Voorpagina Islam

Arabisch en/of Nederlands

Laatst heb ik weer een gesprek gehad waarin ik als Nederlander werd aangesproken op mijn moslimschap en waarom ik (in Gods naam) bij zo’n achtergestelde/achterhaalde/achterlijke religie wilde horen. Nu zijn dit nooit de beste manieren om een fijn gesprek met iemand te beginnen, maar in dit geval voelde ik de "wijsheid" groeien en leunde ik eenvoudigweg achterover voor een pareersessie.

Waarom alleen maar kritiek pareren? Omdat ik moe ben, ik ben moe van al die onzin die in de laatste weken weer over ons (nederlanders) is uitgestort; moe van alle open deuren; moe van alle gemakzuchtige politieke spelletjes; moe van alle simplistische leugenaars. En dus neem ik mezelf in bescherming en pareer ik enkel dit soort opmerkingen met een eenvoudig: oh ja, waarom vind je dat dan? In dit geval besloot mijn gesprekspartner zijn pijlen te richten op twee zaken: het gebruik van Arabisch in de wekelijkse preek (khoetba) en in het verplichte 5x-daagse gebed.

In het geval van het Arabisch tijdens de khutba (vrijdagspreek) refereerde hij naar de in zijn ogen parallelle situatie met het Rooms-Katholieke Christendom waarin de mis in vroegere tijden verplicht in Latijn was, een taal die vele gelovigen niet machtig waren en die dus als een barriére functioneerde tussen hen en God. Een soortgelijke situatie zag hij in het gebruik van Arabisch in de wekelijkse donderpreken in de verschillende moskeeën ten lage lande. Hij meende te weten dat de meeste mensen die in zo’n moskee rondbanjerde het Arabisch niet eens machtig waren, laat staan de laatstgekomen hollandsche nieuwemoslims. Nu gaf ik hem gelijk in het laatste, al waren de cijfers hierover mij niet bekend (geen flauw idee hoeveel ouderen in moskeeën het Arabisch niet machtig zijn, of hoeveel in-Nederland-geboren jongeren de vrijdagspreek hierdoor niet kunnen volgen).

Daar schrok de beste man van: dus je geeft me gelijk dat het gebruik van Arabisch achterhaald is? Het leek me een duidelijke zaak dat je je doel voorbij schiet wanneer je de wekelijkse imaan-boost die zo’n khutba kan zijn op vrijdag in een taal doet die bijna niemand begrijpt. Hoe ga je iemand over het juiste gedrag of over een mooie soennah van de Profeet (vrede zij met hem) vertellen als je een massa aan onbegrip creëert met de meest poëtische klanken die echter net zo goed een kinderversje zouden kunnen zijn voor de slechte verstaander?

Nu frequenteer ik voornamelijk een Marokkaanse moskee, met voornamelijk Marokkaanse gelovigen en wordt de khutba meestal in het Marokkaans-Arabisch gedaan. Recentelijk was onze imam een tijdje naar Marokko gegaan en werd hij vervangen door een jongere Imam uit Leiden. Tot mijn blijde verrassing deed hij de khutba eerst in het Arabisch en ging hij halverwege over in een korte samenvatting in het hollandiyya.

Na afloop sprak ik hem aan (jawel dat kan dan opeens als je imam Nederlands blijkt te spreken!) en vroeg hem hoe dat nu precies zat: is zo’n khutba verplicht in het Arabisch? “Natuurlijk niet: het beste is om je khutba te doen in de taal die de meeste mensen in de moskee beheersen en dan eventueel ook in de landstaal indien deze afwijkt van de eerste taal. Het gaat per slot van rekening om maximaal begrip. Of dacht je dat ze bij de Turkse moskee ook in het Arabisch hun khutba deden? Het probleem is echter dat er nog te weinig imams in Nederland zijn die beide talen voldoende beheersen, maar insha’Allah broeder, komt dat allemaal goed – wie weet welke polderimam nog opstaat in de toekomst?”

Nauwelijks tevreden met dit antwoord van de invalimam ging mijn gesprekspartner verder: ja maar, hetzelfde geld voor jullie gebed. Waar slaat het op als je als uit-de-klei-getrokken polderjongen een gesprek met God aangaat in een taal die je zelf niet gebruikt? Of waarom lees je de Qur’an niet gewoon in het Nederlands, mag dat soms niet? Hier is het wat lastiger uit te leggen, maar vooruit, enkel pareren is niet genoeg en ik werd langzamerhand wat helderder en verbaal strijdvaardiger: het gebed in islam is een religieuze plicht die je 5x-daags dient uit te voeren. Het maakt deel uit van de ‘ibaadat (aanbidding) van Allah swt (God). In de vorm van het gebed volgen moslims zo nauwkeurig mogelijk de soennah (het voorbeeld) van de Profeet (vrede en zegeningen zijn met hem). Daarnaast is het zo dat binnen het gebed, Allah swt o.a. wordt aanbeden met Zijn eigen woorden (uit de Qur’an) en met doe’a (smeekbeden) die we van de Profeet (vzmh) hebben geleerd en met onze eigen smeekbeden. Daarnaast kun je op elk moment van de dag smeekbeden doen en wordt dat ook aangeraden om zo de kleinste daden in je dagelijks leven tot aanbidding van God te maken. Waarom zoveel? Om Allah swt bij je hele leven te betrekken, om Hem te danken voor elk moment en elke zegening, om hem om hulp te vragen bij elke strubbeling en elke twijfel – om in constante staat van dhikr (gedenking van Allah swt) te zijn.

