Abdulwahid van Bommel is gastarbeider bij wijblijvenhier.nl
Hoewel ik van plan was eerst de vragen en het commentaar op ‘geklets uit de moslimnek’ te beantwoorden, is er nu een onderwerp aangesneden dat mij zeer na aan het hart ligt: de (ethisch filosofische) metataal. Aanvankelijk schreef en sprak ik over het Cross culturele communicatie conundrum, omdat het lekker klonk met die alliteratie. Daarna over het overbruggen van de crossculturele dissonant. Binnen discussies over (medische) ethiek ben ik daar al vijftien jaar over bezig en ik heb nog nooit vanuit moslimkringen enige reactie gehad. Met dit soort ontboezemingen loop ik natuurlijk het gevaar in de ‘opa vertelt’ of ‘opa had toch gelijk’ sfeer terecht te komen, maar het is echt een plezierige schok van herkenning die ik ervoer bij het stukje van Kamal Essabane.
Het is ook niet verwonderlijk dat ik deze verlichte geest op ‘Wij blijven hier’ heb mogen ontdekken. Iemand met een ‘metaview’. Begrijpelijk communiceren over de hoofden van dorpsinteelt en ‘eigen religie eerst’ begrippen heen, is geen vrijblijvende zaak! Het is een must vanwege het dieptepunt in mondiaal intercultureel analfabetisme dat we nu en de komende tijd meemaken. Afgezien van de politieke wil om elkaar niet of verkeerd te begrijpen, die door extremisten en verkokerde denkers in alle kampen wordt gehanteerd, is het bijna een heilige opdracht exotische terminologie tot essenties te abstraheren en te ontdekken dat we het over hetzelfde hebben.
Dit wil ik met twee stukjes tekst illustreren. Muzaffer Yanik schrijft in Platform )november 2007), onder het kopje ‘Het ware geloof’, iets over zo’n handreiking naar elkaars essenties. Ik citeer hem letterlijk: ‘Op een dag waren wij samen naar een van onze graslanden geweest om het gras te bevloeien. Daar zag ik opeens een baby slangetje voorbijgaan. Met de schep in mijn hand heb ik zachtjes op hem gedrukt zodat hij niet meer weg kon. Met een smekende blik stak het slangetje zijn tong uit. Mijn vader zag het! Hij zei met een vastbesloten toonzetting: ‘Niet doen. Laat hem gaan! Doe hem geen pijn! Hij is ook door God geschapen. Als je hem pijn doet dan zal God je ook moeten straffen.’ Het goddelijke rechtssysteem trad meteen in werking, reguleerde mijn gedrag en beschermde de rechten van het slangetje. (..).
Jaren later ziet hij in Dordrecht een reetje op de grond liggen spartelen, dat bijna doodging. Hij beschrijft hoe hij met zijn mobiel de politie belde, die hem verwees naar de dierenambulance, na talloze doorverbindingen, moest hij de boswachter bellen, die hem vertelde in een café restaurant op hem te wachten. Hij is nooit gekomen. Ze hebben de boodschap bij de barman achter gelaten. Hij besluit met: ‘de door de moderne mens zelf gecreëerde bureaucratie en zorgsysteem heeft aan dat reetje niet evenveel bescherming kunnen bieden als dat slangetje op een godvergeten berg in Oost-Turkije van mijn vader kreeg.’ Hierin lees ik geen absoluut beschavingsoordeel maar een vraag: wat tikt er bij de een dat bij de ander door het systeem is ondergesneeuwd? Elke poging de boswachter te verdedigen wijst op een bij elk mens aanwezige universele metaethiek.
