Voorpagina Spiritualiteit

Babel’s (boor-)toren

"Allah is één, maar Islam is een mozaïek. De moslim wereld is een taalkundige toren van Babel, een etnisch lapjeswerk, een geografische puzzel en een politieke caleidoscoop die een beeld geeft van buitengewone doctrinale verscheidenheid."Slimane Zéghidor 

In bovenstaande sublieme formulering wordt gezegd dat de islamitische wereld als het ware een linguistische toren van Babel is. Een wereld waarin men vele verschillende talen en dialecten spreekt, maar waar de mensen elkaar toch kunnen vinden in het spirituele pad naar het hogere.

Op dit moment is de jaarlijkse islamitische pelgrimage in Mekka, de hajj, gaande en kan men aanschouwen hoe representanten van de verschillende islamitische culturen van alle rangen en standen samen participeren in de bedevaartsrituelen. Oftewel, de Eenheid in verscheidenheid in action! Is er dan niet één monoliete islamitische cultuur zoals deze ons vaak wordt voorgespiegeld door de media? Neen. Punt. Komma… En "Arabisch" is ook niet hetzelfde als "islamitisch".

Door velen worden de termen Arabisch en Islamitisch in bijvoorbeeld arabische c.q. Islamitische cultuur vaak als synoniemen gebruikt. In de meeste moslimlanden spreekt men echter geen Arabisch en heeft men een eigen kenmerkende cultuur (of culturen). Er bestaan veel Arabische joden en christenen en in de top tien grootste moslimlanden komt maar één Arabisch land (Egypte) voor!

Men kan zich echter wel afvragen of de toren van Babel wel geschikt is als metafoor voor de Islamitische wereld Het verhaal van de toren van Babel staat in de Bijbel, maar ontbreekt in de Koran. Volgens de Bijbel sprak de mensheid ooit één taal in het oude Babylonie. De mensheid werd vervolgens gestraft voor haar poging om de hemel op eigen kracht met een toren, de toren van Babel, te bereiken. Deze poging van de mens om gelijk te worden aan God mislukte en als straf werd de mensheid door God verdeeld in groepen die verschillende talen spraken. Mensen konden elkaar niet meer verstaan. De Babylonische spraakverwarring is een spreekwoord dat naar dit Bijbelse verhaal verwijst.

Het ontstaan van verschillende talen is dus vanuit het Bijbels perspectief een straf van God. Dit staat haaks op de Koranische visie op diversitieit onder mensen. God is volgens de Koran één God met 99 bekende namen en titels. De schepping is ook volgens de Koran één, deze heeft één oorsprong en alles is met alles verbonden. Er is echter duidelijk ook diversiteit in de schepping die positief gewaardeerd wordt door de Koran.

"En tot Zijn tekenen behoren de schepping van de hemelen, en de aarde en het verschil in jullie talen en kleuren. Daarin zijn tekenen voor de wereldbewoners." (Koran 30:22)

De kunst is om de Eénheid achter de verscheidenheid te blijven zien en te voorkomen dat je door de bomen het bos niet meer ziet. God heeft mensen bewust verschillend geschapen volgens de Koran. Die verscheidenheid is geen straf maar heeft een positieve functie. Diversiteit moet juist positief gewaardeerd worden omdat ze ons kan helpen iets belangrijks te ontdekken. De mens bestaat immers uit verschillende lagen en niveau’s. Mensen verschillen van elkaar op verschillende niveau’s bijvoorbeeld op fysiek, persoonlijk karakter, cultureel of taalkundig niveau. Dankzij de verschillen in mensen kunnen we ontdekken wat universeel en essentieel is in de mens, zodat we ons op dat eeuwige aspect van het menszijn kunnen concentreren en dat aspect beter kunnen cultiveren.

"O mensen, Wij hebben jullie uit een man en een vrouw geschapen en Wij hebben jullie tot volkeren en stammen gemaakt opdat jullie elkaar zouden kennen… (Koran 49: 13).

Eenheid tussen verschillende mensen bereikt men volgens deze visie niet met pogingen om de ander te inhaleren of te domineren, maar door de ander te leren kennen en te waarderen en te respecteren in het anders zijn. In ons diepste wezen verschillen we immers niet van elkaar en we kunnen onze eigen essentie beter leren kennen, juist, door de verschillen in de ander. De ander kan als een spiegel voor onze zielen fungeren. Verschillende talen kunnen echter ook tot miscommunicaties leiden en om die reden is het van groot belang dat we een gemeenschappelijke taal vinden.

Het spreken van één universele taal is echter geen garantie voor wereldvrede. Het Esperanto was bedoeld als universele taal die van onderen was ontwikkeld (en dus niet zou worden opgelegd), maar men kon niet voorkomen dat het daardoor een taal voor een elitair clubje werd. Bovendien is het niet wenselijk om met zijn allen slechts één taal te spreken als het ten koste gaat van andere talen. Een taal is behalve een communicatiemiddel namelijk ook een cultuurdrager. En met het verlies van talen gaan naast culturen ook veel kennis verloren.

Terug naar het Babel van nu. Het is tragisch om te zien dat in het land van de oude toren van Babel (Irak) brandhaarden zijn gesticht. Dit keer richt men de pijlen niet naar boven om de hemel te bereiken en gelijk aan God te worden. Neen. De ambities richten zich nu met de olieboortorens letterlijk op het lagere, in de richting van de afgod Mammon. De afgod van het zwarte goud uit de onderwereld van Babel… 

Kamel Essabane is het stilste jongetje van de klas dat toch begon te praten en zijn klasgenoten soms hard aan het lachen wist te maken. Hij overwon zijn angsten en maakte van praten voor groepen zijn beroep. Doordeweeks loopt hij met de pet op van docent islamitische godsdienst rond op een hogeschool en voorziet hij tevens diverse scholen van advies als onderwijsbegeleider identiteit en levensbeschouwing. Ook vertelt hij soms filosofische verhalen aan het Fahm Instituut. Af en toe plaatst hij vanachter zijn laptop in alle stilte een ernstige tekst op het net. Misschien dat iemand het leest.

Lees andere stukken van Kamel