Onsterfelijkheid in fictie
Het backuppen van een brein is een vaak gebruikte -fantasie- technologie in sciencefiction-verhalen. Het idee van een backup van je brein, is dat je – analoog aan het regelmatig backuppen van je data op bijvoorbeeld je computer of mobieltje – altijd terug kunt grijpen naar een kopie van je brein, wanneer je dat nodig hebt. Bijvoorbeeld na een fatale ongeluk.
Op deze manier zou je zo goed als ‘onsterfelijk’ zijn. Let wel, ik plaats het woord onsterfelijk hier tussen haakjes, want binnen dit universum zal niets -echt- onsterfelijk kunnen zijn. Zelfs ons universum zélf is dat niet. Uiteraard heb ik het niet over onze Schepper. Die wordt niet begrensd door ruimte of tijd.
Als fervente sciencefiction-fan heb dat idee altijd wel mooi gevonden, mits uiteraard goed gebruikt in een verhaal. Het is van belang dat het gebruik van technologie in sciencefiction-verhalen ‘logisch’, ‘coherent’, en ‘congruent’ is aan de wereld waarin deze bestaat. De fantasiewereld mag dan wel voor een groot deel uit de duim gezogen zijn, met niet bestaande karakters en werelden, maar dat betekent niet dat wij zullen tolereren dat een schrijfster (of schrijver) de ‘regels’ uit haar (of zijn) eigen gecreëerde wereld niet consistent of op een onlogische wijze toepast.
En dan kom ik terug bij de backup technologie waarmee menig sciencefiction-verhaal wordt opgeluisterd. Ik zei dat ik het wel een mooi idee vind. Maar het idee heeft me altijd ook ergens tegen de haren ingestreken.
Laat ik mezelf als voorbeeld nemen, om uit te leggen wat ik bedoel.
Het idee is dat, als ik (Allah i hadder a salama) een ongeluk zou krijgen, er dan zo snel als mogelijk een backup van Khadim ‘online’ komt. Ik kan me dan zo voorstellen dat, om dat mogelijk te maken, ik dan bijvoorbeeld om de zoveel tijd (maandelijks, wekelijks, dagelijks) mijn brein-staat gebackupt wordt naar een machine of misschien zelfs wel een kopie van mijn lichaam, ergens bewaard in een vriezer.
Dan komt nu het stuk waar ik moeite mee heb, en waar andere schrijvers en lezer overheen lijken te stappen.
Is het echt dezelfde persoon?
Want als het zo is dat er nagenoeg een honderd procent kopie gemaakt kan worden van mijn brein, en dat wanneer dit kopie ‘geactiveerd’ wordt je geen enkele verschil zult merken met de Khadim Zaman die in het oude lichaam huisde, hebben we het dan wel over een en dezelfde personen? Ik vind het namelijk volstrekt ‘onlogisch’ dat wanneer mijn brein ermee ophoudt en ergens anders een -ander- brein wordt aangezet, net te doen alsof er op een ‘magische’ manier mijn bewustzijn over is gegaan naar een andere lichaam. Nee, ik ben dan gewoon doodgegaan, en een ander bewustzijn is ‘aangezet’.
Het is weliswaar iemand met dezelfde herinneringen, emotionele inclinaties, gewoontes, tikken, enzovoort, maar het is niet dé Khadim Zaman. Begrijp me niet verkeerd, ik denk dat zo’n kopie prima het gat kan vullen dat de echte Khadim Zaman achter laat. Als bijvoorbeeld iedereen in mijn omgeving niet zou weten dat ik ben overleden en dat er een kopie van mijn geactiveerd is, dan zal niemand iets vermoeden (en dat is inclusief de Khadim Zaman-kopie). Maar ik ben het niet!
Nu zal waarschijnlijk een deel van de lezers van dit stuk denken dat ik paddo’s heb geslikt. Maar je kunt dit ‘probleem’ ook als een filosofische vraagstuk beschouwen dat wel degelijk gaat over onze wereld.