In ‘Mensen, rechten en islam, beschouwingen over grondrechten’, (Bulaaq,1998) schreef ik: ‘Tijdens de ethische krachtinspanning die wij leveren om te komen tot dialoog en tot mondiale normen en waarden die voor alle mensen aanvaardbaar zijn, is het nodig dat wij blijven geloven in de kruisbestuiving van culturen. Wanneer de ethiek van leven en dood ter discussie staat, kunnen we gerust spreken van een cross culturele dissonant. We beschikken nog niet over een gezamenlijk bio-ethisch begrippenapparaat waarmee we in een multiculturele en pluriforme samenleving uit de voeten kunnen. Het is mogelijk dat we, wanneer we die communicatiedrempel kunnen nemen, de spanning tussen aan de ene kant de rationele analytische ethiek en aan de andere kant de levensbeschouwelijke moslimethiek, kunnen minimaliseren. Daartoe dienen we ons op elkaars terrein te wagen en elkaars ethiek en metafysica te verkennen. Misschien kan een minimale overeenkomst op het punt van morele argumentatie worden bereikt, met als basis respect voor elkaars culturele en religieuze verschillen in inzicht, zonder dat beide of meerdere partijen de mensenrechten uit het oog verliezen. Dit pluralisme zal een kans moeten krijgen in de vorm van een platform voor transculturele dialoog. In die dialoog zal bijvoorbeeld de spanning tussen enerzijds individuele vrijheden en aan de andere kant de relatie individu-familie en het individu als onlosmakelijk onderdeel van een sociaal geheel, een elementair verschil, maar ook van elementair belang kunnen blijken.
Bij dit alles is het nodig dat moslims in het algemeen, en vrouwen en jongeren in het bijzonder, een inhaalslag maken op het gebied van ethische bewustwording. Door studie van eigen ethiek en metafysica zal grotere bekendheid ontstaan met de positie van de autonome mens zoals die binnen de islamitische cultuur en religie is ontwikkeld.’ De noodzaak blijkt uit de discussie die volgde op het stukje over Morele Metataal.
Abdulwahid van Bommel was geestelijke verzorger voor moslims bij het Medisch Centrum Haaglanden, voorganger van het Moslim Informatiecentrum in Den Haag en directeur van de Nederlandse Moslim Omroep. Nu is hij docent geestelijke verzorging en schrijver.
Abdulwahid van Bommel
Abdulwahid van Bommel was geestelijke verzorger voor moslims bij het Medisch Centrum Haaglanden, voorganger van het Moslim Informatiecentrum in Den Haag en directeur van de Nederlandse Moslim Omroep. Nu is hij docent geestelijke verzorging en schrijver.Lees andere stukken van
15 Reacties op "Metataal"
Ik heb toch de neiging dit na 2 keer lezen een beetje heel erg wollig te vinden.
Dit snap ik niet na het voorafgaande: “Elke poging de boswachter te verdedigen wijst op een bij elk mens aanwezige universele metaethiek”. Volgens mij gaat het in dit voorbeeld van het baby slangetje en het reetje om het verschil tussen stad/platte land, micro/macro niveau, menselijke benadering/systeem benadering etc.. Ik weet helemaal niet waarom de boswachter niet kwam opdagen dus heb niet de neiging hem te verdedigen of af te vallen. Misschien moest zijn vrouw opeens baren? Maar als ik hem zou willen verdedigen wijst dat dan op bij elke mense aanwezige metathiek. Of juist niet? Ik ben het spoor helemaal bijster.
Dan staat er “is het nodig dat moslims in het algemeen, en vrouwen en jongeren in het bijzonder, een inhaalslag maken op het gebied van ethische bewustwording”. Maar dat wordt verder niet toegelicht. Waarom is dat nodig? Zijn moslims ethisch armoedig?
De “ethiek van leven en dood” is mij qua omschrijving veel te vaag dus ik weet ook niet of deze ter discussie staat.
En wat is een “bio-ethisch begrippenapparaat”?
Sorry hoor maar ik heb echt mijn best gedaan ….
Ik geloof niet in een hegiliaanse metafysica of een meta-taal die misverstanden kan voorkomen. Ik ga uit van diversitieit en verschil, maar geloof wel dat we genoeg overeenkomsten hebben om misverstanden te vermijden, als we tenminste echt willen. Het is een nobel idee om een taal te ontwikkelen waarin iedereen tot zijn of haar recht komt, maar daar is ons brein vrees ik te primitief voor. Ik zal altijd mijn best doen om anderen te begrijpen, maar het wel ironisch dat dat vaak via een conflict (misverstand) plaatsvindt. De hemel zal echter wel anders zijn, hoop ik!
