Jij hebt er één, twee, drie en veel meer. Ik heb ze ook. Verhalen. Herinneringen, gebeurtenissen en levenslessen die ons hebben gevormd tot de persoon die we vandaag de dag zijn. Verhalen kunnen anderen raken, en daarmee helpen te worden wie ze morgen de dag willen zijn. Daarom zoek ik die verhalen op. Ik sprak Nadia Zerouali: kookboek auteur, tv kok, moeder en dol op couscous. Dit is haar verhaal. Één daarvan.
Appeltaartenbakster
Nadia wist al heel jong dat haar hart bij het koken lag. ‘Toen ik een jaar of tien was, kookte ik al voor ons gezin. Ik ging boodschappen doen, en nam van die kookkaartjes van de supermarkt mee. Mijn ouders hebben van mij het eerst pindasaus gegeten, en ze vonden het helemaal niets. Ik weet ook nog dat ik eens met mijn hartsvriendin op een stapelbed zat, en dat we bedachten wat we later zouden willen worden. Ik wist het zeker: appeltaartenbakster. Geen bakker, of kok, maar appeltaartbakster.’ Het is vast geen toeval dat we beide, op suggestie van Nadia, een stuk appeltaart aan het eten zijn. Mooi hoe dat cirkeltje rondgaat.
Dadels zijn leven
Nadia heeft een heerlijk bord gevulde dadels meegenomen. Die gaan zo mee naar DWDD, maar ik word vooral uitgenodigd ervan te proeven: ‘Dan rangschik ik ze gewoon opnieuw joh.’ De dadels zijn heerlijk, en hebben voor Nadia een speciale betekenis. ‘Wat ik zo mooi vind aan dadels, is dat ze heel symbolisch zijn, maar ook gewoon praktisch. Dadels worden gegeten op bruiloften, maar als je gasten een paar dagen niets hadden gegeten en je gaf ze dadels, dan kwamen ze weer tot leven. Ook spelen dadels een centrale rol in de Ramadan, geven ze energie en komt het praktische en symbolische weer samen. Dadels zijn leven.’
Couscous en hummus
Het liefst eet Nadia couscous met groenten of karnemelk, maar ze is niet over alle couscous te spreken. ‘Tegenwoordig heet couscous powerfood, en betaal je voor 250 gram een paar euro bij de Hema. En dan moet je het volgens de verpakking niet eens stomen, maar wellen. Daar zakt bij mij altijd de broek vanaf.’ Nadia houdt ook van Marokkaans brood, en dan eigenlijk alleen die van mama. Die is het lekkerst. ‘Het is ook jeugdsentiment, vroeger was dat voor ons het gebruikelijke brood.’ Lacht: ‘Ik ruilde mama’s brood vroeger op school altijd voor Granny Smith appeltjes en Liga, dat zou ik nu écht niet doen.’
Een midden oosterse verslaving van Nadia is hummus. Ik moet een beetje gniffelen als ik me door mijn herinneringen laat meevoeren, en vertel over de verscheidene pogingen tot het zelf maken van hummus. Het is me nooit écht gelukt, en nu weet ik ook waarom: als Nadia uitlegt hoe zij hummus maakt, blijk ik zo’n beetje alles fout te hebben gedaan wat maar mogelijk is. Ook een prestatie.
Geen smoes voor vlees
Ooit hoopt Nadia alleen nog maar vegetarisch te eten. ‘Als je kijkt naar de bio-industrie, dan is eigenlijk het enige wat overblijft de bismillah bij het slachten. Je kunt je afvragen in hoeverre dat halal is, met het oog op het leven dat de dieren daarvoor hebben gehad. We zijn met teveel mensen, en teveel dieren worden afgeslacht. Ik weet het: vlees is lekker, het is voedzaam, maar ja, le3des ook.’ Lacht: ‘Nu gebruiken we in plaats van le3des le7sjiesj, wiet. In Marokko wordt op sommige plekken waar vroeger linzen werden verbouwd, wiet verbouwd. De thee daar is heel lekker, misschien komt er wel iets mee.‘
Naast linzen zijn er tegenwoordig ook andere opties, insecten bijvoorbeeld. ‘We hebben geen smoes meer voor het eten van vlees, er zijn zoveel vervangers. Ik eet al jaren insecten, het zijn gewoon proteïnebommetjes. Sprinkhanen zijn gekruid heel lekker, en omdat alles is gevriesdroogd, smaakt het een beetje naar chips. Net als slakken is het gewoon een kwestie van gewenning. Je moet eerst eten, en dan pas nadenken.’
