In de wachtkamer staart een echtpaar zwijgzaam voor zich uit. Ik neem ze mee naar mijn spreekkamer en introduceer mezelf. De man tegenover mij kijkt mij vlak aan. Hij zit er wel, maar maakt geen contact. Zijn laaghangende schouders en de grauwe waas op zijn gezicht verraden zijn gemoedstoestand. Hij blijft voor zich uit staren terwijl zijn vrouw aandachtig naar me luistert.
Terwijl ze naar voren leunt kijkt ze me met grote, indringende ogen aan en knikt zo nu en dan bevestigend. Het kost haar zichtbaar moeite om niet te reageren op de vragen die ik aan haar man stel. Ze kijkt haar partner aan als signaal dat hij antwoord moet geven op de vraag, terwijl ze haar best doet hem niet te onderbreken of aan te vullen.
Ondertussen kijkt ze me nog steeds met dezelfde grote ogen aan. Ogen die lijken te wachten op mijn toestemming om te mogen spreken. Als ik haar even later vraag hoe zij tegen de klachten van haar man aankijkt hoor ik de opluchting in haar stem. De opluchting dat ze eindelijk mag delen. Ik hoor de angst en de zorgen die ze heeft over haar partner. Ik voel de machteloosheid omdat ze haar partner wil helpen, maar niet weet hoe ze dit moet doen. Ik voel het verdriet en het gemis van de partner die ze ooit had maar nu niet meer kan bereiken. Maar bovenal voel ik de liefde. De liefde van een betrokken, steunende, liefhebbende, geduldige en begripvolle partner.
Ze vraagt mij wanhopig wat ze kan doen om haar man te helpen. Ik begrijp haar wanhoop, want hoe help je een dierbare die mentaal in de knoop zit? Die zich voortdurend angstig of somber voelt. Die slecht slaapt, slecht eet, prikkelbaar is of aanhoudende lichamelijk onverklaarbare klachten heeft. Een dierbare die steeds minder praat, zich steeds vaker terugtrekt en steeds verder van je verwijderd raakt. En hoe harder je trekt, hoe minder het lijkt te werken. En ondertussen raak je zelf uitgeput.
Wat deze vrouw nog niet beseft is dat ze al heel veel doet. Met haar aanwezigheid bij het gesprek, haar zorgen, haar steun en begrip geeft ze een ontzettend belangrijk signaal af. Het signaal dat ze er voor haar partner wil zijn vanwege zijn klachten, of misschien zelfs ondanks zijn klachten. Daar waar veel patiënten kampen met een negatieve zelfwaardering, gevoelens van schuld en tekort schieten, helpt het enorm om te weten dat een dierbare je niet afwijst of verwijten maakt.
Wat ze ook niet beseft is dat er niets is wat zij kan doen om zijn klachten weg te nemen. Zij kan hem simpelweg niet redden. Zelfs ik als therapeut kan mijn patiënten niet redden. Haar man moet zichzelf helpen met steun en begeleiding op zowel emotioneel als professioneel vlak. Zijn omgeving kan hem alleen ondersteunen wanneer hij ervoor kiest zichzelf te helpen met behulp van deze steun. Immers, klimmen uit een psychisch dal is keihard werken en dat doe je niet even alleen.
Wel moet hij bereid zijn het touw vast te pakken dat hij toegeworpen krijgt. Ook zal hij zichzelf moeten optrekken en dat is heel zwaar. Wat hierbij helpt is aanmoediging aan de bovenkant van de put. Ook als zijn eerste poging mislukt en hij een terugval heeft; dan wil hij niet horen dat het geen zin meer heeft en dat het kansloos is. Of nog erger, dat mensen weglopen omdat ze er zelf niet meer in geloven. Maar er is ook een keerzijde: als patiënt moet je wel willen meewerken. Anders kun je nog zo hard trekken met nog zoveel mensen, wanneer de patiënt het touw loslaat heeft het geen zin.
Maar wat doe je als iemand niet wil of kan meewerken? Of als iemand er nog niet klaar voor is? Blijf dan zitten aan de rand van de put. Bied een luisterend oor, praat met je naaste, geef geen ongevraagde adviezen en oplossingen en bagatelliseer de klachten niet. Het enige wat je hoeft te doen is ruimte geven voor de gevoelens en gedachten van de ander. Hoe onterecht, negatief en onbegrijpelijk het voor jou misschien ook klinkt, voor de ander voelt het zwaar en echt. Probeer ook voor afleiding te zorgen, voor de ander maar ook zeker voor jezelf.
Je kunt pas voor een ander zorgen als je ook goed voor jezelf zorgt. En dus moet je ook ruimte voor jezelf nemen zonder enige vorm van schuldgevoel. Ook al voelt je naaste zich nog zo slecht, blijf voor jezelf zorgen. De ander heeft niets aan jou als jij overbelast raakt.
Verder kan het helpen om meer informatie op te zoeken over het ziektebeeld van je naaste. Welke klachten horen bij het ziektebeeld? Wat zijn de behandelmogelijkheden? Wat kan ik verwachten en zijn mijn angsten en zorgen reëel? Er is online veel informatie te vinden over verschillende psychische klachtenbeelden. Ook organiseren hulpverleningsorganisaties regelmatig informatiebijeenkomsten voor naasten. Zo heeft de organisatie waar ik voor werk de periode van half oktober tot half november uitgeroepen tot ‘De maand van familie en naasten’ en hebben ze verschillende activiteiten gepland voor naasten.
