Voorpagina Ervaringen, Maatschappelijk

Als Nederlander in Egypte – deel 1

, 10 juli 2010, 12 reacties

Egypte is een land met vele dimensies, overheerlijk eten en prachtig weer. Het is dit land aan de Middellandse Zee waar ik mijn eerste gestoofde duif eet en de lekkerste mangosappen en vis ooit nuttig. Het is dit land waar ik maar een kleine week heb doorgebracht voor Nederland. Vreselijk zeg! Nederland is sinds kort namelijk begonnen met social diplomacy. Hierbij reist een delegatie Nederlandse burgers af naar een bepaald land en gaat daar in gesprek met officiële instanties. Het delen van de persoonlijke ervaringen als Nederlander zorgt voor een reëler imago van Nederland. Althans, dat is de hoop. Nederland staat namelijk niet meer overal bekend om haar tolerantie, klompen en molens maar min of meer om de extreem rechtse Nederlanders die het de immigranten (vooral moslims) lastig maken.

De driedaagse diplomaten die dit beeld in Egypte zullen veranderen, zijn Yassmine en Marloes van de Poldermoskee, Halim, Anna en Ineke van Forum en Mohammed van de Wereldomroep en ik. Voordat we daadwerkelijk beginnen aan onze missie, is het eerst tijd voor voetbal.

Een tent en groot scherm zijn opgezet in de tuin van de Nederlandse ambassade in Cairo voor de wedstrijd Nederland-Slowakije. Alle Nederlanders en Egyptische allochtonen met een Nederlandse achtergrond zijn welkom op het terrein in de chique buurt Zamelek. Veel oranje en bier, het kan zomaar een willekeurig voetbalfeestje in Nederland zijn. O ja, en patat met echte mayo is aanwezig.

Iedereen doet zijn voorspelling van de uitslag. Na iedere goal gaan de voetbalfans uit hun dak en wordt een Hollands nummer gedraaid. Mohammed en ik hebben met 2-1 de uitslag goed geraden. Een prijs blijft echter uit: De ambassade heeft alle uitslagkaartjes met Arabisch klinkende namen apart gezet wegens een tekort aan prijzen. Daar vielen wij ook onder. Beveiligers en schoonmakers horen niet mee te doen, is de verklaring van een medewerker. Belachelijk natuurlijk. Otto, adjunct-ambassadeur, is zo netjes om alle namen alsnog te noemen en hen de prijs te beloven. De Heineken-handdoek is al in handen van Inge die het mee zal nemen. Iemand interesse in een groene handdoek?

 
Ik ben erg boos

Egypte bestaat voor 95% uit woestijn, beschikt over het langste kanaal ter wereld en wordt al sinds 1981 geleid door president Hosni Mubarak. Het verhaal gaat dat hij momenteel niet veel in het nieuws is omdat hij lijdt aan kanker. Het is het machtigste land van Afrika en kent een lange geschiedenis met een mix van religies die naast en met elkaar leefden. Uiteraard zijn er uitzonderingen. Ik ben benieuwd hoe de Egyptenaren over Nederland denken en wat ik van hen kan leren.

Ministerie van Buitenlandse zaken voor Mensenrechten

Het moderne ministeriegebouw in het wijkje Bulaaq oogt voor Egyptische standaarden fris en serieus. Binnen zijn jammergenoeg beide zaken niet aanwezig. We worden verwelkomd door Wael Aboul Magd, adjuct-assistent van de minister van Buitenlandse Zaken voor Mensenrechten. Ook al smaakt mijn frisse limoendrankje heerlijk, het voelt vreemd om hier te zijn. Nog geen maand geleden is er in de stad Alexandria Khaled Said doodgeslagen door de politie omdat hij weigerde zich te identificeren. Alles werd door omstanders vastgelegd en kort erna verspreid via de sociale netwerken. Deze nieuwe media die de kracht van nieuwsmaken in de handen van de burger legt, is een doorn in het oog van het Egypte waarin al sinds de moord van president Anwar Sadat in 1981 de noodtoestand van kracht is.

De vrijheid van meningsuiting is volgens de minister een groot goed in zijn land. Er zijn honderden kranten en tv-kanalen, ‘ongecensureerd en ongelimiteerd’. Het gebruik van de computer en internet wordt gestimuleerd door de overheid in de vorm van subsidies. Op mijn vraag naar de vrijheid van bloggers noemt de minster een aantal voorbeelden van arrestaties. ‘Het zijn welliswaar bloggers maar ze zijn gearresteerd op andere gronden. En daarnaast is het maar een zeer klein percentage van de meer dan 150.000 bloggers’. Er is ook een blogger die drie jaar gevangenis heeft gekregen, begrijp ik later. Eén jaar voor godslastering en twee jaar voor veroordelen van de gevangenis. Bloggers zijn inmiddels massaal overgestapt op twitter en facebook wegens het gevaar dat hun blog door de staat wordt afgesloten. 


