‘Contemporary interest, nearly obsession with human rights is relatively new’ – Farid Esack
Een paar weken geleden, maandag 19 mei om precies te zijn was Prof. Dr. Farid Esack (Harvard University) de gastspreker op een lezingenavond van de ‘coole’ islamitisch getinte multiculturele studentenvereniging Avi Cenna. Hij gaf een lezing met de bovenstaande titel. Hij ging in deze lezing in op het concept van mensenrechten in relatie tot islam in de hedendaagse context.
Farid Esack is een Zuid-Afrikaanse mensenrechtenactivist en islamitische theoloog. Hij heeft in Pakistan, Engeland en Duitsland gestudeerd. Binnen de islamitische regenboog plaatst hij zichzelf onder de ‘progressive muslims’. Hij staat kritisch ten opzichte van zowel liberale moslims als de fundamentalistische moslims. Hij verdedigt een islam die theologisch geworteld is in de traditie, maar tegelijkertijd progressief is en open staat voor nieuwe inzichten en ontwikkelingen. Aan de andere kant is hij kritisch ten opzichte van negatieve elementen van de moderniteit.
Farid Esack was betrokken bij de anti-apartheidsstrijd in Zuid-Afrika en later was hij in Nelson Mandela’s regering de commissieleider van seksegelijkheid. Hij is ook de medeoprichter van ‘Positive Muslims’, een belangenorganisatie die zich inzet voor taboedoorbreking en werkt aan voorlichting over SOA’s en HIV/Aids onder moslims. In Australie schijnt Farid Esack in sommige kringen beter bekend te staan als ‘Funky Maulana’. Opmerkelijk voor iemand die samen met leden, die later deel uit zouden maken van de Taliban, heeft gestudeerd in Pakistan! Het was een hele interessante lezing. Hieronder volgt een kort verslag.
In zijn lezing behandelde hij de volgende vier onderwerpen:
- De bredere contexten, waarin de discussies rondom islam en mensenrechten plaatsvinden.
- Islam en mensenrechten. De rechtvaardiging en bevestiging van mensenrechten in de islamitische primaire bronnen: Koran en Sunnah
- Spanningen in het mensenrechten debat. Gaat het in de discussies omtrent het idee van mensenrechten echt om mensenrechten of eigenlijk meer (egoistisch) om onze rechten?
- Het belang en de mogelijkheden om na te gaan wat onze contexten zijn en onze context te overstijgen bij de vragen omtrent mensenrechten en islam.
1. De bredere contexten Allereerst is belangrijk om te begrijpen waar het idee van mensenrechten vandaan komt. Is het een concept dat altijd bestaan heeft in alle maatschappijen? De waarheid is dat de hedendaagse interesse, bijna obsessie, met mensenrechten relatief nieuw is. Het idee van erfelijke mensenrechten, rechten die als het ware intrinsiek zouden zijn aan de menselijke natuur is een modern idee. In oudere tijden en maatschappijen bestond niet het idee dat de mens vanzelfsprekend rechten van zichzelf zou hebben, simpel op basis van het mens-zijn. Een ander nieuw idee dat is ontstaan, met name bij de benadering van religie (waaronder islam) en mensenrechten is dat (religieuze) mensen zich bewust zijn gaan lokaliseren in een context. Ze benaderen hun religie bijvoorbeeld bewust door de ogen van de moderniteit. Zo hebben moslims het over minderheidsreligie waar sommige regels anders zouden zijn (fiqh al aqaliya), of ze hebben het over een westers begrip van de islam, of over hedendaagse islam (Islam al-7adari) of over contextueel begrip van de islamitische wet (fiqh al waqi’i).
Evenzo is het zelf lokaliseren van de moslims doormiddel van termen als ‘Nederlandse moslim’, ‘Zuid-Afrikaanse moslim’ of ‘westerse moslim’ relatief nieuw. In de vroege islam was er nooit een moslimgemeenschap die zichzelf bewust lokaliseerde en op basis daarvan zichzelf het recht toe eigende islam lokaal te (her-)interpreteren. Weliswaar bestond het concept van ‘urf‘ (gewoonte) als instrument in het traditionele islamitisch recht, waarmee een lokale gewoonte of traditie het islamitische recht kon vormen. Echter, men deed niet aan het constant bewust lokaliseren van de eigen islam. Het idee dat je vanwege je vrouw zijn of vanwege je Nederlands zijn, je het recht zou hebben je religie door de ogen van je ‘vrouw zijn’ of je ‘Nederlands zijn’ te bekijken, is relatief nieuw.