Serieuze wetenschap
Op dit moment zijn er hele serieus wetenschappers verbonden aan zeer gerenommeerde instituten bezig met het proberen op te lossen van het probleem van de fragiliteit van ons lichaam en brein door een aantal strategieën te onderzoeken die we zouden kunnen inzetten om dat moment van onze onvermijdelijke dood zo lang mogelijk uit te stellen, en misschien ooit zelfs helemaal te ‘voorkomen’. Het backuppen van een brein is er een van.
Maar zoals reeds opgemerkt, al zouden we letterlijk duizenden jaren kunnen leven, de dood is geduldig. Iedereen krijgt uiteindelijk een bezoek van deze ongenode gast.
Het probleem is weliswaar nog een ver van ons bed show, maar als wij er niet mee geconfronteerd gaan worden, dan wel onze kinderen, en voor onze kleinkinderen is het misschien een gegeven. Dus is het geen gek idee om nu al stil te staan bij de ‘filosofische’ implicaties waarmee deze toekomstige technologie ons als mensheid gaat confronteren.
Een elegantere (sciencefiction) oplossing
En als ik tot slot zo onbescheiden mag zijn, ik heb geen idee natuurlijk hoe deze technologie zich in de toekomst in onze echte wereld gaat ontwikkelen, maar voor het gebruik van het concept van backuppen van een brein heb ik voor in een fictieve sciencefiction-wereld wel een veel elegantere oplossing dan in de huidige variant van het idee.
Maar voor dat ik mijn variant van het brein backup-idee geef, eerst een klein introductie van het idee van kwantumverstrengeling in de natuurkunde.
Ik ben geen fysicus, maar kwantumverstrengeling is het waarneembare fenomeen dat wanneer je bijvoorbeeld op kwantumniveau twee deeltjes die met elkaar verbonden zijn uit elkaar trekt, deze ‘verstrengeling’ niet verbroken wordt. Al zou je die twee deeltjes aan weerszijde van onze universum plaatsen, als je een deelt op een of andere wijze agiteert, dan zal het anderen deeltje hierdoor beïnvloed worden. Ik weet het, het is te bizar voor woorden, maar dat is wat we nu waarnemen.
In mijn volledig uit de duim gezogen variant van het concept van het backuppen van een brein zoals gebruikt in sciencefiction-verhalen, maak ik gebruik van dit ‘kwantumverstrengeling’-principe uit de natuurkunde en pas het op een te backuppen brein. Het idee is dat er een kopie van je brein wordt bewaard ergens op deze wereld en dat deze gebackupt wordt via ’kwantumverstrengeling’. (En ach, gezien de eigenschappen van ’kwantumverstrengeling’, misschien wel zelfs vér buiten onze wereld).
Goed beschouwd is er dan geen sprake van een backup, maar ‘leeft’ jouw brein op twee plaatsen tegelijk. Als jij komt te overlijden, door bijvoorbeeld een ongeluk, ziekte of ouderdom, dan zal één van je lichamen ophouden te ‘leven’, maar je andere lichaam (zelfs als dat gewoon een machine is), zal blijven bestaan. Daarmee is jouw ‘bewustzijn’ ononderbroken blijven bestaan. En misschien is het woord ‘ononderbroken’ wel het sleutelwoord in deze hele filosofische verhandeling van mij over wat bewustzijn is, en hoe misschien wel in de nabije toekomst door de wetenschappelijke vooruitgang onze ideeën hierover zullen worden uitgedaagd.
Toekomst
Wat je ook voor definitie voor bewustzijn hanteert, als het in de toekomst zover is, dan denk ik dat een belangrijke toets of vraag daarbij zou moeten zijn: betreft het een bewustzijn dat -ononderbroken- heeft bestaan? Als het antwoord daarop -nee- is, dan hebben we te maken met het einde van een bewustzijn, en het ontstaan van een nieuwe.
Was getekend,
Khadim Zaman
Illustratie via Pixabay.com
Khadim Zaman
Khadim Zaman is het alter ego van Tarik Diamane. Khadim heeft een gruwelijke hekel aan sociale onrecht. En zoals het elke goede Social Justice Warrior (SJW) uit de 21ste eeuw betaamt is zijn voornaamste wapen een laptop, een goede Wi-Fi-verbinding en een flinke dosis bijtende sarcasme. O ja, en groene thee. Heel veel groene thee!Lees andere stukken van Khadim
Volg ons op social media