Voorpagina Algemeen

Navid Akhtar: “Of Alchemiya 60 miljoen dollar heeft voor een moslim versie van Black Panther? Nee.”

, 16 februari 2021, 2 reacties

Alchemiya is een on-demand online streaming platform met films, series en documentaires over de islamitische wereld. Nazir Bibi ging in gesprek met de oprichter en CEO Navid Akhtar om te pijlen hoe binge-worthy de content is.

Eigenlijk heeft Wij Blijven Hier! veel gelijkenissen met Alchemiya, dat in de volksmond ’the Muslim Netflix’ wordt genoemd. Beide platforms ontstonden als antwoord op de misrepresentatie als gebrek aan moslims in de media. 

Navid Akhtar, met zijn 25 jaar werkervaring in het medialandschap en documentairemaker voor de BBC, besloot zich schrap te zetten voor de reuzentaak om een streaming platform te op te zetten dat een kijkje biedt in de diverse werelden van de 1,8 miljard moslims die de aarde bewandelen. 

Je bent journalist en documentairemaker geweest voor de BBC. Hoe was die reis van BBC naar Alchemiya?

Bij de BBC hield ik me in het begin vooral bezig met culturele onderwerpen. Bijvoorbeeld hoe het is om in Engeland ‘Punjabi’ te zijn. Zo werkte ik aan een docu waarin we een sikh, hindoe en moslim Punjabi interviewden. Ik wist ook dat ik niet slechts aan één soort onderwerp wilde werken. Ik heb daar teveel interesses voor. Zo heb ik dan ook een docu over opera gemaakt, maar ook, zoals het een BBC-filmmaker betaamt, over de tweede wereldoorlog. Daar werkten we ieder jaar aan.

Het keerpunt in mijn leven kwam toen mijn moeder op jonge leeftijd overleed. Ze was pas 56 jaar oud. Ik was toen ongeveer 29. Na haar overlijden ging ik meer stilstaan bij mijn religieuze identiteit dan mijn etniciteit. Vragen zoals “waar geloof ik eigenlijk in” werden ineens belangrijk. Ik was namelijk niet opgevoed met een goede dosis islamitische kennis, dus ik had veel religieuze en spirituele vragen. Haar dood duwde me in een spirituele richting in het leven. 

Ik was toen nog werkzaam bij de BBC en besloot een documentaire te maken over islamitische onderwerpen. We maakten een aantal afleveringen over islam in Groot Brittannië: islam en voetbal, islam en inspirerende Britse vrouwen. Ook de hajj: we besloten een hele docu te maken over de hajj terwijl er daarvoor slechts 2 minuten durende video’s van waren. Het was een prachtige documentaire waarin we mensen op hun bedevaart volgden. De documentaire kwam uit in augustus 2001. Een maand later gebeurde 9/11, en al ons werk werd off-air gehaald. Het was allemaal voor niks geweest.

Het nieuws gaat eigenlijk alleen over dingen die niet goed gaan. Nu zie je overal Brexit en covid. Al die slechte nieuwsberichten zorgen ervoor dat de goede berichten niet meer gehighlight worden. Ik kon alleen nog maar aan programma’s werken die over jihad gingen, want dat was het enige wat nog relevant was. Elke keer als ik een idee over islamitische kunst en cultuur voorstelde, werd het afgewezen. Mij werd verteld dat niemand dat interessant zou vinden. 

Ik begon toen een eigen productiebedrijf. Ongeveer 1-2 jaar na Youtube kwamen we met een serie genaamd ‘Muslim Café’. We hadden een zelfgemaakte set. Het was een soort Shisha Lounge. We nodigden 6 gasten uit en er was geen presentator. We gaven ze gewoon willekeurige vragen en er volgde altijd een ontzettend interessant gesprek. Bijvoorbeeld “Is Harry Potter halal”? De beste aflevering was toen we zes vrouwen hadden uitgenodigd en we hun vroegen “wat is het probleem met moslimmannen?”. De kijkcijfers schoten omhoog. Het ging een tijdje heel goed maar dat was het dan ook weer. We maakten bijvoorbeeld een serie over moslimsoldaten in de eerste en tweede wereldoorlog, moslimvrouwen in Engeland, maar niemand wilde het uitzenden omdat ze het allemaal ’te positief’ vonden. 