Wordt vervolgd…
Kamel Essabane
Kamel Essabane is het stilste jongetje van de klas dat toch begon te praten en zijn klasgenoten soms hard aan het lachen wist te maken. Hij overwon zijn angsten en maakte van praten voor groepen zijn beroep. Doordeweeks loopt hij met de pet op van docent islamitische godsdienst rond op een hogeschool en voorziet hij tevens diverse scholen van advies als onderwijsbegeleider identiteit en levensbeschouwing. Ook vertelt hij soms filosofische verhalen aan het Fahm Instituut. Af en toe plaatst hij vanachter zijn laptop in alle stilte een ernstige tekst op het net. Misschien dat iemand het leest.Lees andere stukken van Kamel
13 Reacties op "Human Rights or Our Rights? -(Part 1)"
Het antwoord is vrij eenvoudig: [i]human rights indeed[/i], dus noch [i]our rights[/i] noch [i]your rights[/i].
De human rights zijn niet gebaseerd op religie.
Naties hebben Afrika gekoloniseerd en verdeeld. Religies hebben het continent overstroomd. Iedereen heeft zijn best gedaan een graantje mee te pikken op het Afrikaanse continent, communisten en kapitalisten, moslims en christenen, ontwikkelingswerkers en zakenlui, de Verenigde Staten en China. Dat is nog steeds zo.
Afrikanen kunnen alle kanten op, want ze zijn arm en kunnen zich weinig veroorloven. Als ze een aanbod krijgen voor een studie in Pakistan, gaan ze. Als ze kandidaat kunnen worden voor het USAmerikaanse presidentschap, doen ze het. Krijgen ze de kans om in het parlement van Nederland te belanden, nemen ze die kans met beide handen aan. Allemaal terecht overigens, maar het is wel los van de wortels.
Esack pleit voor gelijkheid van man en vrouw, in tegenstelling tot wat in de koran staat. Hij heeft er (mede) voor gezorgd dat de sharia niet als rechtspraak is toegestaan in Zuid-Afrika. Hij pleit ervoor dat vrouwen ook imam kunnen worden. Hij maakt ook onderscheid tussen hiv en aids, dat doet niet iedereen, maar hij denkt helaas nog wel dat aids zelf een ziekte is.
Sommige critici zeggen dat hij dichter tegen het christendom aan zit dan tegen de islam.
http://www.masud.co.uk/ISLAM/ahm/esack.htm
Anderen zeggen dat hij de hete hangijzers omzeilt.
http://atheism.about.com/od/bookreviews/fr/QuranUserGuide.htm
Benieuwd naar wat hij vindt van wat nu in Zuid-Afrika gebeurt.
“If you are American and white,” he says,”everything is available to you.”
Nou, dat is echt niet zo. Het is typerend voor wat zwarte Afrikanen denken.
Och nee, ik lees dat Esack denkt dat male circumcision helpt besmetting met hiv (als het virus al bestaat, het is nog steeds niet geïsoleerd) te voorkomen. Wat een kletskoek.
Misschien is Esack iemand die overal bij gehaald kan worden.
Ik zal eens luisteren. ”˜He is a devoted muslim and a figther for social justice’. Ik vraag me af hoe dat samen kan gaan. Hij omzeilt dan ook de hete hangijzers.
Kamal, ik weet wel zeker dat islam overal in Afrika lokaal is geïnterpreteerd.
Natuurlijk wordt islam daar geïnterpreteerd als compassion and social justice.
Ik vind ook dat het zo zou moeten zijn. Daarvoor is het nodig om een nieuwe islam te vormen, niet gebaseerd op de gedateerde koran uit de tijd van Mohammed. Kamal, het is tijd voor actie. Zoals de joden en christenen ten tijde van Mohammed de religie verzaakten, zoals Mohammed gedaan heeft wat hij kon, zoals anderen na hem gestreden hebben voor compassion and social justice, is het nu tijd om een nieuwe weg in te slaan.
