Dit is een vervolg op part 3.
Interviewer: "What do you think of Western Civilisation?"
Ghandhi: "I think it would be a good idea."
In dit laatste deel over de lezing van Farid Esack (‘Human Rights or Our Rights’) over Islam en mensenrechten worden de volgende punten behandeld: 3. Spanningen in het mensenrechten debat. Gaat het in de discussies omtrent het idee van mensenrechten echt om mensenrechten of eigenlijk meer om onze rechten? 4. Onze context en het overstijgen van de context. Het belang en de mogelijkheden om na te gaan wat onze contexten zijn en onze contexten te overstijgen bij de vragen omtrent Islam en mensenrechten.
In de voorgaande stukken is de bredere context behandeld waarin vragen omtrent islam en mensenrechten zich afspelen. Vastgesteld is dat het concept van mensenrechten die een individu – los van zijn plichten – puur op basis van zijn menszijn toekomen een modern concept is. Vervolgens is gewezen op het feit dat religies traditioneel meer nadruk leggen op de plichten van de mens dan op de rechten. Echter ook in religies zijn er in de moderne tijd nieuwe concepten ontstaan en manieren waarop men naar het menszijn en de religie(s) is gaan kijken. Vervolgens is gekeken naar de relatie tussen Islam en mensenrechten vanuit de primaire bronnen en vervolgens is geconcludeerd dat het concept van de menselijke waardigheid het beste aanknopingspunt is tussen Islam en ons modern begrip van mensenrechten.
3. Spanningen in het mensenrechten debat
De taal van mensenrechten wordt vaak gebruikt om een machtsdiscours te verbergen. Moderne nobele woorden als ‘mensenrechten’, ‘democratie’ en ‘pluralisme’ worden vaak gebruikt om een politiek van overheersing (met name van andere delen in de wereld die aan de moderniteit lijken te ontsnappen) te maskeren. Dit is vooral na 9/11 (vooral voor moslims op een pijnlijke manier) duidelijk geworden, maar het bestond daarvoor ook.
Neem het oude Zuid-Afrika. In naam van de veiligheid was in de tijd van apartheid in Zuid-Afrika een wet aangenomen om verdachten voor 90 dagen en later 180(!) op te kunnen sluiten zonder proces. Het beschaafde westen schreeuwde het uit: “Innocent untill proven guilty in a court of law!”, “release or charge!”. Na 9/11 werd het voor dezelfde westerse landen die het apartheidsregime veroordeelden echter volstrekt normaal gevonden dat men eveneens in naam van de veiligheid nu mensen meer dan 7 (!!) jaar zonder enig vorm van proces en zonder enig vooruitzicht op een uitkomst, van hun vrijheid mag beroven.
De hypocrisie achter de taal van mensenrechten is echter niets nieuws. In het koloniale Egypte in de 18e eeuw was er een jonge Britse gouverneur-generaal die voor vrouwenrechten opkwam en de gelijkwaardigheid tussen man en vrouw promootte. Dat hoorde in de zogenaamde beschavingspolitiek. Maar waarom wilde hij de Egyptenaren civiliseren? Zodat ze onderdanige (niet-opstandige) burgers van het Brits imperium zouden worden. Dezelfde gouverneur steunde echter in Engeland een beweging die vrouwen stemrechten wilde blijven onthouden. De beschaving van de één is gebouwd op de vernietiging van een andere samenleving. Het succes van de Nederlandse gouden eeuw is bijvoorbeeld gebouwd op de destructie van Afrikaanse en Indonesische samenlevingen.
Wat betreft het herdenken van Islam en mensenrechten. Mijn visie is dat we alle nieuwe zaken op een principiële manier kritisch moeten evalueren. De seksegelijkwaardigheid, religieuze vrijheid, vrijheid van meningsuiting etc zijn allemaal schitterende waarden. Het waarderen van deze waarden moet echter begeleid worden door een kritiek op de machtsdiscours achter de taal van mensenrechten. Relativiteit is ook op zijn plaats. Bij 2/3 van de wereldbevolking spelen hele andere vragen als het om identiteit, religie en mensenrechten gaat. Daar denken ze slechts: “haal jullie legers en jullie exploiterende bedrijven weg uit onze landen!”
We moeten er ook op wijzen dat veel moslims eveneens een vorm van hypocrisie hebben. Terwijl veel moslims vaak klagen dat ze gediscrimineerd en onderdrukt worden, herhalen ze vaak hetzelfde patroon achter de voordeur, in moskeeën en religieuze instituties ten opzichte van vrouwen. Het is echter nog maar de vraag of islamitisch fundamentalisme de grootste bedreiging is voor de mensenrechten. Op het continent waar ik vandaan kom is veel hongersnood en oorlog als gevolg van de naweeën van het kolonialisme en de moderne versie, het neo-kolonialisme door middel van economische exploitatie.
