Voorpagina Algemeen, Islam, Jouw Dagelijkse Dosis, Jouw Dagelijkse Dosis 2014 / 1435

Juz’ 16 – Alternatieve reiniging van de ziel

, 13 juli 2014, 9 reacties

Dit is deel 16 van Jouw Dagelijkse Dosis. Iedere dag in Ramadan schrijft een team van schrijvers een reflectie over de juz’ die praktisch de hele oemmah die dag leest. Alle lezers worden uitgenodigd hetzelfde te doen, en hun eigen reflectie op de juz’ van de dag in de reacties te plaatsen. Iedere dag kiest een jury de beste reflectie. De winnaar krijgt een exemplaar van De Levende Koran thuisgestuurd.

Iets moois zeggen over een hele juz’. Iets moois zeggen… hoe kan ik nou iets moois zeggen over een juz’ waarin zoveel mooie dingen staan? Het verhaal van Dhu’l-Qarnayn, de verhalen van Zakariyya, Yahya en Musa, God’s vrede en zegeningen zij met hen, en nog zoveel meer. Keuzes maken, nog zoiets moeilijks.

 

Als ik dan toch even in mijn helikopter ga zitten en juz’ 16 beschouw, dan steken er voor mij twee thema’s uit. Ik vind het namelijk altijd interessant over de minder voor de hand liggende dingen te hebben. En om de meer genuanceerde visies weer te geven in een arena van soms starre meerderheidsvisies die zelf niet eens meer weten dat het op een gegeven moment meerderheidsvisies geworden zijn, terwijl ze dat misschien 1000 jaar geleden helemaal niet waren. Een soort kritische reflectie. Zegmaar.

Hel als Reiniging van de Ziel

Zoals overal in de Qur’an kunnen we lezen over het hiernamaals. Wat minder mensen weten, is dat er verschillende meningen bestaan over de eindigheid van zowel het Paradijs als van het Vuur, of de eeuwigheid van beiden, of de eeuwigheid van het Paradijs en de eindigheid van het Vuur. Zo’n leuke typische klassieke kalaam-kwestie. Hoewel de meerderheid op een gegeven moment van mening was dat beiden eeuwig zijn, ging een leerling van Ibn Taymiyya, Ibn al-Qayyim, tegen de stroom in. Hij noemde de eindigheid van de hel ‘fanaa’ an-Naar’: ‘de uitdoving/opheffing van het vuur’.

Zelf kon ik lange tijd niet zoveel met de menselijke taal waarmee het hiernamaals dikwijls beschreven werd. Totdat ik een zin in een hadith las; toen werd het voor mij persoonlijk ineens duidelijk. ,,Het reinigt iemand van diens zondes zoals het vuur de onzuiverheden van zilver wegneemt[i]”. Ik geloof al lang dat moslims die zondig zijn net zo goed tijdelijk naar de hel kunnen gaan. Als boetedoening, maar dan op een dieper niveau. De hel is voor mij de reiniging van de ziel. Het vuur maakt de oneffenheden weer puur. Onze ziel is als het ware dat zilver dat zwart geworden is. Ibn Qayyim zegt dat het vuur niet zozeer een straf is, maar eerder een therapeutische functie heeft. Het reinigt iemand van zijn zonden, zelfs zondes als kufr (ongeloof) en shirk (associatie)[ii].

In juz’ 16 springen er wat dit betreft drie interessante verzen uit. Q19:71/72 –

“en er is niemand onder jullie of hij treedt daar binnen [iedereen zal de hel binnengaan] … dan zullen Wij hen redden die Allah vreesden”.

En Q19:95 – “ieder van hen zal op de dag der Opstanding tot Hem komen”.

We lezen op verschillende plekken dat degenen die ‘geloven en goede werken doen’ uiteindelijk allemaal naar het Paradijs gaan. De Qur’an spreekt zoals in vers 19:95 er over dat iedereen voor Allah komt te staan. Ik denk dan: ,,dus zelfs al was je ongelovig, op dat moment valt er toch niets meer te ontkennen? Dan word je toch per direct gelovig, puur omdat je de waarheid voor je ziet?” En ‘inna lillahi wa inna ilayhi raaji’un’ – we komen van Allah en we keren (letterlijk) tot Allah terug. Als moslim geloven we dat iedereen als moslim geboren wordt. Soms vergeet je door allerlei omstandigheden deze fitrah (natuurlijke dispositie), maar uiteindelijk komen we allemaal weer voor Allah te staan. Dit vind ik een heel hoopgevend idee dat mijn vertrouwen in de Ene doet toenemen. Want als we allemaal weer voor God komen te staan, waar we in essentie ook vandaan komen, op die dag der confrontatie, valt er toch niets meer te ontkennen? In die zin is het toch evident dat we allemaal ooit tot geloof komen?