Hegeliaanse….
bio ethisch begrippenapparaat…
kan iemand mij uitleggen wat dit betekent?
zijn zulke woorden wel universeel genoeg m.a.w. wie begrijpt ze echt?
de ”˜opa vertelt’ of ”˜opa had toch gelijk’ sfeer
Is er ook een ‘oma vertelt’ of ‘oma had toch gelijk sfeer’? Zondag is mijn oma namelijk jarig dus dat leek me wel leuk voor haar
@ Pippie
Wikipedia:
De bio-ethiek is een vrij jonge tak van de moraalwetenschap, die zich bezighoudt met de ethische aspecten van menselijke ingrepen in het leven.
Het woord begrippenapparaat spreekt voor zich lijkt me.
Van Bommel gebruikt wetenschappelijke begrippen die niet voor iedereen meteen duidelijk zijn. Misschien kan hij het nog eens in huis-tuin-en-keukentaal uitleggen.
Dat begrip mogelijk is bleek tijdens een bijeenkomst die door antroposofen georganiseerd was en waar ik iets probeerde uit te leggen over de visie op de relatie tussen mens en natuur die uit de koran spreekt en een PKN (vroeger gereformeerde) dominee hetzelfde vanuit de bijbel probeerde te doen. Nadat wij beiden ons verhaal gehouden hadden, riep iemand uit “maar dan zijn jullie het helemaal met elkaar eens!”. Wat wel hielp is, dat ik koranische principes met christelijke en antroposofische begrippen kon uitleggen, omdat ik die “talen” ken van de tijd voordat ik moslim werd.
Bijna was door drukte het mooie verhaal(waarin ik de eer had vermeld te worden) van ‘opa’ (van wie ik hopelijk nog veel kan leren) mij ontgaan!
@simon:
Het verhaal van de ree en de slang illustreert volgens mij inderdaad het bestaan van de metataal en dit word duidelijk gemaakt door middel van een denkbare verdediging. Een denkbare verdediging impliceert immers dat je je verplaatst in het ethisch referentiekader van de ander.
Bijv. Misschien geloofde de boswachter niet God maar hechtte hij wel degelijk waarde aan het eleven van de ree maar was hij het slachtoffer van bureaucratie of hij was op onder behandeling in het ziekenhuis.
Van Bommel Schreef:
‘Door studie van eigen ethiek en metafysica zal grotere bekendheid ontstaan met de positie van de autonome mens zoals die binnen de islamitische cultuur en religie is ontwikkeld’
Mee eens. Het is heel belangrijk om te weten waar je eigen normen en waarden (metafysisch) op gegrond zijn. Wat inspireert jou als mens om goed te doen? Wat is je referentiekader. Wat betekent het menszijn in de cosmons? Wat is de waarde van leven? etc. En als je dat helder hebt, hoe plaats je jouw eigen normen en waarden binnen de context van je leefwereld die een andere taal(en) en referentiekader heeft?
Het is in een multi-religieuze samenleving belangrijk om elkaar te leren kennen. Het is van belang om te begrijpen wat de ander beweegt. De universele ethische goudenregel (behandel de ander zoals je zelf behandeld wilt worden) is gebaseerd op het principe van ‘verplaatsing in de ander’. Hoe kan je je verplaatsen in de ander als je de ander’s beweegredenen en inspiratiebron niet kent?
Samenleven en samen goed doen, zonder begrip of poging tot begrip van wat de ander (innerlijk) beweegt, leidt slechts tot oppervlakkige relaties. Om elkaar echt te begrijpen is het nodig dat je dezelfde taal spreekt. Een universeel ethisch begrippenapparaat (metataal) is dan ook beslist nodig en het is belangrijk dat meer mensen dat gaan inzien.
MvG
@ Kamal
Voor mij zijn de universele rechten van de mens een duidelijk voorbeeld van een geslaagde inspanning om tot wederzijdse gedeelde kernwaarden te komen, maar zelfs deze kernwaarden zijn niet universeel. Het idee van een metataal gaat nog een stapje verder. Een metataal impliceert volgens mij hier namelijk een taal die boven alle anderen talen staat waardoor miscommunicatie welhaast onmogelijk zou zijn. Begrijp me niet verkeerd. Ik vind wederzijds begrip zo’n beetje het allerbelangrijkste, maar ik vraag me af of je dat bereikt via een metataal; nog even afgezien van de vraag of zo’n taal überhaupt mogelijk is.