4. Onze context en het overstijgen van de context.
“O Allah! I ask You for the means to do good, to avoid evil, and to love the poor,…" (smeekgebed van de Profeet volgens Tirmidhi)
Wat betreft ons begrip van Islam en mensenrechten, zijn we niet het slachtoffer van onze context. We kunnen onszelf herlokaliseren en de context opnieuw vorm geven. Neem iets simpels als een schoen, een naaldhakschoen. Voor de één betekent het ‘pijn’ en voor de ander ‘stijl’. Als iets simpels als een schoen totaal verschillende betekenissen kan hebben voor verschillende personen in verschillende contexten, zou dit dan niet gelden voor ingewikkelde religieuze teksten?
In Zuid-Afrika had je zwarte arbeiders die overdag onderdrukt en geëxploiteerd werden door hun blanke bazen en dan thuis hun vrouw mishandelden. Moeten we nu solidair zijn met de zwarte arbeiders of niet? Als je mensenrechten op een principiële manier begrijpt dan begrijp je dat mensenrechten relationeel zijn. Het gaat erom welke rol iemand in een bepaalde context vervult. Een en dezelfde persoon kan overdag het slachtoffer zijn en s’avonds de dader. Je kan pas van mensenrechten en menselijke waardigheid spreken als je deze rechten los ziet van je eigen overleving en eigen belangen.
O, gij die gelooft, weest voorstanders der rechtvaardigheid, getuigen voor God, zelfs al was het tegen uzelf, of ouders en verwanten. Hetzij rijk of arm, God is beter dan beiden. Volgt niet de begeerten, opdat gij niet onrechtvaardig zult zijn. En als gij de waarheid omzeilt of er u van afwendt, God is goed op de hoogte van wat gij doet. (Koran 4:135)
Als laatste moet gezegd worden dat men nooit in de slachtofferrol moet kruipen. Machteloze mensen bestaan niet. Er bestaan wel mensen met minder macht. Moslims in Nederland hebben minder macht dan niet-moslims, maar moslimmannen hebben weer meer macht dan moslimvrouwen. Het opkomen voor mensenrechten betekent jezelf identificeren met en opkomen voor de zwakkeren, de gemarginaliseerden, beseffende dat de gemarginaliseerde morgen een ander kan zijn dan vandaag.
Klik hier voor de uitwerking van de Vraag- en antwoordsessie.
Kamel Essabane
Kamel Essabane is het stilste jongetje van de klas dat toch begon te praten en zijn klasgenoten soms hard aan het lachen wist te maken. Hij overwon zijn angsten en maakte van praten voor groepen zijn beroep. Doordeweeks loopt hij met de pet op van docent islamitische godsdienst rond op een hogeschool en voorziet hij tevens diverse scholen van advies als onderwijsbegeleider identiteit en levensbeschouwing. Ook vertelt hij soms filosofische verhalen aan het Fahm Instituut. Af en toe plaatst hij vanachter zijn laptop in alle stilte een ernstige tekst op het net. Misschien dat iemand het leest.Lees andere stukken van Kamel
13 Reacties op "Human Rights or Our Rights? Final Part"
What do you think of an apple tree? I think it would be a good idea. Etcetera.
Tuurlijk worden de mensenrechten ook vals gebruikt, verdraaid. Ik vind het aanpassen van de mensenrechten aan de islam ook een verdraaiing.
Je kunt de mensenrechten gewoon los laten van de islam. Je hoeft ze niet ALS MOSLIM te onderschrijven, maar wel als wereldburger.
Jan
Interessante reeks was het Kamal.
Eigenlijk veranderen Human Rights naar gelang macht verschuift over de wereld. Een beetje hetzelfde als dat de machthebber de geschiedenis (her)schrijft.
Welnee Nordin, de Human Rights zijn overal hetzelfde, universeel.
Er zijn overal mensen die eraan knabbelen. Zoals Farid Esack en Kamal.
Jan
@ Jan
Je begrijpt mijn punt niet… Er is geen referendum gehoudn over wat the Human Rights moesten zijn. Die zijn door bepaalde mensen in een bepaalde context bedacht. Het zijn visies op hoe de wereld zou moeten zijn… ethische kwesties vaak… daar is altijd discussie over.
Wie weet hoe alles gaat veranderen als China en India deze wereldwijd gaan verdedigen, of gaan uitmaken wie wel of niet terroristen zijn.
wat denk jij?
:) Diepgaande worstellende meningen
Doet me denken aan je weet wél,(dat kubus ding met de verschuifbarekleuren)
Moge de wijsheid van ieders mening getoetst worden op juistheid.
Uiteindelijk gaat iedereen er samen moeten uitkomen. of iedereen houd er een kleine niet-schadelijke meningsverschil aan. Niemand is perfect.