Tot slot is het belangrijk om te weten wanneer je zelf iemand tot steun kan zijn en wanneer de klachten te ernstig zijn om dit alleen te kunnen doen. In dat geval kan het nodig zijn om iemand te motiveren of zelfs aan te dringen om professionele hulp te zoeken. En dit alles blijf je doen totdat je naaste weer de kracht heeft gevonden om het touw weer vast te pakken en het opnieuw te proberen. En dan ben jij er ook, opgeladen en met frisse moed voor een nieuwe poging.
Dit artikel maakt deel uit van een reeks die wij publiceren naar aanleiding van World Mental Health Day 2017. Het volgende artikel is van Nazir Bibi en gaat over de uitdagingen en noodzakelijkheid van het vragen van hulp.
Saloua’s praktijk: AS&SA.
World Mental Health Day 2017:- Schop, ren, rij, zoek hulp en doorbreek het patroon ~ Noureddine Steenvoorden
- Broos ~ Redactie
- Leven met psychisch geweld: een boekrecensie ~ Pasha Cayman
- Een laag zelfbeeld en de profetische aanpak ~ Hamza Akkar
- Burn-out in het huwelijk ~ Redactie
- Samen uit de put ~ Saloua Halusi
- World Mental Health Day 2017 ~ Redactie
Saloua Halusi
Geboren in Marokko en getogen in Nederland, is deze Haagse trots op haar bi-culturele paspoort. In het dagelijks leven is zij werkzaam als GZ-psycholoog bij een GGZ-instelling en runt ze met een vriendin AS&SA, een praktijk voor coaching & therapie. Achter de schermen is ze betrokken bij de Groene Moslims en probeert ze onder het mom van ‘practice what you preach’ zelf zo groen mogelijk te leven (weg met die boterhamzakjes!). Ze voetbalt op maandag, Tafsirt op donderdag en Tajweedt op vrijdag en tussendoor maakt ze graag tijd voor familie en vrienden, want zonder hen is het leven een stuk minder leuk. Zonder humor evenmin. Ze heeft een eigenaardige fascinatie voor alles wat met vliegen te maken heeft (inclusief Air Crash Investigation DVD-box), is een tikkeltje obsessief-compulsief (echt een heel klein beetje maar), heeft een passie voor reizen, schildert in haar vrije tijd en is knettergek op couscous (met zo veel mogelijk ‘groen’te uiteraard). Haar motto: leef en laat vooral leven.Lees andere stukken van Saloua
6 Reacties op "Samen uit de put"
Dank je voor deze bijdrage Saloua! Heel waardevol.
Wat ik me afvraag, wat als je psychische klachten juist samenhangen met het gedrag van je naasten? Dus je bent ziek geworden door een extreem ongezonde relatie met je (schoon-)familie, mishandeling door je partner of ouders etc. Degenen die je horen te steunen zijn juist de veroorzakers van je problemen, je wilt eigenlijk van ze wegvluchten maar weet niet waarheen?
@ Munir
Je moet jezelf beschermen van extreem ongezonde relaties of dat nu je familie, je partner of ouders zijn . Jij bent belangrijk. Zet jezelf op de eerste plaats. Je moet aan jezelf denken. Denk aan je gezondheid. Zij denken ook aan zichzelf. Je moet je grenzen stellen. Je moet hen leren hoe ze met je om moeten gaan. Dat je het niet pikt en dat je er helemaal klaar mee bent. Als ze het niet willen leren, omdat het hen niet goed uit komt, moet je gewoon afstand nemen. Je afsluiten voor hen. Als ze niet normaal met je kunnen omgaan, dan zijn ze het niet waard. Leven is te kort om jaren te worstelen met dit soort mensen. Je vergooit je eigen leven. Je kostbare tijd en je gezondheid.
Je bent geen willoze zieke slachtoffer. Je hebt de macht en de kracht om om je leven zo in te vullen zoals jij dat wilt. Je kan beslissen om mensen uit je leven te verwijderen, een nieuw leven te beginnen, een ander gedrag te vertonen, je prioriteiten te herzien..
Beste Munir,
Dank je wel voor je reactie op mijn column.
Je stelt een goede vraag. Het komt namelijk geregeld voor dat iemand in de directe omgeving een rol heeft gespeeld in de psychische pijn die iemand ervaart. In zulke gevallen zal deze persoon dus moeilijk tegelijkertijd een bron van steun kunnen zijn. In antwoord op je vraag is het zo dat steun tijdens een periode van psychisch leed niet perse van directe familieleden of een partner hoeft te komen. Als dat om welke reden dan ook gecompliceerd ligt of onveilig voelt, is het belangrijk dat je kijkt wie die rol wel zou kunnen vervullen. Dit kan binnen je eigen familie of vriendenkring zijn. Maar dit kan net zo goed iemand zijn die emotioneel verder van je af staat zoals een vertrouwde buur, een collega met wie je goed kan praten, een therapeut, een lotgenotengroep of een online forum met gelijkgestemden. Steun ervaren hangt mijns inziens niet zozeer af van wie je het krijgt maar vooral hoe je het krijgt: begripvol, zonder oordeel, open en met respect voor jouw gedachten en gevoelens.
Verder kan het nodig zijn om jezelf de vraag te stellen waar jouw grens ligt wanneer een ongezonde relatie een aanhoudend negatief effect heeft op je mentaal welbevinden. Als je hier sterk onder lijdt kun je ervoor kiezen de relatie met de ander opnieuw te evalueren aan de hand van jouw persoonlijke grenzen.
Ik hoop dat ik hiermee je vraag heb beantwoord!
Bedankt voor deze waardevolle bijdrage beste Saloua en mijn complimenten aan de redactie van WBH voor deze reeks. Dit is hard nodig.
Dank je wel Hilal!
@ Meliha: Zowaar ben ik het deze keer helemaal met je eens. :-) Mooi gezegd en 100% waar. (En ik spreek uit ervaring)