Voorpagina Islam

Het gebed voor de overledene

Inna lillahi wa inna illahi radjioen.

Van de vele doe’a (smeekbeden) die ik heb gehoord in mijn leven ervaar ik dit als een van de krachtigste. Het omschrijft kernachtig waarin ik geloof: wij behoren toe tot God en tot Hem zullen wij terugkeren. Het focust me direct op de door mij ervaren onvermijdelijkheid van dit leven, zowel haar bron als haar doel. Vreemd genoeg is het ook de doe’a die mij in het Arabisch altijd ontspringt, waardoor ik hem zo goed als nooit in die taal uitspreek maar altijd in het Nederlands. Ongetwijfeld is dit omdat het Nederlands voor mij dermate dichtbij ligt dat in tijden van emotie ik er toch weer op terugval. De noodzaak voor deze smeekbede ontstond gisteren weer, toen er een zuster was overleden. Moge Allah swt genade met haar hebben.

Gisteren werd bij ons na het middaggebed daarom een extra gebed gehouden: het gebed voor de overledene. Toen ik voor het eerst een Salatoel djanaza (gebed voor de overledene) meemaakte wist ik niet precies wat we gingen doen. Iedereen stond op en keek naar de ingang van de moskee, waar een aantal mannen een kist naar binnen droegen. De eerste rij schoof naar achteren en iedereen schikte in. De kist met de overledene kwam te staan op de plek van de eerste rij en wij maakten de rijen erachter recht.

Heel kort legde een van de ouderen uit hoe het gebed zou verlopen: na de eerste takbier ("Allahoe akbar" zeggen en het heffen van de handen naar de oren) zouden we stil het eerste hoofdstuk van de Quran reciteren (al- Fatiha); na de tweede takbier stil de zegeningen over de Profeet uitspreken; na de derde takbier wederom in stilte, smeekbeden voor de overledene, alsook voor jezelf en anderen uitspreken; na de vierde takbier meer smeekbeden en als laatste het gebed afsluiten met de vredesgroet.

Salatoel djanaza is een simpel en kort gebed, waarbij iedereen staat. Door de inkrimping van de rijen sta je soms nog dichter op elkaar dan normaal, maar dat is prima. Het doet mij altijd denken aan een intense sociale beleving die me wijst op de noodzaak om goed te leven. De intensiteit komt omdat al je emotie verweven zit in dit ene korte gebed. Maar ook komt het door de aanwezigheid van de overledene en de (meestal grote) drukte. Het toont je in een strakke focus de noodzaak van goed leven zodat je met geheven hoofd je Schepper kunt ontmoeten.

Het sociale karakter van dit gebed uit zich in het feit dat het in islamitische termen omschreven wordt als een "fard al kifaaya" ofwel: een gemeenschappelijke verplichting. Kenmerk van de fard al kifaaya is dat wanneer enkele mensen van de gemeenschap deze plicht op zich nemen, de rest van de gemeenschap ervan wordt ontslagen. Echter, wanneer er dan weer een tekort aan deze mensen ontstaat, wordt de gemeenschappelijke plicht onmiddelijk weer een individuele plicht. Wie er ook overleden is, op welke manier dan ook, wij als gemeenschap zijn verantwoordelijk voor het houden van salatoel djanaza. Niet iedereen hoeft er bij te zijn, maar wel genoeg mensen om het gebed doorgang te laten hebben.

Allah swt in Zijn genade heeft ons die verantwoordelijkheid laten delen maar wel met de toevoeging dat het een zegening is voor de mens om aanwezig te zijn bij het gebed voor de dode. Het herinnert ons aan de goede zaken, leert ons afstand te doen van het slechte en versterkt ons als gemeenschap. Dit wordt ook inhoudelijk gereflecteerd in het gebed. Het begint met aandacht voor God en dan langzaam wordt deze verlegd naar de Profeet (vzmh), de overledene, jezelf, en als laatste de gemeenschap.

De overledene wordt meestal na het gebed meteen vervoerd naar de begraafplaats. Vaak worden moslims naar hun land van herkomst gevlogen om daar begraven te worden. Steeds meer in Nederland wonende moslims willen echter hier blijven, ook als ze overleden zijn. Daarom worden er her en der initiatieven gelanceerd om islamitische begraafplaatsen te realiseren, maar ook om mensen te ondersteunen met de rituelen omtrent de voorbereiding van de begrafenis, zoals de wassing en kleding van het lichaam van de overledene. Een van deze initiatieven is de Stichting Islamitisch Begrafeniswezen, die onder andere ook een inventarisatie van begraafplaatsen in Nederland heeft en eventueel mensen kan onderwijzen in het ritueel van de wassing.

Gisteren was de moskee, alhamdulillah, drukker dan op menig vrijdagmiddag of ramadanavond. Een smeekbede die je in gedachten kon horen:

O mijn Heer! Vergeef haar en wees haar genadig. Wis haar zonden, ontvang haar met gulheid en maak haar de toegang tot het Paradijs gemakkelijk. Reinig haar met water en sneeuw en ijs. Zuiver haar van haar zonden zoals het vuil uit witte kleding gewassen wordt. Schenk haar een betere verblijfplaats dan haar huidige, een betere familie en een betere partner dan haar huidige. laat haar het Paradijs binnengaan en bescherm haar tegen de bestraffing van het graf en de bestraffing van het vuur.

(Meer informatie over het gebed voor de overledene: – Mostafa Brahmi De begrafenisrituelen in de islam in het licht van de soenna. Tasnim, 2007. Aboebakr Djaber El Djezeïri. Het gebed in de islam. Projekt Dien, 2002. – Sheich Mohammed Nasir-oeddien al-Albaanie. Een beschrijving van de salaah van de Profeet (s). Dar el Tawheed, 2001.)

In het jaar dat Elvis stierf, werd Noureddine geboren. Op zijn negende kreeg hij een skateboard. Op zijn 20ste werd hij in Schotland verliefd op boeken. Op zijn 27ste werd hij moslim en vond hij zijn draai. Hij werkt in de gehandicaptenzorg en denkt soms dat hij bijna Arabisch kan lezen maar vraagt dan toch om een klinker. Hij jat de beste grappen van de missus, steun en toeverlaat sinds 2006. Af en toe vertaalt hij wat poëzie omdat het leven dan gewoon beter is.

Lees andere stukken van