Voorpagina Algemeen, Hulp, Politiek

Sheikh Mouaz al Khatib: Bloemen op de puinhoop van een oorlogsgebied

Een toekomstvisie voor het meervoudig geterroriseerde Syrië – zo werd deze combinatie van lezing en debat maandag 10 februari 2014 aan de Islamitische Universiteit Rotterdam geafficheerd. Sheikh Mouaz al-Khatib (Damascus, 1960) zou gaan spreken. En dan past het ons vooral om goed te luisteren en intelligente vragen te stellen. Sheikh Mouaz is geen vreemde voor Nederland. Hij heeft in de afgelopen 10 jaar het land regelmatig bezocht om lessen en lezingen te verzorgen. Als voormalig imam van de Umayyadenmoskee (waar in 2011 menig vreedzaam demonstratie plaatsvond) nam hij nooit een blad voor de mond, maar bedacht hij wel altijd: wat zijn de beste woorden van advies in een bepaalde situatie. Want zowel onder vader als onder zoon Assad, was het nooit eenvoudig om vrij te leven in Syrië.

De opzet van deze avond zou naar College Tour-format zijn, met korte thematische spreekblokken voor Sheikh Mouaz, gevolgd door vragen uit het publiek. Een en ander werd in banen geleid door interviewer Jan Jaap van Oosterzee (van mede-organisator PAX, de christelijke vredesbeweging). Al gauw werd duidelijk dat de Sheikh meer dan genoeg woorden had en de drietrapsplanning van het bespreken van de huidige situatie in Syrië, het politieke proces in Genève en een mogelijke toekomstvisie – die sneuvelde vrijwel meteen. Wat restte was een avond met veel verdrietige verhalen, maar ook van menselijkheid en burgerschap.

Deze verdrietige verhalen waren helaas wel noodzakelijk. Zonder de vele verhalen van de Syrische slachtoffers van overheidsterreur door moord, marteling en verkrachting – van man, vrouw en kind – is dit conflict niet te begrijpen. Toen drie jaar geleden vele Syrische mensen de straat opgingen om te protesteren tegen onrecht en onveiligheid, ging het nog om creatieve en vreedzame protesten. Het regime sloeg deze genadeloos neer. Zo genadeloos dat vele militairen weigerden in te grijpen. Nadat de oppositie de wapens had opgepakt, verergerde het regime haar martel- en moordmethodes.

Sheikh Mouaz vertelt kort over zijn eigen arrestaties (Pax heeft nog actie gevoerd voor zijn vrijlating), maar ook over de situatie waarin andere arrestanten zich bevonden. Mensen die als vee opeengepakt in een veel te kleine cel werden vastgehouden, gemarteld werden, verkracht werden (man, vrouw en kind) en weer halfdood terug in de cel gestopt werden. Uiteindelijk verloren velen hun verstand in die situatie. Dit leidt de Sheikh ertoe te zeggen dat welk politiek proces ook zal volgen: het zal nooit en te nimmer onder het huidige regime kunnen, gezien haar onmogelijkheid om te veranderen.

Wanneer de Sheikh vragen uit het publiek krijgt, draaien deze voornamelijk om een aantal zaken:

Hoe kunnen wij vanuit Nederland het beste helpen?

De Sheikh behandelt kort de manieren waarop hij vermoedt dat mensen het best kunnen helpen, maar eerst gaat hij in op de jonge mensen die zijn gaan vechten in Syrië. Hij geeft aan dat er zeer nobele en oprechte jonge mensen naar Syrië zijn gegaan en dat hij hun motieven en hun mededogen enkel kan toejuichen. Zelfs al zullen er onder deze mensen ook jongeren zijn die mogelijk gaan voor het avontuur of om andere redenen dan omwille van Allah. Echter, de Sheikh plaatst een belangrijke kanttekening: allereerst vermeldt hij dat er genoeg Syrische strijders zijn. Strijders uit andere landen zijn niet per definitie nodig. Daarnaast vermeldt hij dat hij deze jonge mensen enkel zou accepteren wanneer zij onder bevel van een Syrische commandant zouden vechten. Hij licht dit nader toe door de situatie in Syrië als zeer complex te omschrijven. Wanneer je niet bekend bent met de verschillende groepen (religieus, etnisch, lokaal, regionaal) dan zou je zomaar meer kwaad dan goed kunnen doen. Niet omdat je dit wilt, maar omdat je de situatie mogelijk niet goed genoeg begrijpt als buitenstaander.

De Sheikh vervolgt door een aantal voorbeelden te geven hoe wij vanuit hier het Syrische volk beter kunnen helpen. Hij focust daarin met name op de kwaliteiten van degenen die zelf willen helpen. Met andere woorden: wat zijn jouw specifieke vakgebieden? Waar ligt jouw kwaliteit? Kun je goed kleding of geld inzamelen? Ben je pedagoog? Kijk of je kinderen een paar minuten weer kind kunt laten zijn door een spel aan te bieden. Ben je goed met media? Vertel dan verhalen die mensen over de wereld moeten weten en blokkeer zo de aanwezige propaganda. Ben je psycholoog? Help mensen met de verwerking van de vreselijke zaken die ze dagelijks mee moeten maken.

