Voorpagina

De risico’s van Dibi’s Final Fatwa

Door Nourdeen Wildeman

Stel je voor dat de moslims in Nederland niet langer zouden luisteren naar de opinie van de Islamitische geleerden. Dat zij zelf denken bepaalde verzen uit de Koran wel kunnen doorgronden. Dat zij dus eigenlijk de Koran benaderen zoals Wilders dat deed in zijn film ‘Fitna’

Vorige week lanceerde GroenLinks Tweede Kamerlid Tofik Dibi zijn initiatief ‘Final Fatwa’. De Islam is gekaapt door mensen met extremistische ideeën, zo stelt hij in zijn petitie. Hij verwijst naar de aanslagen van 11 september, naar de moord op Theo van Gogh en constateert dat ‘redelijke moslims wereldwijd’ hun meest waardevolle bezigheid – de Islam – weer terug willen winnen. So far so good. Maar dan gaat het mis. De oplossing die Dibi voorstelt is het stoppen met het formuleren van fatwa’s, want deze zouden moslims reduceren ’tot gedachteloze, harteloze en gewetenloze machines’. Tofik heeft gelijk als hij benoemt dat er een ziekte aanwezig is in de Islamitische gemeenschap, maar met zijn petitie keert hij zich juist tegen het medicijn.

Het Arabische woord ‘fatwa’ is inmiddels zo ingeburgerd dat het in de omgang en media zonder enige toelichting of vertaling wordt gebruikt. Letterlijk betekent het woord ‘opinie’. In de praktijk wordt het gebruikt om uitspraken van Islamitische geleerden te duiden die betrekking hebben op de uitwerkingen van Islam in het dagelijks leven van een praktiserende moslim. Naar aanleiding van een vraag van een moslim over hoe te handelen in een specifieke situatie en context geeft een Islamitische geleerde zijn mening. Een ‘fatwa’ is binnen de Islamitische context dan ook geen absolute waarheid; geleerden kunnen onderling van mening verschillen of zelfs in de loop van de tijd terugkomen op hun eerder ingenomen standpunt. Een ‘fatwa’ is zeker niet heilig; het formuleren van een fatwa is mensenwerk en zelfs met de hoogst mogelijke zorg kan niet worden uitgesloten dat er af en toe foutjes in voorkomen.

De suggestie zoals verwoord in de petitie van Dibi is dus inhoudelijk incorrect; fatwa’s dagen moslims juist uit tot kritisch nadenken over hun religie en bieden een platform om openlijk vragen en standpunten te formuleren en vergelijken. Fatwa’s bespreken ook de kaders waarbinnen een moslim zijn religie in praktijk kan brengen en worden bediscussieerd binnen de Islamitische gemeenschap. Op deze manier beschermen zij tevens tegen excessen.

Ik kan mij goed voorstellen dat de petitie zoals geformuleerd door Tofik Dibi in eerste instantie op mensen over zal komen als een positief en vriendelijk initiatief, zeker voor niet-moslims. De consequenties van zijn oproep om te stoppen met fatwa’s, zetten echter de deur wagenwijd open voor alle excessen die juist de aanleiding waren voor Dibi’s petitie. Fatwa’s hebben namelijk niet nadrukkelijk betrekking op de het godsbeeld, godbewustzijn of religieuze beleving van moslims maar op de concrete handelingen die daaraan verbonden zijn en bijbehorende kaders.

Een voorbeeld. Wanneer je de film ‘fitna’ van Geert Wilders bekijkt zonder dat je voldoende kennis hebt over de Koran kan je goed schrikken. Er worden een aantal verzen aangehaald waarin geweld jegens niet-moslims wordt benoemd. Er wordt niet ingegaan op de natuur en het karakter van de Koran als een contextgebonden openbaring, op de plaats van deze verzen in het totaalbeeld dat de Koran schetst over dit onderwerp, op de verzen voorafgaand en na de genoemde verzen. Wél wordt er een conclusie aan verbonden die door het totale gebrek aan relevante kennis tot stand is gekomen: de Islam roept volgens Geert Wilders op tot geweld jegens niet-moslims!

Dezelfde verzen worden nadrukkelijk behandeld door de Islamitische geleerden. Mensen die niet zelden hun gehele leven hebben gewijd aan het verdiepen van hun kennis over de Islam en de Koran. Mensen die deze verstrekkende verzen uit de Koran lezen in combinatie met de informatie die beschikbaar is over de situatie en context waarin deze zijn geopenbaard. Mensen die deze verzen in het grotere geheel kunnen plaatsen en die een gewogen en gebalanceerde uitspraak kunnen doen over de gevolgen die moslims hieraan dienen te verbinden. Zij geven hun opinie over de kaders die de Islam ons stelt in de fatwa’s die ze formuleren. Zij leggen aan de moslims uit: denk niet dat deze verzen je oproepen om gewelddadig te zijn jegens niet-moslims. Dit is uit den boze!

De ogenschijnlijk sympathieke oproep van Dibi is eigenlijk een oproep aan moslims om niet langer te luisteren naar de opinie van geleerden, maar om individueel en zelfstandig de kaders te ontdekken die de Islam stelt. Het motiveert mensen om zich te onttrekken uit de gemeenschap en alleen of in kleine groepen met beperkte kennis en zonder enige (sociale) controle met een handjevol verzen uit de Koran te verzinnen wat God van ons vraagt. De verwijzing naar de moord op Theo van Gogh is in die zin ironisch, omdat deze werd gepleegd door mensen die zich juist hadden afgescheiden van de Islamitische gemeenschap. De aanslagen van 11 september zijn – voor zover we dat nu lijken te weten – georganiseerd in grotten en afgelegen trainingskampen, niet als gevolg van een open discussie tussen Islamitische geleerden.

Stel je voor dat de moslims in Nederland niet langer zouden luisteren naar de opinie van de Islamitische geleerden. Dat zij zelf denken bepaalde verzen uit de Koran wel kunnen doorgronden. Dat zij dus eigenlijk de Koran benaderen zoals Wilders dat deed in zijn film ‘Fitna’. Een deel van hen zal dan tot dezelfde conclusie komen als Wilders. Niet gehinderd door de kennis en ervaring van de Islamitische geleerden zullen zij de grenzen overschrijden waar de fatwa’s hun op hadden kunnen wijzen. Als er iets is waar wij allemaal niet op zitten te wachten – zowel moslims als niet-moslims in Nederland – dan zijn het moslims die de Koran gaan interpreteren zoals Wilders dit doet.

Een gemeenschap – ongeacht welke gemeenschap – wordt nu eenmaal niet verstandiger door haar geleerden te beletten hun opinie te uiten. In een poging om extreme uitspattingen vanuit de Islamitische gemeenschap te voorkomen, roept Dibi op om afstand te doen van juist datgene dat ons bindt en beschermt. Dat is onverstandig en potentieel gevaarlijk.

Eerder verschenen op Joop.nl

Wij Blijven Hier werd in 2005 opgericht, omdat ze vonden dat ze er nog niet waren. Inmiddels zijn ze 3000 bijdragen rijker, die vrijwillig door beginnende én gearriveerde verhalenvertellers worden geschreven. Verschillend van columns, persoonlijke ervaringen tot verborgen nieuwsfeitjes. Ze kijken op hun eigen manier tegen de wereld aan, en vertellen zélf het verhaal. Wie zijn ze? Kijk om u heen. Want ze zijn hier. Zij Blijven Hier!