Voorpagina Gastarbeiders, Ramadan

Ramadan 2006 – 1427

 

 

 
Abdulwahid van Bommel is gastarbeider bij wijblijvenhier.nl. Hij schrijft een reeks over de maand Ramadan. Dit artikel verscheen vorig jaar al op Wijblijvenhier.nl

Eén van de metgezellen van de profeet (saw), Salman al-Farisi zei:

“Op de laatste dag van de maand Sja’bân – de maand voor Ramadan – wendde de boodschapper van Allah zich tot ons en zei: ‘O mensen, er bereikt jullie nu een grote maand, een meest gezegende maand, waarin een nacht verborgen is, die waardevoller is dan duizend maanden. Het is een maand waarin Allah jullie de opdracht geeft de dagen vastend door te brengen. Dit is waarlijk de maand van geduld en de verdienste van werkelijk geduld is het paradijs. Het is de maand van sympathie voor je medemensen. Het is de maand waarin de voorzieningen voor de gelovigen toenemen.”

Hoewel alle nachten van Ramadan gezegend zijn, is er dus één speciale nacht, die Lailat ol-Qadr, wordt genoemd. Het is de ‘nacht van de goddelijke beschikking’, soms ook vertaald als ‘nacht van goddelijke maat der dingen’.

De eerste openbaring van de Koran begon in de nacht, die in hoofdstuk Al-Qadr (97) wordt beschreven:

In naam van Allah, de Barmhartige, de Genadevolle
Waarlijk, Wij hebben hem – de Koran – in de grootste nacht geopenbaard.           
En wat zal u doen begrijpen wat de grootste nacht is?
De grootste nacht is beter dan duizend maanden.
Daarin dalen de engelen en de Geest neer, met het verlof van hun Heer,
voor iedere zaak, goddelijke inspiratie aandragend.
Vrede! Die duurt tot het rijzen van de dageraad.

De Meest Gestelde Vragen Over De Vastenmaand Ramadan

Wanneer begint de vastenmaand Ramadan en waarom is daar altijd onenigheid over?

De islamitische tijdsrekening gaat uit van een maankalender waarop de maanden 29 of 30 dagen tellen. Om het begin van een maanmaand vast te stellen, moet eigenlijk de eerste maansikkel aan de hemel met het blote oog zijn waargenomen. Bij slechte waarneembaarheid van de maansikkel, zoals dat in Nederland vaak het geval is, kunnen moslims hun toevlucht zoeken tot het voltooien van de voorafgaande maand tot dertig dagen. Ook deze voorafgaande maand moet echter een waargenomen begin hebben.

De oorspronkelijke islamitische tijdsrekening vraagt dan ook een voortdurende waarneming van de ‘schijn’-standen van de maan. In een deel van de moslimwereld worden daarom over het algemeen drie methoden gebruikt om het begin van een nieuwe maand vast te stellen:

  1. Het zien van de nieuwe maan(sikkel) met het blote oog;
  2. Door berekening van het aantal dagen der maanden; 
  3. Door astronomische waarnemingen en berekeningen. 
  4. Een vierde mogelijkheid is niet gebaseerd op waarneming ter plaatse maar op waarneming in het dichtstbijzijnde moslimland of het moslimland waarmee men een etnische of geestelijke verbondenheid voelt. Sommige moslimgroeperingen volgen daarom de waarneming in Pakistan of India – bijvoorbeeld de Surinaam¬se groeperingen; de waarneming in Saudi Arabië, – bijvoorbeeld de Marokkaanse groeperingen en een klein deel van de Turkse gemeenschap.
  5. Als vijfde mogelijkheid wordt wel de kalender van het land van herkomst gevolgd, zoals de overgrote meerderheid van de Turkse gemeenschap doet. In de praktijk hebben we daarom geluk als onze feestdag van de Ied al-Fitr, op dezelfde dag valt. Soms hebben we jammer genoeg te maken met drie verschillende dagen waarop de Ramadan begint en drie verschillende feestdagen waarop hij eindigt. Dit bemoeilijkt de dialoog over officiële moslimfeestdagen aanzienlijk.

