Revolutionaire moslimvrouwen: een introductie

Fatima Mernissi, de bekende Marokkaanse sociologe, vraagt in haar boek: ‘How does one say queen in Islam?’ In haar onderzoek kijkt ze naar moslimvrouwen in de geschiedenis die hebben geregeerd over een moslimgemeenschap.

Ze beschrijft hoe vrouwen zoals Shajarat al-Durr hun stempel hebben gedrukt op de islamitische geschiedenis. Maar ook hoe ze zijn tegengewerkt door conservatieve krachten die politiek bedrijven zagen als het domein van de man.

De verhalen van Mernissi’s queens laten niet alleen een onderbelichte kant van de geschiedenis zien. Ze verrijken ook ons beeld over politiek met tientallen vrouwelijke rolmodellen. Naast koninginnen hebben islamitische vrouwen zich ook onderscheiden als wetenschappers, rechters en vrijheidsstrijders.

Toch worden de verhalen van deze moslimvrouwen, naast enkele usual suspects, nog maar weinig verteld. In lijn met Mernissi’s werk volgt daarom nu de vraag: ‘How does one say revolutionary woman in Islam?’ 

Verzet tegen onderdrukking

De strijd voor gelijkwaardigheid en vrijheid heeft een bijzondere context in de islam. Uiteraard is er het voorbeeld van de profeet (vzmh) om toe te werken naar een samenleving waarin geen onderscheid wordt gemaakt op basis van huidskleur, rijkdom of status. In de laatste khutba (preek) van de profeet (vzmh) leren we dat:

All mankind is from Adam and Eve.  An Arab has no superiority over a non-Arab, nor does a non-Arab have any superiority over an Arab; a white has no superiority over a black, nor does a black have any superiority over a white; [none have superiority over another] except by piety and good action.

Ook na de dood van de profeet (vzmh) vormden deze normen en waarden voor veel moslims de kern van hun verzet tegen situaties van onderdrukking en kolonisatie.

Denk bijvoorbeeld aan het werk van de Zuid-Afrikaanse theoloog Farid Esack in de context van de Apartheid. Of aan de acties van Al hajj Malik Al-Shabazz (ook bekend als Malcom X) tegen de rassensegregatie en voor de verbetering van de positie van zwarte moslims in de VS.  

Bijzondere moslima’s

Maar wat valt op aan deze bekende voorbeelden? Het is de geschiedenis van onze moslimgemeenschap, verteld door de ogen van mannelijke rolmodellen. Daarom is de vraag van Mernissi zo belangrijk: het is tijd voor de vergeten verhalen van onze vrouwelijke rolmodellen.

In deze korte serie staan we daarom stil bij bijzondere moslimvrouwen uit de moderne geschiedenis die zich hebben ingezet voor sociale rechtvaardigheid.

Deze vrouwen stonden in de voorhoede van de strijd tegen koloniale bezetters en onderdrukking in hun gemeenschappen. Vanuit hun geloof hebben zij zich actief ingezet voor een gelijkwaardige samenleving.

Veelkleurigheid van revoluties

Door deze verhalen leren we niet alleen meer over het verzet van deze vrouwen, maar ook over de politieke en sociale veranderingen die moslimgemeenschappen hebben geprobeerd door te voeren. In verschillende gebieden in de wereld zoals Indonesië, West-Afrika en Rusland.

Misschien is er – net als bij Mernissi’s queens – geen eenduidig antwoord op de vraag ‘How does one say revolutionary woman in Islam?’, maar zit het belang in het stellen van de vraag zelf. In deze serie een aantal voorbeelden van de veelkleurigheid van revoluties. 

Deze reeks is een samenwerking tussen Wij Blijven Hier en Fahm Instituut. Elke vrijdag post Fahm een verhaal over een inspirerende moslimvrouw. Vind ze allemaal hier. 

Pssst..
Wij Blijven Hier! is het platform van de Nederlandse moslim. Wij bieden ruimte aan sterk uiteenlopende meningen en standpunten. Want waarom zou je het leven makkelijk maken als het moeilijk kan? Niet alle meningen en standpunten hier komen overeen met de onze. En anders dan je wellicht van ons verwacht, hebben wij ook niet alle wijsheid in pacht. Dus mocht je het ergens niet mee eens zijn, dan horen we het graag!

Tasniem Anwar

Tasniem is PhD kandidaat bij de afdeling politicologie aan de Universiteit van Amsterdam. Haar promotieonderzoek gaat over rechtszaken rondom de financiering van terrorisme in Europese context. Daarnaast geeft zij les binnen de bachelor politicologie. Voor Fahm Instituut is zij spreker op het gebied van dekolonialisme en het snijvlak van moslims en politiek.

Lees andere stukken van