Jan
Gisteren weer een staaltje human rights op TV als je ziet wat er in aanloop naar de verkiezingen gebeurt in Zimbabwe. Puur fascisme waar Afrikaanse leiders behoorlijk zwijgzaam over zijn. Tja … nu komen er wat geluiden dat de verkiezingen zo niet eerlijk kunnen verlopen maar een afwijzing in harde bewoordingen van de terreur door Mugabe laat op zich wachten.Ik denk dat Mandela daar als president duidelijker over geweest zou zijn.
Wat betreft mensenrechten en islam denk ik dat er nog veel moet gebeuren. De monotheistische godsdiensten hebben zich ontwikkeld in patriarchale gemeenschappen waarin mensenrechten niet zo veel voorstelden. Er wordt hoog opgegeven over mensenrechten die zich ontwikkeld zouden hebben ten opzichte van vrouwen en slaven tijdens de wording van de islam maar op de keper beschouwd stelt dat niet zo veel voor en denk ik dat de islam zich daarin zou moeten evolueren.
Opvallend. Verschijnt er eens een ijzersterk artikel op deze site, is het aantal reacties nihil.
Ben benieuwd naar het volgende deel Kamal!
Ik ben ook benieuwd naar reacties en wacht met spanning op deel 2.
Toch leuk dat het kennelijk modern is wat in Afrika is gebeurd, de meest sub-Sahara bewoners konden weinig anders dan de islam of het christendom aannemen, om in aanmerking te komen voor school en zorg. Ongeveer een derde is natuurgodsdienstig gebleven.
Esack zet bevrijding van racisme, sexisme en religie op een rij. Maar daar klopt iets niet, de eerste twee zijn het stoppen van ongelijke behandeling naar ras en geslacht, de derde is het weliswaar moderniseren, maar voortgaan met religie, het tegengestelde van stoppen.
Esack: ”˜I believe that while the Qur’an is far from the human rights or gender equality document that Muslim apologists make it out to be, that it, nevertheless, contains sufficient seeds for those committed to human rights and gender justice to live in fidelity to its underlying ethos.’ (What do men owe to women?).
Eigenlijk zegt Esack dat de islam justice and compassion voorschrijft en dus impliciet de modernisering van de godsdienst (ook van andere godsdiensten met boeken en voorschriften die niet de mensenrechten en het stoppen van racisme en sexisme weerspiegelen, maar wel ooit geschreven en opgesteld vanuit een ideaal van justice and compassion).
De onvolkomen islam! Werk aan de winkel.
Kamal, benieuwd naar deel 2 en waar blijven de reacties van anderen?
Jan
even iedereen op de hoogte brengen van deze persoon.
Hij deed een aantal idjtihaad m.b.t. de volgende punten die niet volgens de islamitische kaders plaatsvonden.
idjtihaad 1
men is toegestaan te huwen met polythiesten. totaal in tegenstelling met de islamitische leer. Het btreft alleen met vhristenen en joden met wie moslims mogen huwenen mits zij in een god geloven. dit is nu niet het geval.
idjtihaad 2
musafier met vliegtuig naar pakistan of een ander ver gebied is niet geldig zo lang je jezelf niet als een musafir voelt.
idjtihaad 3
als men in de arena juicht bijv bij een cricketwedstrijd en vraagt aan Allah oh Allah laat pakistan winnen dan begaat iemand shirk
deze zijn te bezichten in een aflevering van de NMO van 4 jaar geleden.
deze dokter meent de islamitische regels te vertegenwoordigen. U kunt zelf hopelijk oordelen dat dit niet de leer is van Onze Geliefde Profeet -Vrede Zij met Hem-
Interessant stuk.
Ik denk dat de mensenrechten een moderne obsessie zijn, omdat ze een van de weinige positieve wegen voorwaarts zijn in een multi-culturele, geglobaliseerde wereld.
Ik denk dat de Islam vroeger niet gelokaliseerd werd, omdat het eenvoudigweg lokaler was. Na Mohammed was natuurlijk alles al een interpretatie en of iemand nou een Khomeini-moslim is, of een al Said-moslim maakt weinig verschil uit met westers-moslim, of Maleisische moslim. Er zijn nu meer moslims in meer landen, dus wordt lokaal een steeds zinnigere dialectomschrijving. Meer niet.
