landen volgen. (Canada?, India?, Rusland?, Korea?, Japan?, Brazilië? )

AAOIFI

AAOIFI heeft nieuwe accountancy- en sharia standaarden uitgegeven (versie 2010). Mocht je willen weten welke financiële transacties zijn toegestaan en waarom, of hoe de verslaggeving werkt van de verschillende ‘Islamitische’ bankactiviteiten dan is het raadzaam om ze te kopen. Ze zijn zowel in Engels als Arabisch verkrijgbaar (binnenkort in Frans en Russisch) en worden binnen 7 dagen thuisbezorgd vanuit het Midden-Oosten. Tevens zou ik adviseren om deze lijst door te nemen, aangezien bijna alle IF opleidingen de nadruk leggen op het economisch/financieel- analytische en minder omtrent de verklarende/historische achtergrond. Tip 3 is om hierna boeken over dit onderwerp te lezen met een introducerende context. (dit kan de dummy versie zijn maar veel beter is het boek ‘An introduction to Islamic finance’ van dhr. Taqi Usmani)

Terug naar de AAOIFI:

Naast het opstellen van standaarden zijn ze in 2010 begonnen met het screenen van producten inzake de ‘halal’ hoeveelheid van aangeboden financiële producten. Het nadeel van de AAOIFI is dat ze betaald worden door de industriepartijen en dat de AAOIFI geen macht heeft om sancties op te leggen bij ‘afwijking’ van de standaard. Ze doen dus veel maar vertonen tot nu toe ook veel schijn. “We just don’t have the enforcement power.”, aldus het hoofd.

In juni 2010 is bekend gemaakt dat de AAOIFI gaat samenwerken met Ernst&Young op het gebied van ‘Islamitische’ financiële dienstverlening. Met name inzake juridische dienstverlening aangezien E&Y een dienstverlener is voor veel ‘Islamitische’ financiële instellingen wereldwijd.

MA/Msc

Ook in 2010 zijn er wereldwijd weer vele nieuwe universiteiten bijgekomen die Masters in Islamic banking/Finance aanbieden. (zelfs 1 in Spanje). Wil je komend schooljaar de Noordzee oversteken om al daar te studeren, neem dan eens een kijkje op de onderstaande sites:

Opvallende zaken uit 2010

  • Dubai Islamic Bank krijgt miljoenenclaim aan z’n broek.
  • 3 jaar cel voor frauderende i-bankiers.
  • Investment Dar (van o.a. Aston Martin) heeft moeite om miljarden op tijd terug te betalen.
  • De Dubai crisis veroorzaker Dubai World heeft weer het vertrouwen van 99% z’n crediteuren die €19,2 mld tegoed hebben. Wel heeft men het MT ontslagen van het grootste zorgenkindje Dubai Nakheel..dat is die vastgoedontwikkelaar van die kunstmatige eilanden. Er is nu blijkbaar zoveel vertrouwen dat Nakheel deze maand opnieuw geld gaat ophalen.
  • IFSB gaat de komende 4 jaar haar regels herzien aan de Basel 3kapitaaleisen.
  • Er zijn 680 ‘Islamitische’ beleggingsfondsen wereldwijd waarin ruim €52 miljard geïnvesteerd is conform de Islamitische wetgeving en jurisprudentie.
  • Sinds juni 2010 zijn er 2 ‘Islamitische’ beleggingsindexen geïntroduceerd op de Nasdaq beurs.
  • Na 3 jaar voorbereiden heeft men in Maleisië een standaard derivatencontract geïntroduceerd voor ‘Islamitische’ banken om zich tegen valutarisico´s te kunnen dekken. Ik ben heel benieuwd of zo´n contract (Tahawwut master agreement) voor sharia-compliant-hedging echt ‘halal’ gevonden wordt door alle marktpartijen aangezien elke ‘Islamitische’ financiële transactie gedekt moet worden met iets tastbaars uit ons dagelijks leven met risico op verlies daarvan.
  • Volgens Bloomberg krijgt Afghanistan 3 zelfstandige ‘Islamitische’ banken.
  • Business Informatie marktleider Thomson-Reuters heeft een islamitische financiële internetportaal gelanceerd: the Islamic finance gateway.
  • Een gratis encyclopedie is geïntroduceerd door de sympathieke Duitser Michael Saleh Gassner: Islamic finance wiki
  • Het Financieele dagblad sprak afgelopen augustus over een renaissance van het ‘Islamitisch’ bankieren.
  • Twee gerenommeerde financiële dienstverleners in Nederland en daarbuiten (Legal & General en Generali), zijn begin 2010 begonnen met het aanbieden van ¨Islamitische¨ coöperatieve verzekeringen. Op dit moment alleen te verkrijgen in de Golfstaten. De intermediairtak van Legal & General gaat in Engeland ¨halal hypotheken¨ verkopen.
  • Dr. Tantawi overleed op 10 maart 2010. Hij was een jurist in de Islamitische wetgeving en o.a. bekend om z’n religieuze oordeel begin jaren ´90 over spaarrentes, die volgens hem geoorloofd zijn te ontvangen omdat je spaarders kunt zien als passieve investeerders. Een denkfout, die o.a. wordt weerlegd door Dr. El Gamal.

