Gebed zonder end…

Het is bijna ramadan, de islamitische vastenmaand. Het vasten in de ramadan is één van de vijf zuilen van de islam. Bijna alle moslims doen aan het in ere houden van deze zuil mee.

Is het niet vreemd dat zelfs moslims die een belangrijkere zuil (het gebed) links laten liggen en verder amper met hun religie bezig zijn toch vasthouden aan wat de zwaarste zuil lijkt te zijn?

Toch niet zo vreemd denk ik, bij nadere beschouwing. Het is eigenlijk best logisch dat men vast blijft houden aan de ramadan. Het islamitisch vasten is een sociaal gebeuren dat samen gaat met gezelligheid. Net zoals de niet-praktiserende christenen en zelfs atheïsten (uit een christelijke cultuur) het kerstfeest in ere houden zo geldt dat ook voor de niet zo religieuze moslims. Bovendien is een maandje overdag zonder eten en drinken een uitdaging en doet het een beroep op je geweten ten opzichte van de armen met wie je solidair moet zijn. Het rituele gebed lijkt daarentegen voor veel mensen een saaie tijdrovende nutteloze aangelegenheid. De ramadan is net als de christelijke decembermaand een periode van familie, bezinning, reflectie en goede voornemens. Veel mensen hebben eens per jaar een oplaadmoment nodig. Voor veel moslims, praktiserend of niet, is de ramadan een dergelijke periode.

Aan het rituele gebed – de salaat – doen (buiten de ramadan) aanzienlijk minder moslims mee. Lange tijd heb ik mij afgevraagd waarom nu juist de salaat de belangrijkste zuil van de islam is na de shahada(geloofsbelijdenis). Als de islam gebouwd is op vijf zuilen waarom zou dan überhaupt de ene zuil belangrijker zijn dan de ander?

Een paar maanden geleden hoorde ik een aantal bevredigende antwoorden op de Global Peace and Unity Conference.

De salaat, zo hoorde ik, is eigenlijk de hoofdzuil omdat in de salaat de andere vier zuilen zijn samengevat:

1. De shahada of geloofsgetuigenis wordt minstens één keer per gebed opgezegd.
2. De zakaat, de armenbelasting wordt in het gebed betaald door opoffering van eigen tijd. Tijd is geld en de mens die tijd vrij maakt voor God doet daarmee een offer.
3. De ramadan, het vasten wordt ook tijdens het gebed gedaan. Tijdens het gebed mag je niet eten of drinken en wordt de zelfbeheersing en zefldiscipline getraind, zoals tijdens de ramadan.
4. De hadj, bedevaart naar Mekka komt tot uiting door de gebedsrichting, de qibla. In het gebed richten alle moslims van alle rangen en standen zich schouder aan schouder tot de Ka’aba (kubus) in Mekka. Zo doe je dus als het ware spiritueel een bedevaart naar Mekka.

In concentrische cirkels en in golfbewegingen van oost naar west gaan er gebeden en golven van buigingen en knielingen over het aard oppervlak richting de Ka’aba.

Daarnaast is het gebed het moment om een persoonlijke band met God op te bouwen. Er vindt directe communicatie plaats tussen de dienaar en God. Het is ook de enige zuil die God direct, zonder tussen komst van Jibriel (Gabriël) aan de profeet Mohammed (vzmh) heeft gegeven tijdens de hemelreis (miraaj). Het is als het ware een geschenk van boven de zeven hemelen aan de aarde. Toen de profeet Mohammed (vzmh) voorbij de Lotusboom was en hij zelfs Jibriel (Gabriel) moest achterlaten, prijsde en loofde Hij de Heer:

“Tahiyatu lilahi, taybatu wa salawatu lilahi. Alle complimenten, alle goede zuivere woorden en alle gebeden zijn voor mijn God!” God gaf vervolgens de Profeet de volgende vredesgroet:

“As-Salaamu alaika ayuha nabiyu wa rahmatu lahi wabarakatuhu. Vrede zij met u, o profeet, en tevens God’s barmhartigheid en zegeningen!”

De profeet deed een vredesgroet terug. Maar er was meer..