Is er een sektarische oorlog of een burgeroorlog gaande?

De Sheikh is hier kort over: hoewel het regime hard haar best doet om het zo te doen lijken, is er geen sektarische oorlog gaande. Moslims moeten zich zoveel mogelijk inspannen om het conflict niet tot een sektarisch conflict of burgeroorlog te laten escaleren. Steun voor het regime en oppositie tegen het regime bevindt zich aan alle kanten van de verschillende geloofsgemeenschappen. Moslims zullen ver van huis zijn wanneer ze hieraan toegeven en dienen de geloofsverschillen zoveel mogelijk plaats te laten vinden in academische kringen, boeken en debatten.

Hoe kan de situatie in Syrië verbeterd worden en kan dit met invloed van andere mogendheden? Of moet dit op eigen (islamitische) voorwaarden?

Hier spreekt de Sheikh kort over het huidige politieke proces. Hij lijkt er weinig vertrouwen in te hebben dat oppositie en regime er in Genève onderling uit kunnen komen, maar zegt hierover simpelweg: als er iets goeds uit kan komen, dan zullen we dit moeten accepteren. De toestand laten verslechteren is geen optie. Op dit moment lijkt de internationale gemeenschap vooral toe te kijken of te praten (of actief munt te slaan uit wapenhandel en dergelijke), waardoor Genève een bittere smaak achterlaat. Maar nogmaals: als er iets goeds uit komt is dit welkom.

De Sheikh beantwoordt ook kort vragen over een mogelijk islamitische oplossing in de vorm van het Kalifaat (er zijn dan ook wat mensen in de zaal van de verschillende groeperingen in Nederland die het Kalifaat als oplossing voor alle problemen zien). Hij wijst erop dat gigantisch veel werk te doen is binnen Syrië voor het weer veilig is en verwijst hier kort naar het “2nd initiative”- een soort route naar vrede:
– Assad en zijn  (zijn ’top 500′) maffia dienen te vertrekken.
– Het overgebleven gedeelte van de regering wordt hervormd.
– Milities worden omgevormd tot deel van het leger.
– Een gematigde oplossing is vervolgens nodig om de verschillende groeperingen in vrede met elkaar te laten leven. Hij zegt hierover:

“If we have no moderation we will destroy ourselves.”

Hij verwijst hierbij ook naar oudere mujahidien die door schade en schande deze wijsheid hebben moeten leren. Hij hoopt dat de huidige generatie ook zal inzien dat de Profeet (vzmh) niet voor niets op de korte termijn op belangrijke punten toegaf bij het verdrag van Hoedaybiyyah, om zo op de lange termijn tot vrede en veiligheid te komen.

Daarnaast stipt hij aan dat de groeperingen die voor dit kalifaat strijden in Syrië geen van allen onafhankelijke partijen zijn en dat ze in bepaalde gevallen behoorlijk over de schreef zijn gegaan in hun interacties met mensen van andere stromingen en partijen. Als laatste schetst hij de noodzaak om vredig te leven met alle groeperingen binnen Syrië (van Druzen, Sjiieten, Soennieten tot Christenen en anders- of niet-gelovigen). Wie vredig omgaat met de ander zal ook vredig behandeld moeten worden. De Sheikh wijst daarmee een kalifaat niet rechtstreeks af, maar stelt wel de wedervraag: hoe kunnen we in deze situatie omgaan met meningsverschillen? Zowel met andere moslims als met mensen van andere overtuigingen? We dienen eerst tot vrede te komen en kunnen dan pas tot een modus van regeren komen. De Sheikh sluit overigens een vorm van democratie niet uit waarbij het Syrische volk zichzelf regeert (wel naar eigen model, dus niet naar Nederlands of Amerikaans model). Hier wordt in de zaal met wat geroezemoes op gereageerd. In dit geroezemoes zitten zeer verschillende meningen verstopt, zo lijkt het.

Wanneer de Sheikh naar een concrete toekomstvisie wordt gevraagd blijft hij even stil, ondanks de titel van het debat. Hij geeft wel een aanzet door te zeggen dat het grootste belang schuilt in het beschermen van de menselijke waardigheid. Daarbij geeft hij ook aan dat zelfs in zwaarst belegerde gedeelten van Syrië de mensen toch nog proberen om met fatsoen en beschaving met elkaar om te gaan. Dit zijn de bloemen die op de puinhoop van een oorlogsgebied groeien.

Moge Allah (swt) het Syrische volk vrede en veiligheid schenken.

In het jaar dat Elvis stierf, werd Noureddine geboren. Op zijn negende kreeg hij een skateboard. Op zijn 20ste werd hij in Schotland verliefd op boeken. Op zijn 27ste werd hij moslim en vond hij zijn draai. Hij werkt in de gehandicaptenzorg en denkt soms dat hij bijna Arabisch kan lezen maar vraagt dan toch om een klinker. Hij jat de beste grappen van de missus, steun en toeverlaat sinds 2006. Af en toe vertaalt hij wat poëzie omdat het leven dan gewoon beter is.

Lees andere stukken van