Het is 74 jaar geleden dat prof. dr. Rudolph Cleveringa van de Universiteit van Leiden een protesttoespraak hield tegen het ontslag van zijn Joodse collega door de Duitse bezetter. Het was de eerste keer dat een erkende organisatie zich verzette tegen de Nazi’s. De Joodse professor, Eduard Meijers, werd alsnog gedeporteerd naar een concentratiekamp, waar hij even later werd bevrijd. Hij keerde terug naar Leiden en herzag de Nederlandse Civiele Code, die tot op de dag van vandaag in gebruik is.
Minder bekend is dat wijlen Prof. Nasr Abu Zayd in recentere tijden invulling gaf aan de Cleveringa-Leerstoel, die in het leven is geroepen door de Universiteit van Leiden. Deze stoel is vernoemd naar professor Cleveringa. Abu Zayd was verbannen uit Egypte vanwege zijn kritische lezing over islamitische bronnen, en oppositie tegen het regime van Mubarak.
Toen hij de “Freedom of Worship” prijs kreeg uitgereikt in aanwezigheid van de Nederlandse koningin, droeg hij een “keffiye” en sprak hij zich uit voor de bevrijding van Palestina. Hij zei: “We zijn getuigen geweest van de belegering van de Geboortekerk door generalen, die gruwelijke misdaden begingen en slachtingen verrichtten in de naam van religie. De gehele wereld zou deze slachtingen moeten verwerpen en veroordelen […] Ik weet zeker dat de niet-Joodse professoren van de Universiteit van Leiden, die zich uitspraken tegen het ontslag van een Joodse professor, deze slachtingen van de Palestijnen niet zouden accepteren […]”
Hij zei ook: “Ik ben er trots op dat ik de eerste Egyptenaar, Arabier, moslim ben die deze prijs toegekend krijgt […] deze prijs is een boodschap aan de hele wereld dat islam geen religie van geweld is. Het is net als elke andere religie die gepolitiseerd is […] Een andere boodschap die ik hoop over te brengen is dat ik met deze prijs in het gezelschap verkeer van Nelson Mandela, die op het hoogtepunt van zijn macht en autoriteit om vergiffenis vroeg en wraak verwierp – en dat is het verschil tussen een politicus en een wijs mens.”
Helaas is academische vrijheid ook vandaag de dag geen voor de hand liggend gegeven. In het Egypte waar Abu Zayd in 2010 naar teruggekeerd is om te sterven, worden universitaire docenten en studenten dagelijks geconfronteerd met traangas en rubberen kogels van het Sisi-regime. Zij worden vervolgens gearresteerd en berecht door militaire rechtbanken. In het Westen komt een openlijk kritische houding ten opzichte van Israël – dit geldt vooral voor Amerikaanse academici – je duur te staan.
Hulde aan wetenschappers in het Oosten en het Westen die, ongeacht de consequenties voor hun carrières en persoonlijk leven, een politieke standpunt durven in te nemen, omdat ze beseffen welke torenhoge kosten het zwijgen met zich meebrengt.
O, gij die gelooft, weest voorstanders der rechtvaardigheid, getuigen voor Allah, zelfs al was het tegen uzelf, of ouders en verwanten. Hetzij rijk of arm, Allah is beter dan beiden. Volgt niet de begeerten, opdat gij niet onrechtvaardig zult zijn. En als gij de waarheid omzeilt of er u van afwendt, Allah is goed op de hoogte van wat gij doet.
— Soerat 4:135 De Vrouwen (An-Nisa)
Rahma Bavelaar
Rahma Bavelaar is antropologe en doet promotieonderzoek naar interreligieus huwelijk en politieke en literaire discoursen rondom religieuze minderheden in Egypte. Ze is medeoprichter van Meld Islamofobie en woont tussen Egypte en Nederland.Lees andere stukken van Rahma
Eén reactie op "Hulde aan wetenschappers die zeggen waar het op staat"
Een goed artikel. Jammer dat niemand gereageerd heeft.