Wat eigen is aan onze tijd is dat, los van centrale geloofsleer-aspecten, tegenwoordig op ethisch en praktisch-theologisch gebied allianties en loyaliteiten vaak allang niet meer via strikt religieuze lijnen lopen. Binnen alle grote religies heb je wereldwijd momenteel een beetje dezelfde ideologische frictie tussen verschillende ‘vleugels’, een continuüm van zeer ‘conservatief’ naar zeer ‘progressief’, die beide hun uitdrukking vinden in andere, soms botsende vormen van activisme. Bewoners van die vleugels kunnen vaak beter overweg met bewoners van dezelfde vleugel binnen een andere religieuze of seculiere traditie.
Zo is er onder de jonge generatie moslims in Nederland een groep die met veel instemming Baudet’s recensie van Houellebecq deelde, of zich meer thuis voelt bij ChristenUnie-achtige partijen vanwege hun sociaal conservatisme dan bij het meer ambivalent-progressieve NIDA. Zo is er in de VS een groep moslims die zich enthousiast achter Trump schaart, zo hopende hun conservatieve familiewaarden op federaal niveau veilig te stellen, maar ook een groep die juist Alexandria Ocasio-Cortez en Ilhan Omar een warm hart toedraagt vanwege hun nadruk op sociale rechtvaardigheid. Ieder heeft daar zo zijn theologisch verhaal bij, verbindt dat met de eigen religieuze leerstellingen, en niemand van hen heeft het gevoel van zichzelf dat ze tégen hun religieuze waarden in handelen.
Dat zijn zaken waarover we in paniek kunnen raken, en als teken van verscheuring in de ummah beschouwen, maar wellicht is het eerst en vooral een teken dat we als moslims nu eenmaal onvermijdelijk onderdeel zijn van de grote vraagstukken van de tijd waarin we leven. Dat zijn complexe vraagstukken waar vaak geen klip en klare antwoorden op bestaan, die per definitie zo hun ambiguïteiten en tegenstrijdigheden kennen, en hun schuringen met wat doorgaans als onschendbare islamitische principes beschouwd worden. Dat is inherent aan het moeizame proces van je als religieus persoon verhouden tot het tijdsgewricht waarin we leven. Dat geldt voor het ‘conservatieve’ kamp niet minder dan voor het ‘progressieve’ kamp.
In die zin is de keus van Kauthar Bouchallikht voor GroenLinks dus helemaal niet zo verbazingwekkend, en ook niet noodzakelijkerwijs te begrijpen als in strijd met haar eigen religieuze waarden. Ze is onderdeel van een generatie die niet ondánks diens islamitische opvattingen voor dit type activisme kiest, maar juist vanúit religieuze waarden. Het is een verschijnsel dat we in de toekomst nog veel vaker zullen zien nu intersectioneel activisme voor een deel van de jongere generatie moslims een aantrekkelijk pad geworden is in hun strijd tegen hun eigen marginalisatie. Die benadering gaat er immers van uit dat verschillende gemarginaliseerde of onderdrukte groepen een gedeeld belang hebben tegenover de status quo, en daarom ook principieel voor elkaar dienen op te komen. Ze weten zich daarbij ondersteund door een reëel bestaand en goed doordacht theoretisch theologisch discours.
Er is echter wel degelijk iets waar ik me aan erger, en dat is het gebrek aan intellectuele inspanning waarmee moslims in de ‘conservatieve’ vleugel omgaan met dit in veel opzichten nieuwe en evident verwarrende verschijnsel. Bouchallikht kreeg eerst een twee weken durende pogrom van wit domrechts Nederland te verduren, en werd vervolgens door de eigen partij ‘voor de bus’ gegooid (waarom is die uitdrukking ineens zo populair trouwens? Praat iedereen elkaar echt zo makkelijk na?).
Vervolgens besloten allerlei islamitische social media-activisten, al dan niet anoniem, en al dan niet van zelfverzonnen ‘instituten’, dat ze na het gewraakte interview waarin ze óók vertelde nachtmerries te hebben (daar werd net iets te eenvoudig overheen gelezen) geen recht had even op adem te komen. Er moest nog eens een wielerpeleton aan smakeloze ad hominems overheen. Echt inhoudelijke stellingnames of reflecties waren zeldzaam, het leek vooral gericht op het terug de mand in beuken van iemand -niet toevallig een vrouw- die het aangedurfd heeft een onafhankelijke stem te laten horen. Dat kon blijkbaar niet even een paar weekjes wachten.