De delegatie in een willekeurige lift

‘Wij zien een trend in het Westen van manipulatie door politieke partijen wat wordt gekenmerkt door nationalisme en het uitsluiten van de tweede generatie immigranten, met name moslims.”, vertelt Magd met een sterk Amerikaans-accent Hij gelooft dat er gemeenschappelijke waarden nodig zijn om dit probleem te herstellen en biedt daarvoor de hulp van Egypte aan. ‘Wij willen graag iets voor jullie betekenen om de situatie te veranderen’. Een verrassende uitspraak voor iemand die kort ervoor aangeeft dat Egypte zich niets aantrekt van wat de Westerse wereld hen voorschrijft. ‘Egypte gelooft niet in het wijzen met de vinger omdat we toch niet luisteren.’

Mijn collega Mohamed vraagt naar de situatie van de minderheden in Egypte. ‘De christenen in Egypte hebben dezelfde rechten als moslims, want iedereen is een Egyptenaar’, antwoordt Magd. ‘Het land kent geen problemen tussen deze groepen’. Dit blijkt deels ook echt waar te zijn. Ik kom later tijdens mijn reis te weten dat de jonge generatie christenen en moslims het goed met elkaar kunnen vinden. Wel erkennen ze de druk die bestaat in hun omgeving wanneer zij omgaan met de andersgelovigen.

Het gesprek met Magd is interessant maar hij blijft helaas te diplomatisch, waardoor ik de diepte mis om tot iets concreets te komen. Ergens ook begrijpelijk natuurlijk, want mensenrechten zijn in Egypte een zeer gevoelig issue. Mijn Egyptische vrienden worden zelfs boos wanneer ik hun vertel over dit ministerie voor Mensenrechten: "Faisal, er bestaat niet zoiets als mensenrechten, je kunt die man als werkloze beschouwen…"

Grand Mufti Ali Gomaa

De hoofddoeken gaan op de hoofden van de vrouwelijke delegatieleden zodra we het gebouw van de Grand Mufti Ali Gumaa binnentreden. We nemen plaatst in een kamer met chique meubels, een kunstwerk met de 99 Schone Namen van Allah en een foto van Mubarak. Kort erna loopt een Egyptische diplomaat de kamer binnen. Strak in pak en een bruine wandelstok in zijn rechterhand. Hij vertelt trots over de vele topposities die zijn familieleden vervullen binnen de Egyptische overheid en wat zijn voorgaande functies waren. De Grand Mufti is onafhankelijk in zijn jurisprudentie, maar bij bijeenkomsten als deze is er altijd een ‘ambassadeur’ van de regering bij. Iets later gaat de deur open en gelukkig is het de grand mufti zelf.

Een forse man met in zijn linkerhand een zwarte loopstok. Hij kijkt zeer serieus maar zijn ogen vertellen mij dat hij een man met humor is. In het Arabisch vertelt de mufti dat hij met zijn 115 jaar oude organisatie Dar-al-Iftaa de moslims in de Westerse wereld wil helpen, en daarbij houden zij rekening met de locale situatie van de landen. Op de vraag hoe om te gaan met de verschillen tussen de islam in het oosten en westen antwoordt de mufti dat hij niet gelooft in een westerse of oosterse islam. ‘Er is geen verschil in de twee, wel een verschil in de situatie. De islam kent vaste regels die overal gelijk zijn en variabelen die afhankelijk zijn van de situatie. De islamitische traditie is niet eenzijdig maar kent juist veel nuances.’ Dar-al-Iftaa verwerkt daarom dagelijks drieduizend fatwa’s en ondersteunt daarbij acht verschillende wetscholen. Bij ons in het westen wordt gedacht dat de geleerden in het oosten geen religieus advies kunnen geven dat is afgestemd op de omstandigheden hier. Grand Mufti Ali Gumaa blijkt zowel onder de elite als het normale volk een zeer gerespecteerde man te zijn met een brede blik op de wereld. Een gebaar wordt gemaakt naar een betere samenwerking tussen Nederland en Dar-al-Iftaa. En wat mij betreft begint dat met een toegankelijke Engelse versie van de Dar al-Ifta website. Met dit voornemen nemen we afscheid. 