Op 24 september aanstaande zullen veel moslims in Nederland blijmoedig aan de vastenmaand Ramadan beginnen. De vastenmaand is populair.

Maar wat doe je als je moslim bent en diabetes – of een andere chronische ziekte – hebt? Wat zijn de risico’s?

Een vastende komt zichzelf tegen. De eerste dag ontstaan er al concentratieproblemen. Degene die vast voelt zich zwak. Het hele jaar door heeft hij of zij gegeten, gedronken en seksuele omgang gehad. Dat wordt een maand stopgezet. De maag is leeg en krimpt in het verloop van de vastenmaand.

Er wordt steeds minder gegeten. Ook koffie en sigaretten zijn dan een vreselijk gemis. ‘Wie vast voelt zijn menselijke zwakte en zijn afhankelijkheid van de Schepper. Tegelijkertijd beseft hij ook weer de waarde van heel eenvoudige dingen.

De Ramadan is intensief. Zeker in de zomer, omdat de dagen dan langer zijn en de maaltijd pas veel later in de avond genuttigd kan worden. Daar komt nog bij dat het vasten voor moslims in Nederland nóg zwaarder is dan voor moslims die in eigen land vasten.

In eigen land wordt het sociale leven meestal aangepast aan de Ramadan. Het leven verplaatst zich naar de nacht. Veel restaurants zijn dicht. Ogenschijnlijk doet iedereen mee en leeft hetzelfde ritme. In Nederland is dat niet zo. Dat vormt een extra belasting. Toch houden moslims van de Ramadan. Behalve een test of een uitdaging is het ook een sociaal gebeuren.

De Koran maakt melding van het feit dat bepaalde mensen vrijgesteld zijn van de vasten in Ramadan, omdat, zoals het vers luidt:

Allah slechts het makkelijke voor u wil en Hij u niet in moeilijkheden wenst te brengen(…) (2:185).

Zieken, ouden van dagen, zwangere vrouwen of vrouwen die borstvoeding geven en kinderen zijn de groepen die niet aan de Ramadan hoeven meedoen. Per leerschool, land of per cultuur kunnen er overigens verschillende definities voor bijvoorbeeld volwassenheid of andere maatstaven gelden.

Moslims met een chronische ziekte hoeven volgens de Koran dus niet te vasten. Wie vrijgesteld is, moet de Ramadan wel inhalen, of, als dat niet kan, compenseren: wie één dag niet vast, geeft bijvoorbeeld iemand die onder het minimum leeft te eten.

Soms is het nodig om mensen die gehecht zijn aan het religieuze gebruik te overtuigen van de vrijstelling. Hiervoor kan bijvoorbeeld een door de NIGZ (Nationaal Instituut voor Gezondheidsbevordering en Ziektepreventie) ontwikkeld standaardformulier worden gebruikt.

In het Arabisch, Perzisch, Somalisch en Turks wordt duidelijk gemaakt dat chronisch zieken dispensatie van de Ramadan kunnen krijgen. Soms wordt er met medicijngebruik en voedseltoevoegingen geschoven.

Mensen met diabetes die twee keer per dag insuline toedienen kunnen dat meestal goed regelen. Maar er zijn ook eigenwijze mensen. Er speelt meer mee dan alleen religie. Als je niet vast, dan heb je iets uit te leggen. Dat kan heel vervelend zijn. En afhankelijk van de uitleg van de Koran zullen sommige moslims hun geneesmiddelen niet volgens voorschrift innemen. Door aangepast gebruik van medicijnen kan de bloedsuikerspiegel ontregeld raken. Dat kan leiden tot gezondheidsrisico’s.