Als we allemaal werkelijk zo oprecht bang zijn voor de Ilhan Omar’s en Kauthar Bouchallikht’s van deze wereld, voor de uitholling van onze religieuze kernwaarden door intersectionaliteit, door feminisme, door LGBTQI+-moslims, en vermeend ‘liberalisme’ etc., misschien is een mooi begin dan om te zorgen dat we onze kritiek op die ontwikkeling ook met daadwerkelijk hoge intellectuele inspanning weten te doordenken, ons werkelijk verdiepen in achterliggende theorie en filosofie, en dus op een ander niveau ons daartoe weten te verhouden dan “deze zuster heeft problemen met haar imaan”, “ze heeft geen ruggegraat”, en “let maar op, straks staat ze ook op de Gay Pride”. Dat we écht meedoen met het gesprek over deze dingen, denkkracht tonen met intellectuele verfijndheid, een hoge standaard van akhlaaq -waar geen énkel meningsverschil over bestaat in de ummah en welke voor alle profeten in onze geschiedenis gelijk was- óók als dat uiteindelijk leidt tot een principiële afwijzing van deze zaken. De dialectiek die dat oplevert stuwt ons dan samen omhoog, dat verdient deze religie en deze ummah.
Deze week las ik het nieuws dat de MA-scriptieprijs van de VU-Faculteit Religie en Theologie dit jaar gewonnen is door een student van het Hersteld Hervormd Seminarie, dat bekend staat om haar strikt conservatieve en anti-liberaal-moderne opvattingen. Zijn scriptie gaat over de theologische bezwaren tegen vaccinatie, en de jury prijst het om “een zeer hoog academisch gehalte, een sterke levensbeschouwelijke betrokkenheid en een hoge maatschappelijke urgentie.” Binnen de universitaire wereld bestaat dus wel degelijk ruimte voor het hele spectrum, van intersectionele en postkoloniale gendertheologie tot oerconservatieve mannenbroeders-theologie. Men kan blijkbaar welk religieus-ethisch standpunt dan ook innemen zolang het een degelijk academisch basisniveau heeft, hoe obscuur en onsympathiek je daadwerkelijke standpunt ook door de mainstream ervaren kan worden.
De ruimte voor orthodoxie/conservatisme wordt voluit gegund op institutioneel niveau in Nederland, men hoeft de ruimte alleen maar te pakken, met de toewijding en inspanning die het religieuze leven toekomt.
Dus mensen die nu graag populistische ad hominems op Bouchallikht afvuren, werk gewoon eens een nachtje toegewijd hard door, lees eens een écht wetenschappelijk boek of artikel van zowel voor– als tegenstanders van intersectionele theologie, in plaats van het met een islamitisch sausje napapegaaien van obscure alt-right blogjes, en produceer een hoogstaande kritiek die werkelijk gericht is op de inhoud, die het niveau van populistische slogans ontstijgt.
Studeer, schrijf, studeer nog meer, lever eigen boeken en artikelen af, en leg daadwerkelijk inhoudelijke overtuigingskracht aan de dag. Dan kunnen we werkelijk het gesprek aan met elkaar op de inhoud, en zien of jullie wellicht inderdaad een punt hebben dat de weg van intersectionaliteit naar het Vuur leidt. Het intersectioneel ingestelde deel van deze ummah verdient meer waardige, werkelijk intellectuele religieus betrokken tegenspraak. Dat maakt ons uiteindelijk allemaal sterker.
Pasha Cayman
Pasha Cayman is dol op tafsir. Hij leest zich dan ook ’n slag in de rondte, van middeleeuwse commentaren tot moderne interpretaties. Maar het leukste vindt hij de Qur’an te lezen met ‘n blik op de toekomst, en de aayaat al-aafaaq wa’l-anfus, de tekenen van de schepping en de menselijke geest, te verbinden met God’s eeuwige woord. Pasha gelooft dat de Qur’an als elektriciteit is: als jij er geen fouten mee maakt, gaat de waarheid zijn natuurlijke weg. Hij krijgt dan ook regelmatig stroomschokken, maar overleeft het vooralsnog.Lees andere stukken van Pasha
Volg ons op social media