Grand Mufti Ali Gumaa in gesprek met Yassmine Elksaihi

Arab Open University

De volgende stop is de Arab Open University waar wij feestelijk onthaald worden met bloemen en glimlachen van studenten. Op het scherm draait een slideshow met molens, grachten en klompen. Deze universiteit is opgericht door de ooit naar Egypte gevluchte Saudische prins Talal ibn Abd al-Aziz. De ambassadrice Suzan Blankhart houdt een kort woordje voor het 250 man volle auditorium bestaande uit een gezonde mix jongens en meisjes. Het publiek doet zijn uiterste best om aandachtig te luisteren. Nederland heeft onlangs een onderzoek verricht naar haar imago en kwam het slechtst uit de bus in Turkije, Indonesië en Egypte. Alle drie landen met een grote islamitische bevolking. En daarom is het zo mooi, vertelt Suzan, dat er burgers zijn die vanuit hun ervaring vertellen hoe het daadwerkelijk eraan toe gaat in Nederland. Voor wie het nog niet door heeft: ze doelt op ons als delegatie bestaande uit moslims en niet-moslims.

In onze korte introductie schetsen we de situatie in Nederland. Ik geef aan dat het belangrijk is voor het publiek om te realiseren dat de huidige generatie haar weg probeert te vinden in Nederland. Dit in tegenstelling tot de aanwezige studenten die al generaties lang in hetzelfde land wonen. We kaarten de goede kanten (moskeeën, islamitische scholen, verenigingen, etc) aan maar ook de slechte (opkomst Wilders, discriminatie, etc). Maar het belangrijkste is dat we in Nederland alle mogelijkheden hebben om te excelleren, en daar wordt ook gebruik van gemaakt door ons. Dat de vrouwen het beter doen dan mannen kon het publiek waarderen.


Halim el  Madkouri aan het woord

Tijd voor vragen. Opvallend genoeg alleen vanuit de hoogleraren. En wat zijn die vragen toch lang met een inleiding van minimaal drie minuten. Wat doen jullie concreet tegen de opkomende anti-moslim sentimenten, waarom is tien procent van de media tegen islam, waarom staan er zoveel onwaarheden in jullie geschiedenisboeken? Op mijn vraag aan de zaal wie ooit naar Nederland zou willen verhuizen, steken maar drie mensen hun hand op. De studenten geven nog een speciaal ingestudeerd muziekoptreden met de teksten van Sayyid Darwish. Achteraf komen de studenten bijzonder enthousiast naar ons toe. ‘Wow. Jij bent moslim én woont in Nederland. Mag ik een foto met jou?’   

De volgende afspraak is bij het ministerie voor Familiezaken en Populatie aan de andere kant van de stad. In dit gebouw geen foto’s van Mubarak maar zijn vrouw, de first lady Suzanne Mubarak. We gaan in gesprek over allerlei onderwerpen met een vijftal intellectuelen die verbonden zijn aan de ministerie. Het begint met een serieus probleem binnen Egypte dat door dit ministerie opgelost moet worden: De te hoge geboortecijfers. We moeten dit niet zien als kinderspel, vertelt Dr Vivian, want het hebben van kinderen is voor Egyptenaren een vorm van kapitaal en het geeft hen aanzien. Het is daarom ook geen religieus probleem maar een sociaal-cultureel. Het gesprek gaat verder over de moslims in Nederland en iets later over de grote invloed van extremistische moslims in Egypte. Daar is de Egyptische overheid niet blij mee. Begrijpelijk. Iets wat ook in Nederland aanwezig is, maar in een andere vorm. Afsluitend spreekt professor Amna Nossier over haar ervaring in Nederland. Zij vindt dat wij als moslims hebben gefaald in Nederland door niet de ware aard van de Islam te laten zien. Haar bewijs zijn de simpele vragen die aan haar werden gesteld over de Islam tijdens haar bezoeken aan Nederland.

De dag zit er op. In een dag heb ik veel ervaringen en informatie opgedaan die ik nu rustig moet verwerken. Morgen staat onder andere een bezoek aan de beroemde Al-Azhar universiteit staat op de planning. Ik kijk ernaar uit, maar nu eerst een vers glaasje mangosap. 

De oprichter. Geboren, getogen en woonachtig in die mooie stad achter de duinen. Altijd klaar voor een revolutie of gewoon een kopje thee. Typisch Faisal...

Lees andere stukken van Faisal