Terwijl je zou verwachten dat het schepsel dat op dat moment in direct contact stond met God en zich letterlijk had onthecht van de wereld, deze wereld zou vergeten gebeurde het tegenovergestelde! De Profeet vergat de rechtschapen dienaren die hij op aarde had achter gelaten niet en noemde ook hun in zijn vredesgroet:

“As-Salaamu alaina wa ‘ala ‘ibadilahi assalihien. Vrede zij met ons en met God’s rechtschapen dienaren.”

Moslims zeggen deze ‘formules’ (tashahud) elke dag aan het eind van elk gebed. Zo kan iedere moslim spiritueel zijn eigen miraj (hemelreis) begaan bij elk gebed. Tijdens de sajda (hoofd op de grond) in het gebed zou de mens het dichts bij God staan. De overleveringen van de miraaj die herhaald worden aan het eind van het gebed geven ook aan wat het uiteindelijke doel van het gebed is. Het zou moslims moeten herinneren aan het feit dat het gebed niet alleen iets is om de verticale dimensie van de mens te bevredigen en spiritueel dichter bij God te komen, maar ook dat de energie en verlichting die tijdens dit ritueel opgedaan wordt gekanaliseerd moet worden in de horizontale dimensie: back to earth! Terwijl de verticale dimensie de God-mens relatie is, is de horizontale dimensie het intermenselijke en de relatie mens-natuur op deze ‘platlijkende’ wereld.

Bidden is belangrijk omdat dit het ultieme middel is om dichter bij God te komen en het je spiritueel kan opladen om de uitdagingen en verantwoordelijkheden op aarde aan te gaan. Moslim zijn betekent proberen volledig mens te worden in zowel de verticale als de horizontale dimensie. Dat betekent pogen het beste te worden wat mogelijk is als mens, met God’s wil.

Er valt nog zoveel moois te ontdekken aan dit ritueel, zoals het plaatsen van het hoofd op aarde symbolisch betekent jezelf ontdoen van hoogmoed en realiseren dat je van deze aarde bent gemaakt waartoe je weer terugkeert. Het menselijk brein is qua complexiteit en potenties een absoluut hoogstandje van de evolutie en is alleen daarom al waard omhoog te houden. Maar het kan door deze positie van zelfbewustzijn en macht ook hoogmoedig worden.

Het doen van bewegingen en ‘lipservice’ is echter geen garantie voor het ontvangen van de vruchten van het gebed. Wat je nodig hebt is een flinke dosis , concentratie, inspanning, discipline, zelfreflectie en geduld.

Wat ik mooi vind, is dat in de Koran staat dat mensen, zelfs in het paradijs (waar geen zondes bestaan) zullen blijven bidden uit dankbaarheid en dit niet als last zullen zien noch daar hoogmoedig van worden. Het gebed kent dus geen end en is niet slechts een middel tot vruchten, maar heeft op zichzelf een intrinsieke waarde.

Helaas begrijpen veel mensen dit niet helemaal. Zoals de profeet Mohammed (vzmh) zei is het gebed voor veel mensen helaas slechts een bron van slapeloosheid en stress. Het is helemaal tragisch als sommige mensen zich beter gaan voelen dan anderen omdat ze bidden, terwijl het juist bedoeld was om de mens nederigheid te leren.

Pssst..
Wij Blijven Hier! is het platform van de Nederlandse moslim. Wij bieden ruimte aan sterk uiteenlopende meningen en standpunten. Want waarom zou je het leven makkelijk maken als het moeilijk kan? Niet alle meningen en standpunten hier komen overeen met de onze. En anders dan je wellicht van ons verwacht, hebben wij ook niet alle wijsheid in pacht. Dus mocht je het ergens niet mee eens zijn, dan horen we het graag!

Kamel Essabane

Kamel Essabane is het stilste jongetje van de klas dat toch begon te praten en zijn klasgenoten soms hard aan het lachen wist te maken. Hij overwon zijn angsten en maakte van praten voor groepen zijn beroep. Doordeweeks loopt hij met de pet op van docent islamitische godsdienst rond op een hogeschool en voorziet hij tevens diverse scholen van advies als onderwijsbegeleider identiteit en levensbeschouwing. Ook vertelt hij soms filosofische verhalen aan het Fahm Instituut. Af en toe plaatst hij vanachter zijn laptop in alle stilte een ernstige tekst op het net. Misschien dat iemand het leest.

Lees andere stukken van Kamel