"Ik ben overtuigd van de waarheid van mijn meningen, maar ik houd het voor mogelijk dat ze later incorrect zullen blijken. Zo ben ik overtuigd dat meningen die van de mijne verschillen incorrect zijn, maar ik houd de mogelijkheid open dat ze juist zullen blijken." Imam Shafi’i, stichter van een grote soenitische wetschool.
Over de islamitische kijk op teksten woedt op dit moment een intern debat tussen moslims. Op zichzelf niets nieuws onder de islamitische zon. Vanaf het begin van de Islam is er getwijfeld of de Koran wel uit te leggen valt en is er veel gediscussieerd en zijn er vervolgens verschillende exegesen geschreven die in methode en soms ook inhoud van elkaar afweken.
Je kan vandaag de dag globaal drie verschillende islamitische theologische discours herkennen. Aan de ene kant heb je de traditionalisten die grote waarde hechten aan de traditionele interpretaties van historische en hedendaagse autoriteiten. Men hecht grote waarde aan de traditionele kwalificaties van geleerden (ijaza’s) die volgens een lange keten via meester op leerling zouden terugvoeren op de Profeet (vzmh). Traditionalisten erkennen het bestaan van vier legitieme wetscholen die zij gelijkwaardig achten, omdat zij hun interpretaties op correcte bronnen en methoden hebben gebaseerd.
Aan de andere kant heb je het gedachtegoed van de salafisten. Het salafisme is een puriteinse hervormingsbeweging vergelijkbaar met het protestantisme in het christendom, die beweert terug te gaan op de interpretaties van de "selef" (de vrome voorgangers in de eerste drie generaties na de (weder-)geboorte van de islam). Zij zijn kritisch ten opzichte van traditionele interpretaties en zeggen dat ze zelf (of hun grote geleerden) in staat zijn de teksten direct (en vaak letterlijk) te interpreteren of een objectieve keuze te maken uit de verschillende interpretaties van de vier wetscholen. Zij wijzen diversiteit binnen de Islam af en komen daarbij tot vaak striktere (letterlijke) interpretaties uit dan de traditionele moslims.
De derde groep zou men de modernisten kunnen noemen, al moet direct gezegd worden dat velen onder deze groep deze benaming verafschuwen. Zij zijn het met het salafisme eens dat er enkele dwalingen zijn geslopen in de traditionele islam en dat het noodzakelijk is terug naar de bronnen te keren voor een herinterpretatie van de bronnen. Zij leggen echter meer nadruk op de geest dan op de letter. Daarbij komen ze vaak tot eigentijdse interpretaties die soms afwijken van de traditionele Islam, maar zeker niet noodzakelijk met het westers liberale gedachtegoed in overeenstemming zijn.
Als het op de interpretatie van de Koran uitkomt, wijzen ze alle drie naar bepaalde autoriteiten die bepaalde interpretatiemethoden volgen en daarmee diskwalificeren ze anderen. De eerste twee partijen wijzen eigen interpretaties doorgaans streng af. Maar wat doe je als een eenvoudige moslim bent in de 21e eeuw in een globaliserende plurale wereld, waarin je dagelijks wordt geconfronteerd met religieuze diversiteit en vragen over je geloof en heilige teksten. Mag je dingen uitleggen naar eigen inzicht of mag je alleen (bepaalde) geleerden napraten in hun argumentaties of kan/moet je beter zwijgen?
Het is opvallend dat de verkettering van moslims door andere moslims alleen gedaan wordt als je afwijkt van een bepaalde interpretatie. Als je de islam op een ‘correcte’ manier lijkt uit te leggen en je daarmee een overtuigend betoog geeft zal er bijna niemand van de moslims zijn die je om autoriteiten of kwalificaties zal vragen. Het ‘feest’ begint pas als je over controversiële zaken begint. Dan ben je plotseling de onkundige, de onwetende of nog erger… de dwalende. Ik weiger echter te geloven dat de Islam op blinde gehoorzaamheid van autoriteiten is gebaseerd.
Ik weiger ook te geloven dat de mens inherent zondig en slecht is en niet tot het herkennen van het goede in staat is zonder hulp van een geleerde. Het tegendeel is immers de islamitische opvatting. De essentie (ziel, ruh) van de mens is goed en de nafs (ego) is het valse zelf dat de mens kan misleiden. Maar de nafs is zeker niet de enige kracht in de mens. Tussen de mens en God bestaat er geen kaste van priesters die een monopolie op de (uitleg van) religie hebben. Verder gaat de islam, net als elke andere wereldreligie, uit van een persoonlijke overtuiging die in het bewustzijn van het individu vlam vat en moet groeien. Als moslim is het uiteindelijk jouw geloof waar je achter moet staan en op de dag des oordeel ben je er zelf verantwoordelijk voor en kan je je niet achter een groep of autoriteit verschuilen, tenzij zaken buiten je kennis en vermogens lagen.