Duitsland

  • Frankfurt was het decor voor een IF conferentie op 18 nov. 2010. Zie hier de presentaties.
  • Verder denkt een groot adviesbureau dat 15% van de 4mln moslims serieuze interesse heeft in i-Bankieren en berekend dat het een potentiële markt is van €1,6mld. (waar zijn de niet-moslim geïnteresseerden in dit soort weersvoorspellingen?)
  • Vemogensbeheerder Meridio heeft i-beleggingsfondsen opgezet.

Engeland

Een ziekenhuis in Engeland heeft certificaten uitgegeven waar je een deel van het eigendom in bezit krijgt mits je akkoord gaat dat jou eigendom verhuurt wordt aan het ziekenhuis. Jaarlijks ontvang je een vast deel van de huurinkomsten. Je loopt ondernemersrisico en ontvangt een vaste stroom aan inkomsten. Precies dé kenmerken van een sukuk. (Zie hier een voorbeeldprospectus van een sukuk)

Frankrijk

“We’ve had some delay, compared to the British particularly,” zegt de Staatssecretaris van Handel. Men is al tijden bezig om IF mogelijk te maken in Frankrijk. In augustus 2010 zijn een aantal richtlijnen door de autoriteiten geaccepteerd. Echter het gaat ontzettend stroef. Ik heb via-via begrepen dat het te maken heeft met de standaard weerstand van Fransen tegen verandering en de angst dat de Franse grootbanken markt zullen verliezen.

België

  • Er zijn plannen voor een Islamitische bank in België.
  • Vorige maand heeft er een conferentie plaatsgevonden over o.a. ¨Islamitisch¨ bankieren bij de Universiteit van Antwerpen.

Nederland

  • ‘Opportunities & Innovation in Microfinance for practioners & Socially Responsible Investors’ vond plaats in Amsterdam over o.a. ‘Islamitische’ micro financieringen.
  • Op 22 januari 2010 vond een symposium plaats om het 1-jarig bestaan van de Eerlijke Bankwijzer te vieren. Zie hier voor het verslag. Vandaag kunnen we zien welke Nederlandse banken in 2010 hard hebben gewerkt aan mensonwaardige onverantwoorde investeringen.
  • Bij de Universiteit van Tilburg vond een IF symposium plaats op 17 nov. Zie hier de presentaties.
  • Begin 2010 startte deze Marokkaanse bank met haar bankvergunning in Nederland. Het is GEEN ¨Islamitisch¨ bankieren, wel geeft men vooraf eerlijk aan in welke bedrijfstakken jouw geld niet gebruikt wordt. De doelstelling is om op deze manier 34000 klanten binnen te halen vòòr 2015.
  • Het aantal studenten dat in NL hun scriptieonderzoek wijden aan ‘Islamitisch’ bankieren stijgt, meestal vanuit economische faculteiten, een enkeling vanuit de theologie.
  • Het onderstaande pand in Zwolle is gekocht door Queristics (een ‘Islamitisch’ investeringsvastgoedfonds)
  • Het ziet er naar uit dat geen van onze consumentengrootbanken kan uitleggen wat er volkomen fout is aan Islamitisch bankieren. Sterker nog, zie hieronder wat 3 banken het afgelopen jaar hebben gezegd of gedaan inzake ‘Islamitische’ financiële dienstverlening:

Rabobank Groep:

‘The global financial crisis brought Islamic finance more to the fore as punditsand analysts recognized that Sharia requirements provide an additional risk screen, and therefore effectively decreased exposure to toxic sub-prime debt, sparing some investors from the worst excesses of the crisis.’Uitspraak v/d Sarasin Bank, een dochteronderneming v/d Rabobank Groep.

ING:

De Islamitische’ ING beleggingsfondsen uit Maleisië hebben in april 2010 de prijs ‘Best new Islamic fund Asia‘ in de wacht gesleept.

ABN AMRO:

Fortis Bank Nederland en ABN AMRO zijn gefuseerd onder de merknaam ABN AMRO. De joint venture tussen Qinvest en nu dus ABN AMRO inzake een ¨sharia-compliant¨ investeringsfonds is uitgeroepen tot het ¨Sharia fund of the year¨.