Ik heb veel respect voor meneer Bommel, maar op het moment dat er in een adem over metafysica, universalisme en een metataal wordt gesproken, word ik -los van alle goede bedoelingen die ik net zo goed deel- heel sceptisch. Taal is volgens mij niet het probleem, maar de onwil om je in de ander te verplaatsen. Een mens dat met liefde en respect voor het leven opgroeit, zal niet snel geneigd zijn om een ander pijn te doen, maar dat is meer een kwestie van opvoeding dan taal. Maar misschien begrijp ik er niets van hoor! Neem mijn reactie daarom maar niet te serieus. Het artikel zette me in ieder geval aan het denken en daarvoor bedankt. Voor mij blijft communicatie inspanning (taalspel) en de bereidheid om de taal van de ander te willen begrijpen.
Met vriendelijke groet,
Piet
O ja…
Mij reactie was ook aan Adulwahid van Bommel gericht.
@Kamal, volgens mij weet niemand wat van Bommel met dat stuk heeft willen zeggen en als zodanig is het een slecht voorbeeld van metataal.
Wellicht een goed plan om in een alternatief taaltje te spreken over ethiek. Een taal die eenieder kan begrijpen en eenieder ook kan spreken. Ik heb het echter niet over metataal, ook niet over huis-tuin-en-keuken-taal, maar over:
kindertaal!
Echt waar, als je ook maar iets wil leren over ethiek, dan moet je bij kinderen zijn! Iemand toevallig de liedjes gehoord die meededen aan het nationaal junior songfestival? Nou, deze brilliante nummers zijn geschreven door de zingende kinderen zelf – en de teksten zijn echt prachtig!
..
Ik schaam me er niet voor hoor dat ik een traantje heb moeten wegpinken ..
:P
Persoonlijk denk ik niet men een hogere niveau van ethische bewustwording bemachtigt, wanneer men nadenkt over de diverse bronnen waar ethisch moraal uit te putten zijn (of deze zelfs grondig bestudeert). Maar als je even stilstaat bij de standpunten die je had als kind zijnde, leeftijd van +/- 8 tot 12 jaar, dan zou je je kunnen afvragen wat ertoe heeft geleid waardoor je dÃe standpunten (over bijv. milieu) niet meer zo belangrijk bent gaan vinden.
Succes! :D
Salaam,
Naila
@Naila en Piet
Jullie reactie daar ben ik het helemaal mee eens.
Aan de ene kant gaat het niet om taal, maar om meevoelen met de ander
Juist intellectuelen of mensen die veel schrijven denken altijd maar dat alles om taal draait. Terwijl de manier waarop je communiceert toch van mens tot mens kan verschillen en van moment tot moment kan verschillen.
Aan de ander kant kan er geen sprake zijn van een metataal als die alleen toegankelijk zou zijn voor hoog opgeleiden.
Aan kinderen kun je vaak alleen de essentie van iets uitleggen.
Einstein heeft ook gezegd: probeer iets zo uit te leggen dat een kind het kan begrijpen, maar niet eenvoudiger
Als je iets zelf niet op een eenvoudige manier kan uitleggen, dan heb je het denk ik zelf ook niet begrepen.
Of je probeert iets te verbergen voor mensen die je moeilijke woorden niet begrijpen, dat kan ook
slimme man, die Einstein :P
Ik vraag me toch wel af aan welke kinderen hij de speciale relativteitstheorie heeft uitgelegd, en in hoeverre zij het begrepen :)
Salaam,
Naila
Ja…wie dat lukt in Jip en Janneke taal is echt een intelectueel :)
nou, ik vind het weer een Puik stukje schrijfwerk met Humor omte lachen .
wederom : chappeau meneer van Bommel.
dat u ons nog jaaaaaaaaren mag verblijden met uw stukjes.
gelukkig vind u het een religieuze plicht.
“Einstein heeft ook gezegd: probeer iets zo uit te leggen dat een kind het kan begrijpen, maar niet eenvoudiger”
Das volgens mij een one liner van Rasoel ook nog !