Voorpagina Islam

Salafisme onder de loep – Deel 1

Het ‘salafisme’ wordt vaak als synoniem gebruikt voor de ‘zuivere islam’. Echter, in tegenstelling tot wat veel mensen denken is het salafisme geen uniforme beweging maar een paraplu van meerdere bewegingen en stromingen die claimen voor de zuivere islam te staan. Ironisch genoeg claimen nu meerdere groepen voor het ‘zuivere salafisme’ te staan. De verschillende versies van het salafisme hebben wel één ding gemeen. Salafisten claimen vrij te zijn van zowel traditionele als moderne culturele interpretaties (projecties) van de islam. Zoals salafisten het zelf formuleren is het salafisme in een notendop: "Het volgen van de Koran en Sunnah volgens het begrip van de salafs." De salafs of vrome voorgangers zijn de eerste drie generaties moslims die volgens een hadith rechtgeleid zouden zijn. Er bestaan veel kritieken op het salafisme, waarvan velen vaak een emotioneel karakter hebben of ad hominem zijn. Er worden nauwelijks nuchtere analyses gegeven en men eindigt vaak met het kleineren van de hele beweging of haar autoriteiten. Hieronder volgt een korte analyse op het fenomeen salafisme en in het volgende deel (2) volgt een kritiek op de salafistische hermeneutiek.

Aantrekkingskracht van het salafisme

Het valt niet te ontkennen dat het salafisme veel mensen, met name jongeren aantrekt. Het salafisme wordt door haar tegenstanders gezien als een radicale variant van de islam. Vaak wordt als oorzaak voor de groei van het salafisme genoemd dat ze met hun anti-westerse discour en zwart-wit analyse met name jongeren die maatschappelijk buiten de boot vallen aanspreken. Het salafisme biedt jongeren een radicale uitweg van isolement. "Democratie en de westerse levenswijze deugen niet, zuivere islam is de oplossing voor alle problemen!" Jongeren die er vatbaar voor zijn, wordt een simplistisch zwart-wit beeld geschetst. Verval van normen en waarden en de decadentie in de westerse maatschappij wordt verweten aan het gebrek van de islam. Een ander veel gehoord argument voor de groei van het salafisme is dat de oliedollars van Saudi-Arabië, de grootste exporteur van het salafisme, het succes verklaren. Ik denk dat er echter veel meer aan de hand is en dat deze twee redenen niet afdoende zijn om de groei en de aantrekkingskracht van het salafisme te verklaren.

In tegenstelling tot veel andere islamitische bewegingen presenteren salafisten hun boodschap op een aantrekkelijke manier. Ze zijn vaak helder en duidelijk, ze communiceren in het Nederlands, ze hebben veel literatuur in het Nederlands vertaald en hebben de weg naar het internet vroeg gevonden. Ze leggen tevens de nadruk op zuiverheid van kennis en benadrukken dat hun methodiek wetenschappelijk is. Ze stralen ook éénheid en broederschap uit: bekeerlingen komen geen aandacht te kort en worden in een warm bad verwelkomd. Allemaal zaken waar andere islamitische bewegingen en organisaties een voorbeeld aan salafisten kunnen nemen. Aan de andere kant tonen salafisten vaak een gebrek aan spiritualiteit. Ook zijn ze vaak intolerant ten opzichte van andersdenkende moslims en niet-moslims en ze laten zich vaak inspireren door negatieve energie (angst voor de hel).

Wat mij opvalt is dat kritieken op het salafisme vaak improductief zijn en averechts werken, omdat deze bij niet-moslims vaak resulteert in algemene islamkritiek. Daarmee worden alle moslims over één kam geschoren. Wat volgt, is dat het salafisme er een argument bij krijgt: "Zie je wel, ze hebben wat de tegen de islam en alle moslims." Als er vervolgens één gek reageert op de generaliserende kritiek, dan scoren de islamofoben ook een punt: "Zie je wel ze zijn allemaal één pot nat." Extremisten hebben elkaar nodig en voeden elkaar zo op deze manier.

Veel (niet-salafi) moslims weten vaak helemaal geen raad met de claims van het salafisme. Men komt vaak niet verder dan met andere autoriteiten zwaaien die tot andere interpretaties komen, of men zegt dat salafisten star of uit de tijd zijn. Men weet niet goed te identificeren wat er niet juist zou zijn aan de salafistische methodiek van interpretatie. Immers alle (‘mainstream’) moslims stemmen in met dezelfde formule: "Het volgen van de Koran en Sunnah volgens het begrip van de salafs" En wat is er logischer dan terug gaan naar de bron om het zuivere terug te vinden? Erg verleidelijk, maar zo simpel is het dus niet. Er is in mijn ogen veel af te dingen aan de zuiverheid van de salafistische hermeneutiek (tekstuitlegkunde).

Wordt vervolgd…

Kamel Essabane is het stilste jongetje van de klas dat toch begon te praten en zijn klasgenoten soms hard aan het lachen wist te maken. Hij overwon zijn angsten en maakte van praten voor groepen zijn beroep. Doordeweeks loopt hij met de pet op van docent islamitische godsdienst rond op een hogeschool en voorziet hij tevens diverse scholen van advies als onderwijsbegeleider identiteit en levensbeschouwing. Ook vertelt hij soms filosofische verhalen aan het Fahm Instituut. Af en toe plaatst hij vanachter zijn laptop in alle stilte een ernstige tekst op het net. Misschien dat iemand het leest.

Lees andere stukken van Kamel