Aan de andere kant heb je de moslimkijkers, die bijvoorbeeld verslaafd zijn aan hun Pakistaanse of Turkse series. Maar de intentie achter Alchemiya is een encyclopedische bibliotheek maken over alle onderwerpen. Of het nou architectuur is, geschiedenis of ambachtswerk: ik wil het allemaal laten zien. Die verhalen dragen zoveel kracht in zich. Zo hadden we bijvoorbeeld een docu over de laatste man in Kaboel die wist hoe de ramen van de oude huizen werden gerepareerd: hij was 89 jaar. Na de docu zochten mensen hem op en bleek dat hij het daarna nog 10 mensen heeft kunnen leren. 

Onze cultuur van herkomst en roots zijn ontzettend belangrijk. We moeten behouden wat we mooi vinden en dat meenemen naar de toekomst. Alles wat modern of nieuw is, is niet per definitie beter. Mooie dingen van onze roots meenemen en de pracht daarvan hier voortzetten is belangrijk.

Het idee van de one-size-fits-all content bestaat niet. Geen moslim is hetzelfde. Je hebt moslims die geïnteresseerd zijn in hiphop of historische documentaires. Maar wat biedt Alchemiya voor de moslims die bijvoorbeeld ‘Emily in Paris’ kijken?

Dit valt onder de redactionele keuzes die we moeten maken. Wanneer we een programma samenstellen voor ons platform kijken we zoals alle streaming platforms waar mensen graag naar willen kijken en waar vraag naar is. Of we ooit een moslimversie van ‘Emily in Paris’ gaan zien op Alchemiya? Ik denk het niet. Daar heb je Netflix al voor. Wij zijn niet van plan die kant op te groeien. Wij willen die islamitische spirituele ondertoon in ons aanbod behouden. 

Wanneer je naar ‘Emily in Paris’ kijkt, zie je dat het vooral gericht is op seksualiteit. Dat is het allereerste wat je leert op de Mediaopleiding: “er zijn twee onderwerpen waar altijd vraag naar zal zijn: sex en geld”. Maar de ‘Muslim experience’ zit daar ver boven. Er zijn namelijk twee soorten creativiteit. Je hebt de ‘sex, drugs, rock & roll’-type: daar geniet je van, maar daarna heb je een crash-landing en is de lol ervan af. Maar aan de andere kant heb je Rumi. Als je Rumi in Peru leest dan heb je niet door dat het al meer dan 800 jaar oud is. En die puurheid, die creativiteit kun je niet nadoen door met een hoop geld te smijten en met seculiere content.

Het probleem waar we nu tegenaan lopen is dat we voor de islamitische gemeenschap ook moeten definiëren wat islamitische creativiteit nou werkelijk is. Onze Shuyukh weten veel over Fiqh, Ahadeeth enzovoorts. Maar creativiteit is iets anders. Creativiteit kan ook heel religie-gebonden zijn omdat je iets creëert.  Dat is heel spiritueel. Ik zeg heel duidelijk tegen mensen: hey, ik weet niks van fiqh en shariah enzo. Maar mijn toewijding aan creativiteit komt voort uit mijn hart.

Mijn vader was chef-kok. Ik weet dat hij de basmallah zei voor elke korrel rijst die hij heeft gekookt. Het maakte niet uit of het door een moslim of niet-moslim werd gegeten. Het ging om zijn geloof in goedheid, vanuit de diepte van het hart. En als je die goedheid en reine intentie transformeert tot iets moois als een documentaire, dan is dat spirituele creativiteit.

Niemand kijkt Netflix om spirituele verlichting te vinden. Of het nou actiefilms zijn of romcoms: we zijn opgegroeid met oppervlakkige content. Het is nou eenmaal een guilty-pleasure waar we toch op terugvallen. Moeten mensen die van Alchemiya willen genieten afkicken van Netflix en opnieuw leren hoe ze met tijd en moeite een betere kijkervaring kunnen hebben?

