Voorpagina Politiek

Hoogmoed Balkenende kwam voor den val kabinet

De politieke werkelijkheid is dat Nederland onlangs wakker is geworden zonder regering. Alleen weken later dan verwacht. De eerste woorden over de val van het kabinet heb ik dan ook met een bescheiden glimlach ontvangen. Ik heb lang uitgekeken naar dit breaking news. Dit is een mooi en historisch moment moet ik zaterdagochtend hebben gedacht, want mijn nog halfslapende ogen hadden moeite om het goede nieuws naar mijn hersenen te transporteren. Ik wreef de slaap uit mijn ogen en hield mijn smartphone dichter bij mijn neus. Ja, het stond er echt.

Enkele seconden later werd het moment van euforie al snel opgevolgd door dat van bezinning. Wat nu en hoe verder? Ik rolde mijn bed uit en slofte naar de woonkamer op zoek naar de afstandsbediening van de televisie. Breakfast was served.

Ik dronk en at de persconferentie van Balkenende als ontbijt. Zoals altijd probeerde de minister-president met veel woorden het Nederlandse volk weinig duidelijk te maken, dat hij in elk geval alles heeft geprobeerd om de coalitiepartijen bij elkaar te houden. Zijn eerste woorden heb ik nog even voor u opgezocht op regering.nl. “ Later vandaag zal ik aan Hare Majesteit de Koningin het ontslag aanbieden van de ministers- en staatssecretarissen van PvdA-huize. De portefeuilles, het ambt en de functies van de overige ministers en staatssecretarissen zal ik ter beschikking stellen.“

Prima opening van een persconferentie lijkt me, maar ineens gaat JP goochelen met woorden zoals alleen hij dat kan en dan komt het.

“Als voorzitter van de ministerraad heb ik helaas moeten vaststellen dat een vruchtbaar pad ontbreekt waarlangs dit kabinet van CDA, PvdA en Christen Unie verder zou kunnen gaan."

Dan ben ik ‘onze’ Jan Peter even kwijt. Zijn rol als voorzitter is me duidelijk, maar wat bedoelt de beste man in godsnaam met ‘vruchtbaar pad’? Ik weet niet beter dan dat Balkenende jaren geleden zelf het oorlogspad koos door de oorlog tegen Irak naar zeggen niet ‘militair’ maar alleen politiek te steunen. Maar dat was volgens JP alleen achteraf met de kennis van nu vast te stellen. De kennis van toen interesseerde de beste man destijds duidelijk géén flikker.

Ik begin ondertussen te mopperen over het hoge Jack-de-Vries- gehalte van de persconferentie. Ik geloof mijn oren niet, maar mijn verbazing maakt al snel plaats voor een nieuwe versleutelde boodschap van de premier.

“U hebt de afgelopen dagen kunnen zien dat de eenheid werd aangetast door voldongen feiten. Door uitspraken die haaks staan op besluiten die het kabinet recent heeft genomen en aan de Kamer heeft gemeld. Die uitspraken legden een politieke hypotheek op het collegiaal overleg. Ze zijn zorgvuldigheid in de weg gaan staan. In de richting van onze mannen en vrouwen in Afghanistan. Maar ook in onze relatie met de NAVO-partners.”

Ik vatte het relaas van de minister-president samen als Abra cadabra sim sala bim. Dan zet zijn spindocter de rookmachine weer uit en komt JP eindelijk met een plausibel klinkende feitelijke constatering.

” Voor een minderheid van het kabinet bleek dit een brug te ver. Waar vertrouwen ontbreekt, is een poging het over de inhoud eens te worden bij voorbaat tot mislukken gedoemd. Het betekent hooguit een opmaat naar nieuwe controverse in de toekomst. Zeker met de uitdagingen waar Nederland voor staat: die vragen niet om de makkelijke weg maar om daadkracht.”