Kritiek (Overal valt kritiek op te geven dus ook op de Islamic finance (IF) branche met ± €750mld aan waarde en ±500 instellingen)

  • De IF branche is te weinig gericht op de gewone man in de straat.
  • Mispercepties worden niet genoeg weggenomen.
  • De IF branche moet authentiek blijven en niet het conventionele bankieren willen kopiëren. Oftewel terug naar de basis. De centrale bank van Pakistan zegt waar het op staat.
  • Er zijn te weinig schriftgeleerden met financieel-economische kennis. En zij moeten beperkt worden tot een beperkt aantal toezichtsraden.
  • De IF branche is te veel gericht op vastgoedfinancieringen en moet meer zaken in ons dagelijks leven financieren (in diverse andere sectoren zoals infrastructuur, luchtvaart) om risico´s te spreiden.
  • De IF branche heeft duidelijkere regelgeving nodig omtrent geschillen, herfinanciering & faillissement. Als het erop aankomt, gebruikt men Engels recht bij geschillen. ¨Je kan je niet schuilen achter ¨Islamitische¨ wetgeving ¨, aldus een toezichthoudende Schriftgeleerde, terwijl hij deze maatwerk contractvormen zelf ¨sharia-compliant¨ heeft geacht. Wat een verwarring allemaal. (investment Dar vs Blom Bank) Vandaar dat zoveel mogelijk contracten gestandaardiseerd moeten worden voor meer transparantie. Zie hier wat Paul Koster (oud AFM bestuurder) erover zegt.
  • Een prachtige analyse v/e journalist van een Saudische krant die 3 typen IF aanhangers ziet:
    • ¨de in weer en wind optimisten puur omdat het ¨Islamitisch¨ is¨
    • ¨de zolang het goed gaat en ik verdien er veel aan optimisten¨
    • ¨de zoekende naar een oprecht model voor welvaart EN economische ontwikkeling en geloven in ¨Islamic¨ finance omdat het zich met vallen en opstaan heeft bewezen als werkbaar ¨

Op het wereld congres voor accountants concludeerde men dat het ¨Islamitische¨ economische model duurzamer is dan wat we nu hebben, vooral in tijden van crisis. Desalniettemin zal ¨Islamitisch¨ bankieren niet alle problemen van ons huidig financiële systeem oplossen. (sterker nog bij verkeerde uitvoering kan het een extra probleem opleveren…de inmiddels welbekende term ‘back-door riba’). Er valt dus nog veel meer aan te merken op ¨Islamitisch¨ bankieren maar in mindere mate op rentevrij financieren. De reden hiervan is dat banken werkzaam zijn binnen een zwaar gereguleerde sector en ‘Islamitische’ banken met niet-islamitische banken moeten concurreren. De consument heeft overigens altijd het laatste woord mits deze bewust is van haar eigen kracht. ‘De Massa is de kassa’is een bekende ondernemersstrategie maar focussen op de massa is geen optie meer, volgens historica Josephine Green (v/d Pannekoekwereld) en daar ben ik het wel mee eens want het (financiële) ethische bewustzijn is groeiende bij delen van de massa. We zitten nu nog in ’the Great Recession’, maar crisissen komen en gaan en dat weten banken ook (en de in 2011 bekend geworden nieuwe DNB president ook). Dus als de grootbanken niet meebewegen in hun structuur van denken en doen en halsstarrig op de massa blijven focussen, blijkt vanzelf dat door delen van de massa meer ondernomen wordt om elkaar te faciliteren om op zinvolle wijze geld groen te (blijven)wassen. Sterker nog, niet alleen rentevrij financieren maar nog veel meer zaken kunnen ons leven duurzaam verbeteren. Maar dan moet dat wel verankerd worden in ons dagelijks systeem. (zie ISEW)

De volgende initiatieven in NL & BE zijn in 2010 actief geweest op het gebied van renteloze financieringen:

  • Participatiemaatschappijen (die risicodragend geld investeren in allerlei Nederlandse bedrijven behalve beursgenoteerde)
  • Netwerk Vlaanderen (rentevrij lenen)
  • Gelre´s (rentevrije munt)
  • Strohalm (rentevrije financieringen)
  • Suikeroom (multicultureel durfkapitaalfonds. Tijdens de bijeenkomst in R´dam gaf de presentator aan dat er voor €100mln in de zaal aanwezig was. Naar mijn schatting liep 70 v/d 100 man met een idee/plan rond dus zeer interessant dat menig aanwezig multimiljonair niet kiest voor een vooraf afgesproken vast % van de inleg, maar een vast % van de winst 8-) Enkele pitches bestonden uit: een mobiele locatie aggregator, vrouwenzwembad, kledinglijn van eco-stoffen)

Tot slot blijft ‘Islamitisch’ financieren de werelden van ethisch bankieren, duurzaam financieren en groenfinancieringen rentevrij bij elkaar brengen zonder de verplichte jaarlijkse aalmoezen uit het oog te verliezen. Ook in 2011. Met of zonder crisis.

Nordien Chalhi is voorzitter van Stichting Onderzoekscentrum Rentevrije Financiële Dienstverlening. ORFD houdt zich bezig met eigen onderzoek, voorlichting en ondersteuning van onderzoekers, academici & studenten en is actief met de ontwikkeling van rentevrije financiële producten en diensten door samen te werken met diverse maatschappelijk verantwoorde organisaties.

Lees andere stukken van