Universalisme versus relativisme. Of anders gezegd: mensenrechten versus religie .
Deze zogenaamde ”˜tegenstelling’ is tegenwoordig helaas kenmerkend voor het discours over religie en mensenrechten. Het klopt inderdaad dat de mensenrechten hedendaags bijna obsessief verdedigd worden door het seculiere Westen. Het lijkt mij daarbij soms meer te gaan om een vermeend cultuur conflict dan om de mensenrechten als zodanig. Hoewel de rechten in sommige culturele kringen nog voorwerp van beraad zijn, wil dat niet zeggen dat ze niet in de hoofdzaak hebben ingestemd. Daarmee is gelijk gezegd dat ze in concreto nog lang niet verwerkelijkt zijn in de samenlevingsstructuren ”“ voor zover dat met het oog op hun transcendente zin mogelijk is- en evenmin in de mentale structuren van de individuen, die tot die samenlevingen behoren. Toch vertegenwoordigen de grondrechten als wereldgeweten een zekere macht, waardoor organisaties als Amnesty zich geruggesteund weten. Deze rechten verwijzen openlijk naar de absolute ander waardoor geen mens ze op grond van wet of een vermeend recht kan afdwingen of verhinderen. Het is daarom eigenlijk een non-discussie: jouw recht of mijn recht!
correctie:
Het is daarom eigenlijk een non-discussie: human rights or our rights.
crusader, kun je een beetje duidelijker vertellen waar je het over hebt?
Klopt, Piet, een wereldgeweten. Niet gebaseerd op een of andere religie. Het gaat niet om jouw of mijn recht, maar om het mensenrecht.
Jan
Jan,
Over besnijdenis en besmetting met hiv-virus:
http://www.nu.nl/news/721796/83/rss/Besnijdenis_ingezet_tegen_overdracht_hiv.html
Niet geheel kletskoek dus. Op internet zul je nog meer onderzoeksresultaten tegenkomen.
Gr
@Krultje (#10),
Het virus is nog niet eens geïsoleerd, er is niet voldaan aan de postulaten van Koch.
Jij denkt waarschijnlijk ook dat hiv een ziekte is. Niet dus. Het is een (mogelijk bestaand, maar nog nooit geïsoleerd) virus. En je denkt dat aids een ziekte is. Ook niet. Aids is een toestand (deficiëntie van het imuunsysteem) die verondersteld wordt veroorzaakt te zijn door een retrovirus (hiv). Bewezen is dat niet, het wordt aangenomen. Er zijn mensen met aids die geen hiv hebben en er zijn mensen met hiv die geen aids krijgen. Dat is wel bewezen.
Medisch onderzoek in Afrika moet je met een reusachtige korrel zout nemen. Men heeft daar de middelen niet om dit soort onderzoek te doen. Men heeft wel geld nodig en als enige manipulatie van de statistieken helpt, is men daartoe graag bereid, zowel collectief als individueel (voorbeeld Uganda). Ik moet me wat preciezer uitdrukken. Je kunt onderzoek in Afrika wel vertrouwen, maar alleen als aan Afrikaanse randvoorwaarden wordt voldaan. Voorbeeld is dat in een dorp in Afrika een Amerikaan foto’s begon te maken van een door de dorpelingen verlaten woning, met een oude vrouw en een heleboel kinderen. Waarom? Desgevraagd omdat de Amerikaan geen foto’s kon gaan maken van bewoonde woningen en blakerende gezinnen, omdat anders de subsidie niet toegekend zou worden.
Uit wat jij citeert kun je ook concluderen, dat besneden mannen erop los neuken. Is dat zo?
Jan
O jee, wat heb ik nu weer geschreven. Ik bedoel natuurlijk geen blakerende (schroeiende) gezinnen, maar blakende gezinnen. En dan niet gloeiende hitte afgevend, maar overlopend van welstand.
;-)
Jan
Medisch onderzoek in Afrika moet je met een reusachtige http://www.pandora-au.org/ korrel zout nemen. Men heeft daar de middelen niet om dit soort onderzoek te doen.