Voorpagina Geschiedenis

Bayt al Hikmah

, 29 november 2007, 8 reacties

Bayt al-Hikmah, het Huis van de Wijsheid was een vertaalinstituut en bibliotheek in Bagdad dat door tweede Abbasieden kalief Abu Ja’far Abdallah ibn Muhammad al-Mansûr (712–775) werd opgericht om Perzische, Hebreeuwse, Griekse, Syrische, Indiase wetenschappelijke en literaire werken te vertalen naar het Arabisch. Zo werden tijdens het bewind van al-Mansûr (de overwinnaar): De Almagest van Ptolemaeus (87 – 150 n.Chr.), delen uit de Organon van Aristoteles (384 – 322 v.Chr), de Elementen van Euclides (3 eeuw n.Chr.) en vele andere werken vertaald naar het Arabisch. Het echte grote vertaalwerk begon echter onder zijn achterkleinzoon de zevende kalief Abu Ja’far al-Ma’mûn ibn Hârûn (786 – 833) zoon van de beroemde Hârûn al-Rashîd (763 – 809, Aäron de rechtgeleide) uit de verhalen van 1001 nachten.

Al-Ma`mûn (de betrouwbare) pakte de zaken veel grootser en systematischer aan.

Hij stelde zijn hofarts de Assyriër Yuhanna ibn Masawaih aan als hoofd van het vertaalinstituut en stelde ruime financiële middelen ter beschikking. Boeken werden aangekocht, vertalers aangesteld en zelfs de gezanten die al-Ma’mun regelmatig naar Constantinopel zond, werden aangespoord om kosten nog moeite te sparen wanneer ze de hand konden leggen op wetenschappelijk of filosofische boeken tijdens hun missie. Algauw kwamen van heinde en verre geleerden naar Madinat as-Salâm (stad van de vrede), zoals Bagdad destijds werd genoemd om deel te nemen aan dit vertaalproject. Eén van de beroemdste onder hen was Hunayn ibn Ishaq (809-873) een nestoriaanse christen, hij vertaalde of dirigeerde anderen bij de vertalingen van werken van Plato, Aristoteles, Ptolemeaus, Hippocrates, Galenus, Dioscorides en vele andere klassieke auteurs. Zelfs het Oude Testament werd door hem naar het Arabisch vertaald.

Moslims, Joden, Christenen en in mindere mate, maar zeker niet onbelangrijk, mensen van andere geloven en agnosten legden met hun vertaalwerk in het Huis van de Wijsheid gezamenlijk de bouwstenen voor de bloeiperiode van de wetenschappen en filosofie de daaropvolgende eeuwen in de Islamitische wereld. Eigenlijk is de Islamitische wereld een verkeerde benaming gezien het feit dat die wereld pas eeuwen later in meerderheid Islamitisch werd. Men zou het woord Islamitisch voor de duidelijkheid tussen aanhalingstekens moeten plaatsen wanneer men het niet heeft over de religie zelf maar over cultuur en wetenschap. Enfin, dat is een ander probleem, ik begin af te dwalen. Bayt al-Hikmah, het Huis van de Wijsheid waar de wetenschap en de filosofie hun opmars begonnen in de ‘Islamitische’ wereld bleef als instituut en bibliotheek bestaan totdat het werd verwoest door de Mongolen in 1258.

De aanleiding voor dit stukje over het Huis van de Wijsheid was een bericht dat ik een tijdje geleden las over een vertaalproject in Abu Dhabi, één van de zeven staatjes van de Verenigde Arabische Emiraten. Het project genaamd Kalima (‘woord’ in het Arabisch) beoogt door middel van een vertaalproject Arabieren in hun moedertaal kennis te laten maken met de wereldliteratuur, contemporaine en klassieke werken, maar ook met boeken uit diverse takken van de wetenschap, zowel populair wetenschappelijk als de meer specialistische boeken.

Elk jaar zullen er honderd titels worden geselecteerd om vertaald te worden. In de toekomst hoopt men dit jaarlijkse aantal te vergroten. In de lijst van de honderd eerste boeken die vertaald gaan worden, staan er twee uit Nederland, hoewel oorspronkelijk niet in het Nederlands geschreven, te weten: Lof der zotheid van Erasmus en de Ethica van Spinoza. Zodra de suggestiefunctie die nu nog onder constructie is in werking treedt, zal ik alle boeken van Thea Beckman en Annie M.G. Schmidt aanmelden. Als Pippi Langkous vertaald wordt – staat in de lijst van de eerste honderd – dan mogen de helden van beide schrijfsters de Arabische kindertjes ook niet onthouden worden. Jip en Janneke voor alle kinderen van Rabat tot Bagdad!

Mohammed is: Een Man (althans als men dat woord slechts als geslacht opvat), een Moslim (in hart en nieren totaal, echter in daad maar mondjes maat), een Maliki (maar tot zijn schande moet hij bekennen al-Muwatta nog nooit gelezen te hebben), een Afrikaan, een Noord-Afrikaan, een Maghrebijn, een Berber/Amazigh, een Riffijn, een Ayzenay, een Aqarou3, een Arabier (in culturele zin), een Westerling, een Europeaan, een Nederlander, een Hollander, een Zuid-Hollander, een Leidenaar, een Voorschotenaar, een Vlietwijker.

Lees andere stukken van