En 20:76 –

“de Tuinen van ‘Adn, waar onderdoor rivieren stromen, zij zijn de eeuwig levenden daarin. En dat is de beloning wie zich reinigt.”

Dit vers maakte voor mij het cirkeltje rond van de visie dat de Hel de reiniging van de ziel is in combinatie met de hadith over het zilver. Het vuur reinigt de oneffenheden van het zilver. Ooit waren we allemaal zilver, we zijn vies geworden, maar in shaa’ Allah zullen we allemaal weer zilver worden. Degene die zich reinigt, die krijgt een beloning. Voor mij is de Ramadan het moment bij uitstek van reiniging, van de ziel en het lichaam.

Alternatief Vasten

Als liefhebber voor een evenwicht tussen man en vrouw ben ik altijd voor een vrouwelijk perspectief. Soera Maryam maakt substantieel deel uit van juz’ 16. Natuurlijk kan ik niet om deze prachtvrouw als voorbeeld heen. In het kader van Ramadan wil ik het breder trekken. Dit is typisch zo’n soera waar ik blij ben met mijn Bijbelse achtergrond. De Qur’an hopt snel van Zakariyya, God’s vrede en zegeningen zij met hem, naar de onbevlekte ontvangenis van Maryam. Nog geen één aya in between. Letterlijk. Kun fa yakūn (wees en het is) werd in Maryam’s leven wel heel letterlijk. Ik zou ook echt flabbergasted zijn.

Maar wat mij altijd echt bijgebleven is van het Bijbelse verhaal, is dat Maryam ging vasten. Nee, zij ging niet niet eten en niet drinken, maar zoals ook de Qur’an verhaalt:

“…ik heb de Barmhartige beloofd te vasten, dus zal ik vandaag tot geen mens spreken.” (Q19:26)

En uit mijn jeugd kon ik me nog herinneren dat het niet praten ook een oudtestamentische manier van vasten was. Hierbij moet ik aan mijn vele vrienden denken die helaas niet kunnen vasten door ziekte en medicaties. Ik vind dat we als Ummah meer stil moeten staan bij alternatieve vormen van vasten. Uit Maryam’s zin klinkt een logisch verband, “ik heb beloofd te vasten, dus ik zal niet spreken…”. Vasten en niet spreken lijken hier logisch aan elkaar verbonden te zijn. Laten we eerlijk zijn, we zeggen niet voor niets ‘spreken is zilver, zwijgen is goud’.

Het is niet zo dat volledige onthouding de enige vorm is. Denk ook aan vasten door wel heel streng in je eetpatroon te worden, maar zodat het je ziekte niet aantast. Zodat mensen wel degelijk kunnen vasten, en dit vasten ook gezamenlijk kunnen verbreken. Ik denk dat er best meer mogelijkheden zijn, islamitisch gezien, om alternatief vasten meer bekend en meer geaccepteerd te maken zodat we een meer all-inclusive vastende ummah hebben. Al ben ik me er heus van bewust dat niet spreken wel zwaarder is voor velen dan niets nuttigen. Vergeet deze lieve mensen alsjeblieft niet extra uit te nodigen voor de iftar, zodat het Ramadan-gevoel ook voor hen leeft.

Laat de Ramadan al ons zilver reinigen. Op welke vastende manier dan ook. Spreken is zilver, zwijgen is goud. Ik ga weer gauw door met zwijgen, want Allahu A’lam.

[i] Eigen vertaling, Sahih Bukhari, vol 5., boek 64, het boek van de militaire expansies geleid door de Profeet ﷺ, h. 17, de invasie van Uhud en de uitspraken van Allah s.w.t., nr. 4050, Dar el Fikr, Beirut, Libanon, p. 152.

[ii] Jon Hoover, Islamic Universalism: Ibn Qayyim al-Jawziyya’s Salafi Deliberations on the Duration of Hell-Fire, the Muslim World, London, 2009, p. 182.

Foto: Louise Hunter

Jouw Dagelijkse Dosis:

Jouw Dagelijkse Dosis 2014 / 1435:

Anne Dijk (1986) is religiewetenschapper en islamoloog met een specialisatie in Islamitische Jurisprudentie (Usul al-Fiqh), Gender en Autoriteit in de islam. Zij heeft een enorme nieuwsgierigheid om alles te willen begrijpen. ‘Waarom’ is de rode-draad-vraag waar ze haar werk van heeft gemaakt. Ze is eigenaar van FAHM instituut, een onafhankelijke instituut dat zich bezig houdt met een dieper begrip (fahm) van islam-gerelateerde zaken.

Lees andere stukken van Anne