Voorpagina Cultuur, Recensies

Bibliofiel in Dubio: “Allah is alwetend… Kader Abdolah is onwetend”

Tja. Daar sta je dan als bibliofiel met twee fraai vormgegeven boeken in je hand over twee jouw zeer dierbare zaken, maar waar je niet zo goed van weet wat je er mee aanmoet.

Vorige week schreef ik over een collega wiens dochter nogal sterke antida’wa over zich heen kreeg. Tot mijn verbazing begon dezelfde collega tijdens ons wekelijks beweeguurtje (ergotherapie voor de groep) over de Qur’aan. Terwijl ik een van onze kleine cliëntjes door een minihindernisbaan probeerde te laten kruipen (wat haar ook lukte, alhamdulillah), legde zij één van de minidames in een soort van parachuteschommel zodat ze allerlei verschillende vormen van balans en onbalans kon ervaren. Een favoriete auteur van haar zou namelijk een nieuwe vertaling van de Qur’aan maken, of ik die kende, Abdelkader of zo? In de Cicero boekenbijlage van de Volkskrant zag ik die middag een interview/bespreking van die nieuwe vertaling en zoals zo vaak maakte het de boekenliefhebber in mij wakker, maar dit keer knaagde er ook wat.

Kader Abdolah heeft een paar mooie boeken op zijn conto. Een titel waar ik met veel plezier aan terugdenk en die ik af en toe nog eens oppak om te lezen is "Portretten en een oude droom". Het is een wonderschoon en sterk boek dat verhaalt van een Iraanse vluchteling die als journalist in Amsterdam werkt en wiens reizen hem naar Zuid-Afrika brengen. Het boek is gelardeerd met herinneringen aan Iran, het politieke hier en nu en oude Perzische vertelkunst. Het balanceert op het randje van melancholie en überdrama. Het mooiste element van het verhaal is dat de verteller, Dawoed, zich richt tot de geesten van zijn oude vrienden (verzetskameraden) die geëxecuteerd zijn. Een magischrealistische waas hangt over het verhaal.

Maar het meeste plezier ontleende ik aan zijn media-optredens. Als je hem hoort en ziet, ervaar je een soort van theatrale oude-wereldverschijning. In zijn wollige, oubollige maar altijd volcreatieve spraak hoor je hem soms de mooiste dingen zeggen, altijd met teveel woorden, en altijd wat aan de onthaaste kant. En die snor… magistraal! Nooit zag ik een betergevormde snor (uitgezonderd misschien die ouwe van James Hetfield van Metallica). En ik hou niet eens van snorren!

Maar nu: Kader Abdolah heeft de Qur’aan vertaald en daar aan toegevoegd een soort biografie van de Profeet (saws). Als bibliofiel ben ik nu het haasje en in een diep dilemma terecht gekomen. De boeken zijn mooi verzorgd door uitgeverij de Geus, in harde kaft met leeslint en in een nette cassette samengevoegd. Een mooie tulp op de voorkant van "De boodschapper – een vertelling" en een olijftak op de voorkant van "De koran – een vertaling". Wat meteen opvalt in zowel de introductie van het ene boek als van het ander is dat Abdolah zich flink indekt: bij zijn biografie schrijft hij dat "Hoewel de verhalen en gebeurtenissen gebaseert zijn op historische feiten, mag alles volgens de wetten van de literatuur gelezen worden." In zijn introductie tot de koranvertaling schrijft hij: "Allah is alwetend, zegt Mohammad. Kader Abdolah is onwetend."

Deze beperkingen zijn belangrijk voor het verdere begrip van beide boeken. Het is alsof Abdolah een groot uitroepteken ter waarschuwing plaatst die misschien het best als volgt kan worden begrepen: in deze boeken vind je zijn versie, zijn perspectief, zijn beperkte kennis van zaken, maar wel op een mijns inziens sterke en oprechte wijze.

De invloed van de schrijver is dermate groot, dat je misschien beter kunt spreken van een ‘hertaling’ in het geval van zijn Koraninterpretatie. Hij doet namelijk een aantal dingen die je (zeker als moslim) redelijk het leplazarus doen schrikken: hij herschrikt de soerahs; gebruikt redelijk prozaïsche introducties (wel gebaseerd op bronnen, maar losjes); voegt een soort postscriptum soerah toe (feitelijk een relaas van het overlijden van de Profeet in de armen van ‘Aisha r.a.). Zijn versie van de biografie van de Profeet is misschien nog het beste te beschrijven als een (redelijk) nauwkeurige historische roman. Hij verliteratuurt het levensverhaal van de Profeet (s) en beschrijft het vanuit de positie van Zaid, een verteller die een amalgaam van Zaid ibn Thabit (Qur’aanverzamelaar en secretaris van de Profeet (s) en Zaid ibn al-Harith (voormalig slaaf en geädopteerde zoon van de Profeet (s)) lijkt te zijn. Het voornaamste daarbij is dat de Profeet (s) als een mens wordt beschreven, met twijfels, verleidingen, grapjes en alles van dien.

En als moslimbibliofiel heb je dan twee boeken in je handen die bij benadering lijken op een sira en op de Qur’aan, maar het net niet zijn. Wat moet je er mee? Alhoewel Abdolah zijn versies gebaseerd heeft op de oorspronkelijke Qur’aan (Arabisch) en een aantal Nederlandse (5) en perzische vertalingen (4), en zelfs op de tafsir van Al-Tabari – zelfs dan nog zijn er zoveel zaken die afwijken dat je als moslim aan deze vertalingen niet 1-2-3 iets lijkt te hebben. Echter, ik verwelkom elk nieuw perspectief. Ik ben van mening dat er uit elke vertaling wel iets te halen valt. Daarnaast heeft Abdolah deze boeken ook niet echt voor moslims geschreven maar juist vanuit een soort maatschappelijke noodzaak om voor Nederlanders die dit boek en deze profeet (s) enkel als fascistisch en pervers omschreven hebben horen, maar die wel nieuwsgierig naar de waarheid zijn.

Precies zoals de situatie met mijn collega al aangaf: deze twee boeken creëren een ingang. Aan ons om gezamenlijk en gezellig naar binnen te lopen om ons in nauwkeurigere zaken te gaan verdiepen. Of niet natuurlijk. Wat je zelf wilt, ouwe.

In het jaar dat Elvis stierf, werd Noureddine geboren. Op zijn negende kreeg hij een skateboard. Op zijn 20ste werd hij in Schotland verliefd op boeken. Op zijn 27ste werd hij moslim en vond hij zijn draai. Hij werkt in de gehandicaptenzorg en denkt soms dat hij bijna Arabisch kan lezen maar vraagt dan toch om een klinker. Hij jat de beste grappen van de missus, steun en toeverlaat sinds 2006. Af en toe vertaalt hij wat poëzie omdat het leven dan gewoon beter is.

Lees andere stukken van