De Koran roept moslims op te spreken over hun geloof. Dat gebod is niet alleen naar de geleerden gericht. Maar hoe kunnen gewone niet-geleerde moslims spreken over de islam als zij bang zijn om de islam verkeerd uit te leggen? Als het zo was dat de islam gebaseerd was op het principe van blinde gehoorzaamheid aan autoriteiten die als enigen de echte islam begrijpen dan moeten we per direct stoppen met islam uit te leggen aan leken omdat wij het zelf niet snappen en er bovendien niets uit te leggen valt aan mensen die het niveau van de ‘experts’ niet kunnen bevatten.
Wordt vervolgd…
Lees deel 2 hier.
Kamel Essabane
Kamel Essabane is het stilste jongetje van de klas dat toch begon te praten en zijn klasgenoten soms hard aan het lachen wist te maken. Hij overwon zijn angsten en maakte van praten voor groepen zijn beroep. Doordeweeks loopt hij met de pet op van docent islamitische godsdienst rond op een hogeschool en voorziet hij tevens diverse scholen van advies als onderwijsbegeleider identiteit en levensbeschouwing. Ook vertelt hij soms filosofische verhalen aan het Fahm Instituut. Af en toe plaatst hij vanachter zijn laptop in alle stilte een ernstige tekst op het net. Misschien dat iemand het leest.Lees andere stukken van Kamel
6 Reacties op "Follow the leader? Deel 1"
Is het in de islam niet vereist blind te gehoorzamen aan degene die de verzen in de koran bedacht heeft en niet te twijfelen aan diens goede bedoelingen?
Selaamalijkom
Kamal,
Wat kan ik je zeggen dan niets meer of minder dan ‘Wa masa Allah 3liek’
Dat heb je weer eens goed verwoordt..
Moge je opheldering een lering zijn voor de medemens
Kijk al uit naar het vervolg ?
Wa Alijkomselaam
Je hebt basiskennis en je hebt complexe (fiqh)vraagstukken waar je meer voor nodig hebt dan een goede intentie en een zuiver hart of wat dan ook. Je hebt nodig:
– kennis van alle teksten en bronnen die betrekking hebben op de betreffende kwestie
– kennis over hoe die teksten zich tot elkaar en tot andere teksten verhouden
– kennis over hoe je uit die teksten een oordeel kunt destilleren
Dan lijkt het me irrelevant als je enigszins dramatisch zegt dat je weigert te geloven dat “de mens inherent zondig en slecht is en niet tot het herkennen van het goede in staat is zonder hulp van een geleerde”. Wat als ik zou zeggen: ik weiger te geloven dat ik niet tot het herkennen van het goede medicijn in staat ben zonder hulp van een farmaceut? Da’s onzinnig. Een farmaceut is een specialist met:
– kennis van medicijnen die betrekking hebben op mijn aandoening
– kennis over hoe die medicijnen zich tot elkaar verhouden
– kennis over hoe ik die medicijnen moet gebruiken
Met andere woorden, islam is niet alleen basiskennis die elke moslim behoort te hebben. We hebben specialisten zoals elk complex stelsel van kennis specialisten heeft.
Het uitleggen van de Islam vergt kennis. Als je iemand een simpel aspect van de islam probeert uit te leggen vergt dat minder kennis dat een groot iets waar de geleerden onderling van mening verschillen. Je kunt dus gewoon als moslims da3wa doen, maar er dient kennis in bepaalde mate aanwezig te zijn. Jouw stelling dat je geen da3wa kan doen zonder de geleerden letterlijk na te praten klopt dus niet. Als een geleerde een mening ergens over hebt kun je op zijn minst kijken waarom hij deze mening gevormd heeft m.a.w. welke bewijzen uit de sounnah hij gebruikt om zijn mening te onderbouwen.
Als we simpelweg maar wat gaan roepen zonder onderbouwing, simpelweg omdat het onze mening is ben je bezig met anti-da3wa. We zienn dit continu als we de tv aanzetten en er weer een of andere flapdrol is opgetrommeld om zijn woordje over de islam te doen in een of ander discussieprogramma. Dat werkt dus niet.
Vergelijking met een medicus is natuurlijk volstrekt onzinnig omdat hun kennis (grotendeels) is gebaseerd op empirisch bewijs. In tegenstelling tot welke vorm van geloof dan ook, waarbij altijd op meerdere wijzen tegen teksten aangekeken kan worden, of je er nu 50 jaar op studeert, of niet. Bij ons in de familie is er een gezegde: “als iemand zegt dat ie het weet, moet je hem voor zn kloten schoppen”. Wellicht niet echt subtiel, maar wel duidelijk: denk zelf na.
#5: Natuurlijk, elke vergelijking loopt mank, dat is eigen aan vergelijken. Het punt van vergelijking is hier dat een medicus een specialist is zoals een islamitische geleerde dat ook is. Zie ook mijn laatste alinea.