Ja. Natuurlijk! Maar helaas gaat dat niet zo in de werkelijkheid. Ik beoordeel mensen niet op wat ze kijken. Ik moest zelf ook goed nadenken waarom ik Godfather zo’n geweldige film vind. Waarom vond ik die films zo leuk? Waarom vond ik het ‘leuk’ om te kijken naar hoe iemand mensen loopt te vermoorden en daar trots op is? Cinema sleept je mee in het leven van de personages. Maar als je er goed over nadenkt is het eigenlijk best pervers. Nogmaals: ik beoordeel niemand op hun smaak van films, maar je kijkt letterlijk naar hoe iemand mensen vermoordt! Waarom zou ik dat goedkeuren voor mezelf? Als ik bid en vast en daarna zo een film kijk, wat doet dat dan met me? Dat houden we vast vanbinnen. En we moeten juist leren zulke negatieve ervaringen en gevoelens los te laten. Die woede hoopt zich op. Je kan alleen mensen niet forceren dat te doen. 

Kijk bijvoorbeeld naar je grootouders. Hoeveel tv keken zij? En je ouders? En kijk naar bijvoorbeeld hoe belangrijk Netflix voor ons nu is. Zou je 6 maanden zonder kunnen? Het is voor veel mensen heel moeilijk geworden. Het is een soort moderne drugs. We worden er high van. En hey, ik ben niet anders! Ik heb in de media-industrie gewerkt en weet hoe dit van binnenuit wordt gemaakt. En dit heeft allemaal invloed op onze mentale gezondheid. Kijk maar naar de grootste ziekte waar de mensheid nu onder leidt. Het is niet Bill Gates en zijn malaria-missie. Het is niet eens covid-19. Het is angststoornis.

Die angst die je voelt, dat is het resultaat van jezelf onbewust vergelijken met zo’n Emily in Paris, met wensen die je nooit zal kunnen vervullen. Een opeengestapelde hoop frustratie die langzaam toeneemt. En dan moet je je afvragen: waarom zit ik niet lekker in m’n vel? Waarom voel ik me onrustig? Waar komt mijn gevoel van angst of paniek vandaan? En weet je wat je weer die rust en een verfrissend gevoel kan geven? De waarheid. Onze wortels om ons weer te aarden.

De content die we opnemen heeft ook wel diepe invloed op ons. Iemand zei ooit dat je het gemiddelde bent van de vijf mensen met wie je de meeste tijd doorbrengt. Zou je Netflix kunnen rekenen tot een van die vijf?

Netflix en drama is eigenlijk als eten. Het geld wat aan productie wordt uitgegeven is waanzinnig. Vergelijk het maar alsof je elke dag de beste steak eet. Je raakt zo verslaafd aan die smaak dat je niks anders meer lekker vindt. Maar je wilt niet weten wat het vanbinnen met je doet, de gezondheidsproblemen die het met zich meebrengt. Er is een grote industrie die makkelijk 50-60 miljoen dollar uitgeeft aan het maken van die dure films. Bovenaan staan die ‘steaks’, die peperdure Hollywood producties. Dan heb je televisie, kookprogramma’s en game-shows. Helemaal tot aan YouTube. YouTube is niet eens junkfood, het is als snoep. Het doet niks voor je.

Het beste voor je is wat goed smaakt en ook goed is voor je lichaam, voor je gezondheid. En dat is waar docu’s komen kijken. Je probeert mensen te begrijpen. Je kijkt naar wat ze hebben meegemaakt, naar wat er is gebeurd. Waarom iets is vernietigd of gemaakt. Je wordt een beter mens omdat je snapt waar iemand vandaan komt. Het geeft je rust en kalmte. Content kan een doel hebben en vermakelijk zijn.

Bingen is ook niet heel islamitisch. Maar los van kijkgedrag: wat draagt Alchemiya bij aan islamitische beeldvorming?

We hebben nog een lange weg te gaan. Moet je nagaan: er zijn tot nu toe maar slechts 2 films over de Profeet Mohammed gemaakt. Er zijn mensen die in Frankrijk hierom zijn vermoord. Het kan toch niet zo zijn dat er geen informatieve documentaire of film bestaat? Er moet een manier zijn om dat op een islamitische wijze op te lossen zonder dat mensen beledigd worden. Als wij ooit een documentaire maken, dan krijg je van binnen de gemeenschap weer de vraag of het een soennitische of sjiitische versie is. Alchemiya wil dit soort kritische problemen oplossen en bijdragen aan een positieve, informatieve en islamitisch geaccepteerde wijze. 

