Voorpagina Maatschappelijk, Politiek

Human rights or Our rights? Part 2

‘The victory of modernity and liberalism is not an innocent victory as it pretends to be’– Farid Esack

1. Bredere contexten (Verslag lezing Dr. Esack, vervolg op part 1)

Het is belangrijk te begrijpen dat de context van vragen omtrent mensenrechten en Islam relatief nieuw zijn. De vragen zijn geworteld in de moderniteit. Na de verlichting, om specifiek te zijn na de opstelling van de universele verklaring van de rechten van de mens, na de Tweedewereld oorlog zijn er internationale instrumenten gekomen om deze rechten te verspreiden en te implementeren.

Er is echter voor moslims in het westen een grotere noodzaak gekomen omtrent de kwestie van mensenrechten na 9/11. We spreken van de post 9/11 context. Men kwam toen tot de conclusie dat er verschrikkelijke dingen waren gebeurd die de uitkomst waren van een gekke vorm van ‘islamitisch commitment’. Maar er was meer aan de hand. Het idee begon te overheersen dat moslims niet te vertrouwen zijn met vele kwesties van de moderniteit. "Ze zijn niet te vertrouwen als het gaat om vrouwenrechten, democratie en mensenrechten."

Dus aan de ene kant ontstond het idee dat het westen de Bin Ladens moest aanpakken en aan de andere kant ontstond het idee dat we die moslims moesten kneden, en omvormen zodanig dat hun maatschappijen geen ‘bin ladens’ meer zouden produceren. Er ontstond een wanhoop om moslimsamenlevingen zodanig te transformeren zodat ze meer zouden openstaan voor mensenrechten, democratie, pluralisme etc. Moslims in het westen erkennen vaak dat de discours van mensenrechten een aantrekkelijk discours is. Vrijheid van meningsuiting, vrijheid van godsdienst, vrijheid om te dragen wat je wilt etc. zijn allemaal zaken die moslims in het westen waarderen. Een maatschappij die diversiteit en identiteit respecteert maakt het mogelijk dat ook de Islam kan bloeien.

Bij moslims in het westen komt dan vaak de vraag op of zij zich ook die waarden van mensenrechten eigen kunnen maken. Aan de andere kant is er bij moslim in het westen vaak wanhoop om ‘in te passen’ (‘desperation to fit in’) en erbij te horen. Het is erg oncomfortabel om het buitenbeentje te zijn. Een moslimnaam, een hoofddoek, wie je vrienden zijn of je etnische achtergrond etc. kunnen je bij de buitenwereld snel verdacht maken. Moslims voelen zich vaak ongemakkelijk bij vragen over homo-rechten. Men is zich sterk bewust dat deze rechten niet ter discussie gesteld mogen worden en kritiek hierop is taboe. Aan de andere kant zijn er zaken waar moslims wel zelfvertrouwen over hebben en het gevoel hebben dat er wel over gediscussieerd en/of onderhandeld kan worden. Het gaat dan om vragen omtrent de gelijkwaardigheid van man en vrouw, religieus pluralisme, religieuze samenwerkingsverbanden etc.

Moslims in het westen voegen zich graag bij het debat omtrent deze zaken om zo hun eigen omgeving wat leefbaarder voor zichzelf te maken en hun eigen identiteit te stabiliseren. Aan de drang van moslims om verbanden tussen Islam en mensenrechten te vinden kunnen dus verschillende motieven ten grondslag liggen. In deze zoektocht om connecties tussen mensenrechten en Islam te vinden, ligt echter een andere aanname ten grondslag: de bevestiging van de triomf van de moderniteit en haar ideologische aanhangsel, het liberalisme.

Aan de ene kant heeft deze triomf goede zaken gebracht. Als mensen hebben we in de loop der tijden nieuwe dingen van elkaar geleerd en zijn we tot nieuwe inzichten gekomen over het menszijn. Jaren geleden werden slaven gezien als objecten die je kon kopen en verkopen. Slaven hadden geen intrinsieke waarde op basis van het menszijn. Vrouwen werden vroeger gezien als aanhangsels van mannen. Zij hadden geen eigen identiteit. De traditie van overname van de familienaam van de man bij het trouwen is daar nog een overblijfsel van.

We zijn in de moderne tijd tot nieuwe, steeds weer veranderende, inzichten gekomen over wat het betekent om mens te zijn. Er is geen reden om op deze moderne inzichten van het mens zijn enige kritiek te hebben. De triomf van de moderniteit/liberalisme is echter geen onschuldige triomf. De moderniteit/liberalisme heeft haar eigen machtsbelangen en wordt vaak als dekmantel gebruikt. Als een moslim voel ik me verplicht om de waarden van de moderniteit, alswel de onderliggende negatieve hegemonische machtselementen kritisch te blijven evalueren.

Wordt vervolgd…

Lees Part 1

Kamel Essabane is het stilste jongetje van de klas dat toch begon te praten en zijn klasgenoten soms hard aan het lachen wist te maken. Hij overwon zijn angsten en maakte van praten voor groepen zijn beroep. Doordeweeks loopt hij met de pet op van docent islamitische godsdienst rond op een hogeschool en voorziet hij tevens diverse scholen van advies als onderwijsbegeleider identiteit en levensbeschouwing. Ook vertelt hij soms filosofische verhalen aan het Fahm Instituut. Af en toe plaatst hij vanachter zijn laptop in alle stilte een ernstige tekst op het net. Misschien dat iemand het leest.

Lees andere stukken van Kamel