Maar nu had ik nog steeds niet zijn vraag beantwoord: waarom in het Arabisch en niet in het Nederlands? Omdat in het geval van het stuk gebed dat aan de Qur’an is ontleend, de betekenis van belang is: elke vertaling van welke brontaal naar welke doeltaal dan ook, zorgt voor een kleine betekeniswijziging. Probeer voor de grap "gezellig" maar eens te vertalen naar het Arabisch – zonder een hollandsche verjaardagstaart en -kring  erin te betrekken geef ik je weinig kans. Hetzelfde geldt voor de smeekbede die we van de Profeet (vzmh) hebben geleerd: ook hierin wil je zo min mogelijk betekenisverandering en die zul je dus het liefst in het Arabisch handhaven. Daarnaast ben je natuurlijk opgevoed met een taal die niet noodzakelijkerwijs het Arabisch is (hetzij Nederlands, Berbers, Turks, Duits, Engels, Sranan, Papiaments, Nederfrankisch, Friesch,  etc). Je eigen smeekbede hoeft niet per sé in het Arabisch, dat zou ook een beetje raar zijn natuurlijk – met je woordenboeken en je vertaalcomputer bij de hand contact met God swt leggen.

Nu ontslaat dit je als moslim natuurlijk niet van de plicht (of in ieder geval een sterke aansporing) om het Arabisch machtig te worden omdat tajweed (de kunst van het lezen of reciteren van de Qur’an in zijn oorspronkelijke taal) bij ons ook beschouwd wordt als een vorm van ‘ibaadat (aanbidding). En zo’n reciteersessie werkt natuurlijk altijd beter als je ook betekenis machtig bent, of op zijn minst weet waar zo’n passage over gaat. Hiervoor is het altijd praktisch om een flinke stapel vertaalde Qur’aninterpretaties te hebben. Zelf heb ik wat Nederlandse vertalingen: de standaardvertaling van De Edele Koran en een niet-geannoteerde Ahmadiyyavertaling; maar ook een hoop Engelse vertalingen, bijv. van Muhammad Pickthall en Alan Jones en H.M. Rodwell, een shi’avertaling van Yazdi en Ali,  en mijn persoonlijke favoriet: de vertaling van Abdullah Yusuf Ali. Overigens spreekt men meestal eerder van Qur’aninterpretaties dan van vertalingen juist vanwege dat betekenisverschil. Daarnaast is het natuurlijk verstandig om ook niet de verschillende tafsierwerken (qur’anuitleg) te vergeten: allereerst zoals te vinden in de Hadith en daarbuiten in werken van Ibn Kathir, Al-Qurtubi, At-Tabari en/of moderne interpreten als Laleh Bakhtiar, Nasr Abu Zayd, Fatima Mernissi (alhoewel deze werken vaak buiten de standaard-orthodoxie vallen).

Uiteindelijk overtuigde ik mijn gesprekspartner helaas niet, maar toen ik er later over nadacht vond ik het wel belangrijk genoeg om op te schrijven, want te vaak wordt de suggestie gewekt dat de Qur’an in een vacuüm is ontstaan en nog steeds bestaat zonder context van openbaringsredenen, geschiedenis, tijd, andere teksten, interpreten zelf. En het is belangrijk om te weten dat geen enkel boek, en zeker geen heilig boek, op zichzelf staat.

(Disclaimer: ik ben geen geleerde en maak wel eens fouten. Corrigeer me gerust, maar doe ’t netjes en met stijl. Djazakallah ghair).

In het jaar dat Elvis stierf, werd Noureddine geboren. Op zijn negende kreeg hij een skateboard. Op zijn 20ste werd hij in Schotland verliefd op boeken. Op zijn 27ste werd hij moslim en vond hij zijn draai. Hij werkt in de gehandicaptenzorg en denkt soms dat hij bijna Arabisch kan lezen maar vraagt dan toch om een klinker. Hij jat de beste grappen van de missus, steun en toeverlaat sinds 2006. Af en toe vertaalt hij wat poëzie omdat het leven dan gewoon beter is.

Lees andere stukken van