Moest dit nu de opmaak zijn naar de climax van de persconferentie waar veel Nederlandse kiezers met spanning naar hadden uitgekeken? Een ding is duidelijk. Er was geen weg meer terug. De ongenaakbare premier stelde zich eindelijk een keer kwetsbaar op en wist dat hij heel even met de billen bloot moest om zijn geloofwaardigheid niet nog een keer te verliezen. Balkenende vatte de politieke ontwikkelingen van de afgelopen tijd kort samen en trok zowaar een belangrijke maar inmiddels door de realiteit ingehaalde conclusie.

“Het voortbestaan van een kabinet kan nooit een doel in zichzelf zijn. Het zou moeten gaan om werk en welzijn in Nederland – nu en in de toekomst. En om de bijdrage die Nederland in redelijkheid kan leveren aan een betere wereld. Die intentie hadden mijn collega’s en ik drie jaar geleden bij de start. We ervaren het collectief en individueel als een nederlaag dat we hierin zijn tekort geschoten. Maar dat verandert aan de feiten en de conclusie die we hebben moeten trekken niets.”

Vooral dat eerste, minister president, heeft voor veel onbegrip gezorgd bij kiezers. De hoogmoed van dit kabinet is altijd groter geweest dan de angst om in het verleden gemaakte fouten ruiterlijk toe te geven. U was vooral bezig om een wankele coalitie op de been te houden. Regeren was er al lang niet meer bij. U had de eer aan uzelf kunnen en moeten houden nadat de commissie Davids in haar onderzoek had geconcludeerd dat er geen adequaat volkenrechtelijk mandaat was Irak binnen te vallen. Maar in plaats van de hoofdconclusie van het onderzoek van de commissie Davids te onderschrijven, waar 99% procent van de mensen in dit land op hadden gerekend of ze nu voor of tegen de oorlog waren, was dat voor u geen reden om te bekennen dat u goed fout zat. Enkele uren na de presentatie van het onderzoeksrapport heeft u voor de verzamelde pers afstand genomen van de meest fundamentele conclusie van dit belangrijke rapport, die als waarschuwing moet dienen dat we niet opnieuw een oorlog worden ingerommeld zoals de aanstaande oorlog tegen Iran.

Enkele weken later gaat u een tweede keer in de fout over een besluit dat eind 2007 is genomen. Hoewel tweederde van het land tegen is en geen Kamermeerderheid om de missie in Uruzgan te verlengen, wilt u nog steeds alle opties openhouden. Waarom? Misschien wel omdat uw collega Maxime Verhagen, de minister van Buitenlandse Zaken, off the record toezeggingen heeft gedaan om de twijfels over de Nederlandse aanwezigheid in Afghanistan na augustus 2010 bij de NAVO weg te nemen. Maxime Verhagen dreigde zelfs met aftreden als de PvdA niet 180 graden van gedachten zou veranderen.

Waarom koos Verhagen de ramkoers met de PvdA? Dat dit onacceptabel was, wist u niet alleen met de kennis van nu, maar ook met de kennis van toen dat de verlenging van de missie in Uruzgan een breekpunt was voor de PvdA. In plaats van Verhagen terug te fluiten, eens regie te houden en leiderschap te tonen, zette u Bos het mes op de keel om de belofte met zijn kiezers te breken. U heeft het onmogelijke gevraagd en onmogelijk gekregen wat u heeft geëist. Ik stel vast dat PvdA in dit geval weinig valt te verwijten. Uw hoogmoed kwam voor de val van het kabinet.

Mijn liefde voor dit land is groter dan die van Geert Wilders. Ik ben verwikkeld in een polemische strijd met populisten, die zogenaamd het beste voor hebben met dit land. Ik ben Ata, beetje burgerlijk ongehoorzaam en al heel wat lentes jong. Mijn naam is seculier, mijn pen messcherp en voel me gelukkig nog altijd thuis in dit land. Ook ik blijf hier!

Lees andere stukken van Ata