En Almachtig Allah weet het allerbest ;)
Nordin,
Een referendum over de mensenrechten :-)
Je maakt een grapje.
Het is de universele verklaring van de mensenrechten van de Verenigde Naties.
China en India zijn lid van de Verenigde Naties.
http://www.un.org/News/Press/docs/2006/org1469.doc.htm
China en India zijn ook lid van de organisatie die de mensenrechten ”˜beheert’:
http://www2.ohchr.org/english/bodies/hrcouncil/membership.htm
http://www2.ohchr.org/english/bodies/hrcouncil/groups0708.htm
Ze discussiëren gewoon mee over de mensenrechten. Veel lidstaten van de Verenigde Naties zijn niet in die groep vertegenwoordigd, Australië bijvoorbeeld niet. Jordanië, Pakistan en Saudi Arabia zijn wel van de partij. Egypte ook, en relatief veel Afrikaanse staten. Het maakt een evenwichtige indruk en ja, er zal wel stevig gediscussieerd worden. Maar niet over het islamiseren van de mensenrechten, neem ik aan.
De mensenrechten gaan niet over terrorrisme.
Jan
Kamal,
je wordt op je wenken bediend, relatief veel Afrikaanse landen nemen deel aan het ‘onderhoud’ van de mensenrechten. :-)
Je schreef ”˜Moslims in Nederland hebben minder macht dan niet-moslims, maar moslimmannen hebben weer meer macht dan moslimvrouwen.’ Wat is dat nou voor onzin. Moslims als zodanig hebben in de staat Nederland als zodanig dezelfde positie en macht als niet-moslims en mannen dezelfde positie als vrouwen.
Jan
@ jan
De Islam gaat ook niet over terrorisme. Dat sommige moslims de Islam misbruiken voor persoonlijke/ politieke doeleinden is een geheel andere kwestie.Dat terrorisme gerechtvaardigd kan worden vanuit de islam zal ik niet ontkennen, maar dat kan bijv. ook vanuit het christendom.
‘Wat is dat nou voor onzin. Moslims als zodanig hebben in de staat Nederland als zodanig dezelfde positie en macht als niet-moslims en mannen dezelfde positie als vrouwen
Helemaal geen onzin. Jan, je leest weer slecht of je hebt moeite met simpele dingen begrijpen. Ja, ze hebben dezelfde rechten op papier, maar in de praktijk komt dat niet altijd tot zijn recht (er bestaat bijv. nog steeds discriminatie met name tov moslims de laatste tijd).
Ten tweede zijn ‘rechten’ en ‘machtsposities’ geen synoniemen.
Je kan gelijke rechten hebben als je buurman maar meer macht hebben dan hem omdat jij bijvoorbeeld meer geld hebt of bijvoorbeeld directeur bent van een bedrijf terwijl hij een loonarbeider is. Gelijke rechten is anders dan hoe de realiteit van machtspolitiek werkt. In Nederland hebben bijvoorbeeld man en vrouw al een aantal decennia gelijke rechten maar dat heeft er (nog?)niet voor gezord dat ze in de praktijk gelijke posities in nemen. De voornaamste machtsposities (leidinggevende functies) zijn nog steeds in handen van voornamelijk witte mannen. Er is een glazen plafond voor vrouwen. Als allochtone moslimvrouw loop je echter tegen een driedubbele of vierdubbele glazen plafond.
@ Kamal,
Ik ervoer je serie (verslag) over de Islam en de mensenrechten uiteindelijk als een vurig pleidooi voor de mensenrechten. Niemand, zelfs Jan niet, kan dat ontkennen. Ik vond het goed dat je de mensenrechten kwestie eerst in een filosofisch/historisch perspectief plaatse. Dat riep bij mij eerst even argwaan op omdat, hoe zal ik het zeggen, het nut van de mensenrechten bij mij boven iedere twijfel verheven staat. Niet omdat ik denk dat de mensenrechten een absolute waarheid vertegenwoordigen, of universeel door iedereen hetzelfde beleefd worden, maar wel omdat ik ervan overtuigd ben dat de mensenrechten in principe – los van de context van hun ontstaansgeschiedenis- het beste is wat de mens tot nu toe heeft bedacht voor de individuele mens in zijn of haar sociaal, religieuze, cultureel en politieke omgeving. Je voorbeeld over de onderdrukte Zuid Afrikaan- die s’avonds zijn vrouw mishandeld- geeft terecht aan dat we de mensenrechtensituatie integraal moet bekijken en dat het geen makkelijke of vanzelfsprekende kwestie is. De werkelijkheid is zo weerbarstig dat we niet altijd kunnen uitgaan van ”˜common sense’ bij het verdedigen van de mensenrechten. We moeten luisteren en open staan voor wat de ander heeft te zeggen zonder kritiekloos te worden. Volgens mij is dat de uitdaging.
