Voorpagina Maatschappelijk, Politiek

De democratie geslacht?

Dinsdag stemt de Eerste Kamer over het ritueel slachten. Dat is niet alleen een spannende dag voor de joden en moslims in Nederland. Meer ook is het een spannende dag voor de democratie. De Tweede Kamer heeft gefaald in het waarborgen van de rechten van twee kwetsbare minderheden. De Eerste Kamer kan dit nog rechtzetten.

Democratie is niet in alle gevallen wat de meerderheid wil. Een echte democratie schept kaders voor een samenleving waarbinnen ook minderheden hun leven volgens hun eigen visie kunnen inrichten. De afgelopen decennia vertoonden een toenemende nivellering: woonwagenbewoners moesten hun wagens uit, antroposofen kregen minder ruimte om hun eigen onderwijs en gezondheidszorg vorm te geven en nu worden de gevestigde religies in de kern getroffen. Christelijke ‘weigerambtenaren’ worden ontslagen, joden en moslims wordt het recht ontnomen om volgens hun religieuze voorschriften te slachten en het is niet ondenkbaar dat binnenkort het besnijden van jongens onwettig wordt verklaard. Het is tijd voor een coalitie van bedreigde minderheden.

Dat de Partij voor de Dieren opkomt voor het dierenwelzijn is sympathiek en noodzakelijk. De  overige partijen doen dat veel te weinig. Ook van GroenLinks had ik op dit punt meer verwacht. Het standpunt dat er bij de slacht aan dierenwelzijn veel verbeterd kan worden deel ik. Maar dat geldt niet uitsluitend voor de religieuze slacht en het geldt óók voor alles wat er vóór de slacht met ons vee gebeurt. Moslims en joden houden zich bij de slacht aan de algemene wettelijke voorschriften op het gebied van vakbekwaamheid, hygiëne en dierenwelzijn en worden even streng als andere slachthuizen gecontroleerd. In de Verenigde Staten hebben zowel de ‘bedwelmde’* slacht als de religieuze ‘onbedwelmde’ slacht de wettelijke status van ‘humane’ slachtmethoden. Maar zonder hard wetenschappelijk bewijs dat ‘onbedwelmd’ slachten het dier meer pijn doet, wil de PvdD een verbod. Het doet pijn dat een zekere beperking van de vrijheid van godsdienst wordt gemotiveerd met een onzekere inbreuk op het welzijn van dieren.

Misleidend

Het Contactorgaan Moslims en Overheid (CMO), de stichting Groene Moslims en certificeerders Halal Voeding en Voedsel (HVV) en Halal Correct hebben hun bezwaren tegen het wetsvoorstel aan de Eerste Kamer kenbaar gemaakt. Door bijna alle fracties zijn kritische vragen aan de indienster van het wetsvoorstel gesteld. De antwoorden van mevrouw Thieme zijn echter niet overtuigend. De algehele indruk is dat zij de feiten naar haar hand zet en niet tot het sluiten van compromissen bereid is.

Mevrouw Thieme wekt ten onrechte de indruk dat zij al lang met joodse en islamitische vertegenwoordigers in gesprek was. Dat is niet het geval. Al lang voordat de PvdD werd opgericht hebben het Nederlands Israëlitisch Kerkgenootschap (NIK) en de stichting HVV met het Ministerie van Landbouw, de Voedsel en Waren Autoriteit en de Dierenbescherming gesprekken gevoerd over een betere regulering van de religieuze slacht. Omdat dit kennelijk laag op de politieke agenda stond, is er van verbetering nooit wat terecht gekomen.

Toen de PvdD op 17 november 2010 haar provocerende filmpjes aan de Tweede Kamer vertoonde, werden HVV en NIK te elfder ure uitgenodigd zonder dat zij de mogelijkheid kregen om zich voor te bereiden op wat ze te zien zouden krijgen. Mevrouw Thieme suggereert dat er méér dan één joodse en islamitische vertegenwoordiger was uitgenodigd, maar kan geen namen noemen. Ervoor en erna heeft PvdD geen contact gezocht met religieuze vertegenwoordigers.

Onwetenschappelijk

Mevrouw Thieme schijft dat wetenschappelijk is vastgesteld dat onbedwelmd slachten extra stress, pijn en leed veroorzaakt. Maar in bijna alle onderzoeken gaat het over mogelijke pijn. De meeste onderzoekers geven toe dat je pijn niet kunt meten. Pijn bij de onbedwelmde slacht is dus niet bewezen. We weten het niet, het is een aanname. Prof. Bernards van de Radboud Universiteit schreef op 30 juni in Trouw dat van stress vooral vóór het toedienen van de halssnede sprake is en dat je je dáárop moet richten om stress en pijn te verminderen. Ook Prof. Temple Grandin, een vooraanstaand Amerikaans dierenwelzijnsspecialist, is die mening toegedaan. Mevrouw Thieme veegt dit als onwetenschappelijk van tafel.

De betrokken islamitische en joodse organisaties erkennen de door mevrouw Thieme gesignaleerde welzijnsproblemen en werken zelf ook aan verbetering. Het joodse slachthuis is daarmee al ver gevorderd en voor de islamitische slachthuizen zijn diverse verbetertrajecten in ontwikkeling. Steun van de overheid is daarvoor noodzakelijk. Een verbod doet al deze inspanningen teniet.