Mama’s en Claudia Roden
Ik vraag naar Nadia’s inspiratiebronnen. ‘Met voortschrijdend inzicht begin ik steeds meer te beseffen hoe knap hetgeen is wat onze moeders hebben gedaan. Huis en haard verlaten, om elders te gaan wonen en het allemaal vol te houden. Als mens heeft mijn moeder me dan ook sterk geïnspireerd, en met haar alle andere vrouwen die hetzelfde hebben gedaan.’
‘Qua werk is Claudia Roden een inspiratiebron. Dat is een joodse dame die in Egypte is opgegroeid, naar Londen verhuisde en daar besefte dat ze recepten moest bewaren, omdat ook anderen massaal verhuisden. Wat ik bij haar zo mooi vind, is dat zij als joodse gewoon oproept tot het erkennen van de Palestijnse staat. Zij heeft een hele horde Israëlische fans, maar ze wil gewoon niet dat in haar naam wordt bezet. Ook heeft zij de hele Arabische wereld in haar boeken verwerkt, waarbij ze geen onderscheid maakt tussen verschillende religies en groepen. Die combinatie van persoon en wat ze daarmee in haar werk doet inspireert mij. Als ik op haar leeftijd terug kan kijken op iets soortgelijks in mijn leven, dan denk ik: shoukran.’
Marokkaanse jongens in Nederland
Als Nadia tachtig is, dan hoopt ze ook dat haar zoon een leuke man is geworden. ‘Ik zou nu alles behalve een Marokkaanse jongen willen zijn in Nederland. Het is zo pijnlijk om te zien hoe Marokkaanse jongens worden behandeld, en ik hoop dat mijn zoon niet wordt verpest door het feit dat hij hier is opgegroeid. Het is gewoon eng. Marokkaans jongens moeten nadenken of ze zich willen scheren of niet, omdat dat invloed heeft op hoe er met ze wordt omgegaan. Als een Marokkaanse jongen een mooie auto rijdt, dan is dat raar. Als hij wil werken bij een callcenter, dan moet hij zich Jan noemen, en geen Mohammed. Ik vind het prima om het te benoemen als iemand echt iets stoms heeft gedaan, dat bestaat gewoon. Maar voordat je wat doet, heb je tegenwoordig al een naam. Dat soort dingen vind ik heel erg.’
Melk en Dadels
Een recent project van Nadia is het kookboek Melk en Dadels*. ‘De initiatiefnemers zaten op een bruiloft, en beseften dat ze de traditionele Marokkaanse gerechten niet konden koken. En dat was best een bizarre realisatie. Het zou erg zijn als onze moeders overlijden, en niemand van ons couscous kan maken. Met dat in ons achterhoofd, hebben we dit boek gemaakt. En ook omdat we merken dat de verhalen van onze moeders nog niet veel zijn verteld. Ze stonden altijd op de achtergrond, bescheiden, terwijl zij wel de gezinnen draaiden. We wilden de moeders dus eren en in het zonnetje zetten, maar ook de recepten bewaren.’
Eten is liefde
Een kok vragen wat eten voor haar betekent. Als ik die kans krijg, dan doe ik dat ook. ‘Vertel mij wat je eet, en ik vertel je wie je bent. Dat is mijn werkmotto, en dat geloof ik ook echt. Mensen die goed voor zichzelf en anderen zorgen, dat is een ander slag mensen dan mensen die eten als brandstof. Die mensen snap ik gewoon echt niet. Als je moeder lekker voor je kookt, dan is dat geen verwennerij, maar liefde. En daar krijg je ook liefde voor terug. Ik heb ook heel veel herinneringen met voedsel, zowel mooie als minder mooie dingen. Eid en geboorte gaan gepaard met eten, en verdrietige momenten als de dood ook. Eten is gewoon cultuur met een hoofdletter C, eten is liefde.’
Ken je dat gevoel na een heerlijke maaltijd? Met een soortgelijk gevoel neem ik afscheid van Nadia. Dat is wat een goed gesprek en goed eten kunnen bewerkstelligen. Eten verbindt, en helpt ons elkaar te leren kennen. Eten is inderdaad liefde.
*Melk en Dadels is genomineerd om kookboek van het jaar te worden, en stemmen kan uiterlijk vandaag nog. Mocht je het boek een warm hart willen toedragen, dan kun je hier stemmen. Vinden de mama’s vast ook leuk.
Kauthar Bouchallikht
Kauthar verhaalt voor diverse media en werkt ook als campaigner, moderator, coördinator en trainer. Dit doet zij met/voor verschillende organisaties, waaronder DeGoedeZaak, OneWorld, De Correspondent, Milieudefensie, Fossielvrij, NieuwWij en Het Parool. Met WijBlijvenHier! produceert ze de multi media podcast Super Moslims, waarvan zij ook een van de hosts is.Lees andere stukken van Kauthar
Volg ons op social media