Wij streven ernaar een brede islamitische cultuur te vertegenwoordigen. Daarom gaat het grootste deel van onze content ook over eten, cultuur, architectuur. Wij doen niet mee aan onenigheid en discussies. Wij willen mensen verbinden door te laten zien wat wij delen. Wanneer een moslim zichzelf omschrijft, zeggen we vaak meelevend, vrijgevig en zorgzaam. Maar zo worden we buiten de gemeenschap niet gezien. 

Eigenlijk zijn er genoeg moslims die zichzelf niet eens zo positief zien. Alchemiya lijkt daar wel een oplossing voor te bieden. Een platform waar mensen verenigd worden. Moslims zijn namelijk ook heel politiek gedreven en we denken altijd in contrast van waar we vandaan komen tegenover waar we nu zijn. Hoe gaat Alchemiya die verrijking in content precies vinden?

Wij zijn een onafhankelijk platform. Komend jaar is de grootste uitdaging het vinden van een grote groep jonge filmmakers, hun content en hun verhalen. Mensen zeggen vaak tegen mij: “Hey, wanneer komt Ertugrul op Alchemiya? YouTube heeft het al online staan”. Maar dat is van YouTube.  Dat is hun platform. Als iemand de stekker eruit trekt, is dat allemaal weg. Waar gaat onze content dan heen? Dat is ook een van de redenen waarom ik niet bij de BBC werk om dit na te streven, want de vraag blijft: wie heeft het laatste woord? 

Als je werkt met andere platforms, krijg je ook content die gewoon, tsja, bullshit is. En dat kunnen we ook hardop zeggen nu, aangezien wij de doelgroep zijn voor die programma’s. Maar ze snappen het gewoon echt niet. Wil je bijvoorbeeld dat Netflix de eerste film over de Profeet Mohammed maakt? Het verhaal is van ons. Dit is precies de reden waarom Spike Lee niet de Malcolm X documentaire had moeten maken. Hij heeft daar niks te zoeken. Wij moeten onze verhalen vertellen en levend houden. Wij kunnen niet elke keer naar BBC gaan en vragen om iets voor ons te maken. Onze verhalen zijn onze eigendom. 

Alchemiya wil mensen verbinden. Wat we op dit moment nog niet kunnen doen is een grote cheque uitschrijven voor filmmakers. Wij vonden pas succes toen we het niet meer voor het geld deden. Mensen hielpen ons vrijwillig ons platform op te zetten. We hebben filmmakers die de rechten hebben over hun eigen creatieve product, maar geen platform konden vinden. Alchemiya geeft 50% van het geld dat wij verdienen terug aan deze filmmakers. 

Het geld dat mensen geven aan Alchemiya gaat naar de volgende generatie filmmakers. Als je dan volgend jaar inlogt en ziet “wow, dat is geweldige content” is dat aan jullie te danken. We moeten mensen verbinden. Dezelfde moslims geven graag geld uit aan Netflix, maar willen Alchemiya gratis. Helaas gaat dat gewoon niet. Alhamdulillah, we bereiken over een aantal maanden een omzet van 1 miljoen. En de helft daarvan gaat naar de filmmakers. Wat niet mogelijk is, is als je naar me toe komt met het verzoek “heb je even 60 miljoen dollar voor de moslimversie van Black Panther?”. Dat kan niet. Maar wat ik wel graag zou willen zien, is een serie documentaires over de moslims in Nederland. 

Bedankt voor je tijd Navid! Ik denk dat ik maar eens begin met schrijven van dat script dat ik al jaren uitstel…

Je kan je nu abonneren voor Alchemiya via hun website (https://www.alchemiya.com). Alchemiya is nu ook beschikbaar via Amazon Prime in Nederland, maar ik moedig mensen aan om met een grote boog om Amazon heen te lopen en initiatieven zoals Alchemiya direct te steunen.