Met vriendelijke groet,
Piet
Het lijkt er inderdaad op dat Jan continu negatief reageert om negatief te reageren of hij begrijpt het echt niet.
Ben blij dat jij het wel hebt begrepen Piet.
Met vredige groet
Dus beste Kamal, op het moment dat men kritisch tegenover jou mening staat, is men negatief, of wil men het niet begrijpen!
Zou het tot de mogelijkheden behoren dat Jan het wel degelijk begrijpt maar er gewoon een andere mening op nahoudt?
Persoonlijk vindt ik jou voorbeelden gedateerd. De getrokken vergelijkingen zijn simpel te weerleggen, aangezien je vaak eenzijdig de zaak bekijkt.
In Cairo heeft men ergens in de jaren ’90 de mensenrechten met als uitgangspunt de islam, op papier gezet.
Over machtdiscours gesproken; als niet moslim komen we er met deze rechten toch wat bekaaid af, mag ik wel zeggen.
Maar goed vooral niet in de slachtofferrol kruipen is jou devies.
En zelf 2 zinnen later “de moslim” als kansloze wat betreft “de macht” wegzetten.
Vervolgens verwoord jij ook nog de denkwijze van 2/3 van de wereldbevolking, om toch vooral je eigen woorden en mening te versterken.
Jij schrijft:
“Wat betreft het herdenken van Islam en mensenrechten. Mijn visie is dat we alle nieuwe zaken op een principiële manier kritisch moeten evalueren. De seksegelijkwaardigheid, religieuze vrijheid, vrijheid van meningsuiting etc zijn allemaal schitterende waarden. Het waarderen van deze waarden moet echter begeleid worden door een kritiek op de machtsdiscours achter de taal van mensenrechten. Relativiteit is ook op zijn plaats. Bij 2/3 van de wereldbevolking spelen hele andere vragen als het om identiteit, religie en mensenrechten gaat. Daar denken ze slechts: “haal jullie legers en jullie exploiterende bedrijven weg uit onze landen!”
Dus alle nieuwe zaken moeten volgens jou “principieel” en “kritisch” worden geevalueerd!
Op welke principes doel je hier precies?
En volgens welke kritische lijn wordt er geevalueerd?
hoe je het ook wendt of keert. Ik blijf dit een wederom tragisch epistel vinden.
Het is stiekum vergelijken van appels en peren. De ondertoon dat de universele rechten van de mens voor een ieder zouden gelden maar niet voor moslims is nergens op gebaseerd.
En ik weet dat wat ik beweer er niet letterlijk staat, dus zal ik wederom moeite hebben met “begrijpend lezen”.
Helaas hetzij dan maar zo.
Of het nu economische exploitatie betreft of dat we het hebben over religieuse onderdrukking, een echt groot verschil is er niet.
Beide hebben als doelstelling de ander er onder te houden, en rededeerd
vanuit het principe; eigen volk eerst!
Beste Lieke,
Het gaat niet om meningsverschillen. Ik kan best tegen meningsverschillen. Het gaat erom dat men iets bekritiseerd dat niet in de reeks verdedigd wordt maar juist ook in de reeks wordt bekritiseerd. Dan lees je slecht of je begrijpt het niet. Meer opties zie ik niet. Ik denk dat men moeite heeft met een genuanceerd verhaal en het loslaten van vooroordelen. Nuancering omdat de vragen in een gekleurde context worden gezet. De werkelijkheid is nu eenmaal complex en gekleurd. Maar ik begrijp dat dit niet klopt met het simplistische en zwart-wit wereldbeeld van sommige mensen.
Lieke schreef:
In Cairo heeft men ergens in de jaren ’90 de mensenrechten met als uitgangspunt de islam, op papier gezet.
Over machtdiscours gesproken; als niet moslim komen we er met deze rechten toch wat bekaaid af, mag ik wel zeggen.
Dit was een vraag en is beantwoord bij de Q&A.
http://www.wijblijvenhier.nl/uploads/2008/QA_HumanRightsOrOurRights.pdf
Lieke zei:
een echt groot verschil is er niet.
Beide hebben als doelstelling de ander er onder te houden, en rededeerd
vanuit het principe; eigen volk eerst!
Commentaar:
De reeks bevestigd wat je denkt dat het ontkent. Wederom, jammer dat je het niet hebt begrepen. Klopt er zijn meerdere manieren om zowel de taal van mensenrechten als die van religie in eigen voordeel te gebruiken. Vandaar de titel van de lezing. Lees het anders nog een keer en probeer alle vooroordelen over islam en religie voor een paar minuten los te laten. Misschien dat dit helpt.
Met vredige groet