Onderzoek in 13 moslimlanden heeft aangetoond dat er tijdens de Ramadan bijna vijf maal zoveel ernstige hypo’s (lage bloedsuikerwaarden) per 100 patiënten zijn. En ontstaan er door ’s avonds vette en suikerrijke producten te eten en te weinig insuline en/of tabletten in te nemen, volgens dezelfde studie even zovele hypers (te hoge bloedsuikerwaarden).

In het ergste geval kan zowel een ernstige hypo als een hyper leiden tot ziekenhuisopname. Specifieke aandacht is dan nodig. Om het medicijngebruik tijdens de Ramadan onder patiënten, hun omgeving én de zorgverleners actief onder de aandacht te brengen hebben Evelyn Schaafsma en Tim Schoenmakers, apotheker en kwaliteitsmanager bij SAL Apotheken, in samenwerking met SAL apotheken, Stichting ter ondersteuning van de gezondheidszorg en maatschappelijke dienstverlening (STIOM) en de Wetenschapswinkel Geneesmiddelen van de Rijksuniversiteit Groningen het project Ramadan en Medicijngebruik opgezet Schoenmakers. Evelyn is door een collega gevraagd deel te nemen aan de projectgroep en sinds een jaar projectleider. Tijdens dit project zijn gestructureerde adviesgesprekken, groepsvoorlichting, posters en folders ontwikkeld.

Na een succesvol pilotproject startte Ramadan en Medicijngebruik definitief in 2005 onder 14 apotheken. Schoenmakers: ‘Het project heeft als doel onjuist en mogelijk risicovol medicijngebruik te voorkómen. In het bijzonder bij mensen met diabetes. Begeleiding van vastende moslims die medicijnen gebruiken staat daarbij centraal’. Meer info op ramadan-medicijnen.nl

De risico’s voor een vastende moslim met diabetes zijn niet van de lucht. Want wat als diegene bijvoorbeeld een hypo krijgt? Wenselijk is dan het eten van bijvoorbeeld een dadel of een banaan, maar in de koran staat dat alles wat tussen zonsopgang en zonsondergang het lichaam binnenkomt het vasten verbreekt.

Moslimgeleerden hebben nagedacht over wat precies het vasten verbreekt. Er wordt over het algemeen genuanceerd mee omgegaan. Zeker wat medicijngebruik aangaat. Een moslim met diabetes die besluit de insuline of het eten van wat fruit achterwege te laten, is erg eigenwijs. In feite ben je dan geen goede moslim. De persoon in kwestie zou toch moeten inzien dat hij echt niet mee kan doen en dat de Koran hem of haar letterlijk vrijstelt.

Hoe dan ook, men wordt óók beloond naar de intentie van het mee willen doen. Allah weet dat. Het vijftalige formulier aanvragen kan hier.

In de volgende gevallen wordt vasten absoluut afgeraden:

  1. Mensen met diabetes type 1, die slecht zijn ingesteld, die niet in staat zijn zelf hun bloedsuikerwaarden te meten en actie te ondernemen als dat nodig is.
  2. Mensen met type 2 die herhaaldelijk ontregeld raken.
  3. Vrouwen met zwangerschapsdiabetes
  4. Ouden van dagen van een hoge leeftijd, die meer risico hebben op uitdroging of trombose.
  5. Ook mensen met diabetes die wel begonnen zijn met vasten, maar in deze tijd een hypo of hyper krijgen, wordt aangeraden direct te stoppen met de Ramadan.

[ deel 2 ]


Abdulwahid van Bommel is imam, publicist en geestelijke verzorger voor moslims bij het Medisch Centrum Haaglanden. Voorheen was hij voorganger van de Moslim Informatiecentrum in Den Haag en directeur van de Nederlandse Moslim Omroep.

Abdulwahid van Bommel was geestelijke verzorger voor moslims bij het Medisch Centrum Haaglanden, voorganger van het Moslim Informatiecentrum in Den Haag en directeur van de Nederlandse Moslim Omroep. Nu is hij docent geestelijke verzorging en schrijver.

Lees andere stukken van