Appels en peren

Mevrouw Thieme benadrukt in haar reactie dat de ‘perfect uitgevoerde reguliere slachtpraktijk’ met de ‘perfect uitgevoerde onbedwelmde rituele slachtpraktijk’ moet worden vergeleken. Dan verbaast het dat zij het steeds maar weer over extremen heeft: “tot wel twee minuten bewustzijn na de halssnede” en “lijden dat tot vier minuten kan duren”. Wat zij niet noemt is dat uit diverse onderzoeken blijkt dat schapen bij een perfect uitgevoerde onbedwelmde slacht binnen 10 seconden en runderen binnen 20 seconden het bewustzijn verliezen. Thieme heeft het over uitzonderingen die ook in de reguliere, ‘bedwelmde’ slachtpraktijk voorkomen, maar probeert de indruk te wekken dat dit bij joodse en islamitische slachthuizen schering en inslag is. Op deze manier misleidt ze het parlement.

Godsdienstvrijheid

Over het amendement dat door de Tweede Kamerfractie van de Partij voor de Arbeid werd ingediend zegt mevrouw Thieme in haar antwoord aan de Eerste Kamer dat het voldoende aan de wensen van de religieuze gemeenschappen die onbedwelmd willen slachten tegemoet komt. In de Tweede Kamer liet ze echter weten dat ze zich niet kon voorstellen dat iemand in staat zou zijn om aan de voorwaarden van het amendement te voldoen. Kortom: de mogelijkheid van een ontheffing is een wassen neus. In de praktijk komt de wetswijziging neer op een absoluut verbod op religieus slachten en blijft het een buitengewoon ernstige inbreuk op de godsdienstvrijheid.

Het feit dat er ook moslims en joden zijn die de ‘bedwelmde’ slacht wél accepteren is geen sterk argument om onbedwelmd slachten voor iedereen te verbieden. Een verbod beperkt de godsdienstvrijheid van een grote groep gelovigen die ervan overtuigd zijn dat onbedwelmd slachten een religieus voorschrift is. Dat geldt zowel voor de achterban van het NIK als voor de overgrote meerderheid van de moslims in Nederland.

Actie

Helaas zijn er slagerijen die hun klanten misleiden door vlees te verkopen zonder erbij te vertellen dat het afkomstig is van dieren die door electrocutie of een schot in de kop om het leven zijn gebracht. Dat een grote groep klanten dit niet pikt is al in 2006 bewezen door het brede protest tegen Albert Heijn toen bekend werd dat hun ‘halal’ vlees van ‘bedwelmd’ geslachte dieren afkomstig was.

Uit de informatie van certificeerders blijkt zelden op welke wijze de dieren worden geslacht en hoe dat wordt gecontroleerd. Zo weet men wel dat er op grote schaal met halal keurmerken wordt gefraudeerd, maar spreekt men de eigen slager of de organisatie die het keurmerk verleent daar liever niet op aan. Het is jammer dat moslims niet in groten getale tegen dit soort malversaties in opstand komen. Het blijft bij protesten tegen seculiere bedrijven als Albert Heijn en Kentucky Fried Chicken, maar kennelijk durft men niet tegen ‘eigen’ mensen in opstand te komen. Misschien is men ook wel blij met de dumpprijzen die zij meestal berekenen, want goede certificering kost geld en wie wil er nou dief zijn van eigen portemonnee?

De discussie over de rituele slacht beperkt zich  helaas tot een kleine groep moslims die het voortouw neemt en de moslimgemeenschap probeert te mobiliseren. De doorsnee moslim wordt er weliswaar door geraakt, maar verbindt er geen politieke actie aan. Massaal protest blijft uit, met als gevolg dat de seculiere buitenwacht de indruk krijgt dat de moslimgemeenschap zich niet interesseert voor de politieke discussie over de rituele slacht. In tegenstelling tot de joodse gemeenschap – die met weinigen zijn maar toch alles uit de kast hebben getrokken – laat de moslimgemeenschap nauwelijks van zich horen.

Maar juist nu moeten wij ons manifesteren. Het gaat hier immers om een voor onze geloofsbeleving essentieel ritueel waaraan seculiere pressiegroepen niet mogen tornen. Dat kan alleen worden voorkomen door samen sterk te staan en actie te ondernemen. Het is nog niet te laat. Een massaal protest kan nog op gang komen. Als we dat nu niet doen, wordt er in de toekomst ongetwijfeld nog aan andere voor ons geloof belangrijke rituelen getornd.

Daarom is het belangrijk dat velen op zondagmiddag 11 december naar het debat komen dat door de PvdA afdeling Amsterdam Nieuw West in het Calvijn College wordt georganiseerd. Dit is de laatste kans om je stem te laten horen voordat de Eerste Kamer over onze toekomst in Nederland beslist.

* ‘Bedwelmd’ betekent geen pilletje of spuitje, maar electroshock of een kogel in de kop.

Hendrik Jan Bakker is bestuurslid van de Stichting Groene Moslims en neemt deel aan islamitisch-joods overleg dat moet leiden tot meer dierenwelzijn in religieuze slachthuizen.

Ik was enkele jaren bestuurslid van de Stichting Groene Moslims en nam deel aan islamitisch-joods overleg om een verbod op onverdoofd slachten te voorkomen. Ik ben sinds 2007 bestuurslid van de Vriendenkring SEKEM.

Lees andere stukken van Hendrik Jan (Anne)