“Ebru-kunst is als onze samenleving. De kleuren op water blijven hun karakter behouden zonder te assimileren in andere kleuren en vormen gezamenlijk een harmonie van kleuren; zo ook vormen de verschillende bevolkingsgroepen in onze samenleving gezamenlijk een harmonie zonder de eigen ‘kleur’ te verliezen.”
Dit citaat is van dr. Mehmet Refii Kileci, een zeldzame man op de Nederlandse bodem. Hij probeert een kunst, die ooit op sterven lag, weer te laten bloeien: de Islamitische/Arabische kalligrafiekunst. En dit op Westerse gronden! Hij heeft hiervoor jarenlang onderwijs gevolgd bij de legendarische Ustadh Hamit Aytac, die werd gezien als de grootmeester van zijn tijd op het gebied van Islamitische kalligrafie. Hiernaast is de heer Kileci ook gespecialiseerd in de Ebru-kunst (papiermarmerkunst). Zijn instituut (het Roumi Kunst Instituut in Rotterdam), dat via de traditionele mystieke kunsten vriendschap, broederschap en vrede wil bewerkstelligen tussen het Oosten en het Westen, is voor zover wij weten het eerste instituut dat de Ebrukunst in Europa als therapie aanbiedt. Voor sommigen staat hij echter meer bekend als geleerde. Hij is immers hoogleraar op het gebied van tafsir (Koranexegese) en geeft momenteel onderwijs op de Islamitische Universiteit Europa.
Wij hebben hem kunnen strikken voor een interview dat in twee delen op WBH wordt gepubliceerd. Veel leesplezier!
Salaam aleikoum, dr. Kileci. Bedankt dat u ons te woord wil staan. Wat is Roumi Kunst Instituut? Kunt er iets meer over vertellen?
Het Roumi Kunst Instituut is officieel in 2008 opgericht in Rotterdam. De behoefte was er omdat geen enkel instituut de klassieke kunsten zoals de Islamitische, Arabische of Ottomaanse onderwees en verzorgde. Wij zagen dus een leegte en hebben deze met persoonlijke inspanningen opgericht als een onafhankelijk instituut dat nergens aan verbonden is. We krijgen dus noch uit Turkije, noch uit Nederland steun, en hebben (met wil van Allah) dit alles bereikt door persoonlijke inspanningen.Het heeftbloed, zweet en tranen gekost. Ook hebben we geen subsidie of andere vormen van ondersteuning van andere instituten gehad. Alles hebben we bekostigd via onze lessen, cursussen, workshops en door hard werken op een halal manier. We hopen dat dit doorgaat.
Wat is ons doel? Allereerst willen we de Nederlandse moslims kennis laten maken met hun eigen cultuur, kunst en civilisatie door middel van liefde en respect. Naast het leren van de eigen cultuur en beschaving, dienen we respectvol te zijn voor de cultuur van het land waarin we leven en zelfs deze met elkaar integreren. Hoewel we ons in de eerste plaats op de moslims richten, willen we ook de westerse wereld en in het bijzonder onze Nederlandse vrienden bereiken, aangezien kunst voor universele waarden staat. De moslims die in het Westen wonen krijgen al veel van de westerse cultuur mee via school en media. Wij proberen ook de cultuur en kunst van hun voorouders mee te geven. Sterker nog: we proberen beide culturen met elkaar te verzoenen zodat onze jongeren de maatschappij waarin ze leven op een goede manier kunnen dienen en helpen. Wij beweren niet dat wij hierin perfect zijn. Wij willen enkel een bescheiden bijdrage leveren aan de mozaïek van Nederland en zijn rijke kleuren van diversiteit.
Nederland is rijk aan diversiteit en net als bij de Ebru-kunst zijn deze kleuren in harmonie met elkaar. Deze harmonie dient niet verstoord te raken. In eerste instantie is dit dus ons doel. Ten tweede willen wij deze kunst introduceren bij zowel moslims als niet-moslims die hierin geïnteresseerd zijn. Zo hebben wij een Nederlandse vriend die al zeven jaar lessen ‘Arabische kalligrafie’ volgt bij ons. Een andere Nederlandse vrouw volgt het ook al jaren. Aangezien Arabische kalligrafie moeilijker is, richten de meeste Nederlandse mensen zich tot de Ebru-kunst. Er zijn zelfs Nederlandse mensen die hier de Ebru-kunst hebben geleerd en die nu zelf cursussen en workshops aanbieden.
Ten derde willen wij een bijdrage leveren aan de veiligheid, rust, harmonie en orde van Nederland en het Westen middels kunst. Wij willen dat mensen kennis met elkaar maken en verbroederen. Als docent in diverse islamitische wetenschappen ben ik van mening dat de islam niet goed genoeg wordt vertegenwoordigd en verteld zoals het hoort. Uiteraard zijn er wel uitzonderingen, gelukkig.
Volgens onze nobele profeet (vrede en zegeningen zij met hem) is een ware moslim degene voor wiens hand en tong de mensen veilig zijn. Ook zegt onze profeet dat de beste der mensen degenen zijn die nuttig zijn voor de mensheid. Dus niet alleen voor moslims, maar voor de gehele mensheid. Dit proberen wij als ideaal uit te dragen. Sterker nog; naast mensen, dienen we alle levenden te helpen zoals dieren, milieu en de hele wereld.
Het universum heeft een bepaalde orde, maar wij als mens verstoren deze orde door verschillende ingrepen. Wij claimen niets, zeker niet als zelfs krachtige landen problemen niet kunnen oplossen. Wij hebben wel de intentie om te proberen op een bescheiden manier een steentje bij te dragen. Onze cursussen hebben als doel vriendschap en broederschap te bewerkstelligen tussen mensen van verschillende kleuren, talen en culturen. Zo hadden wij een keer een cursus in een moskee in Deventer, in samenwerking met de gemeente, waarbij sommige christelijke mensen eerst terughoudend waren. Toen zij echter de warme sfeer proefden, ontstonden er goede vriendschappen na een paar lessen onder het genot van Turkse thee en lekkere hapjes. Vooroordelen begonnen langzamerhand weg te vallen. Zo komen er mensen van allerlei religies naar onze cursussen, van gelovigen tot niet-gelovigen, van joodse tot boeddhistische personen. Er worden bruggen gebouwd tussen de mensen en dit draagt bij aan vrede.
Wat is het belang van kunst voor de samenleving, voor het onderwijs? Is kunst een politiek middel?
Een samenleving houdt zich staande dankzij bepaalde waarden. Dit kunnen culturele normen en waarden of gebruiken zijn, maar dus ook kunst. Elk volk heeft naast universele waarden ook lokale waarden en gebruiken die in het onderbewustzijn zijn gevestigd. Deze waarden, die ook families vormen, houden een samenleving staande. Kunst is één van deze waarden. Kunst biedt leven, rust en harmonie aan een samenleving. Hiernaast heeft kunst ook een onderwijsaspect. Volgens de islam is Allah (God) Zelf de grootste Kunstenaar en heeft Hij de mensen bepaalde vermogens en talenten gegeven. Deze vermogens zijn reflecteringen van de Schone Namen/Eigenschappen van Allah. De reflectering van deze Namen/Eigenschappen resulteert bij mensen in verschillende talenten, smaken en interesses in verschillende kunsten.
Kunst heeft naar mijn mening een belangrijke rol in het onderwijs. Allereerst leert kunst je om geduldig te zijn en dat je iets niet per direct kan bereiken. Wil je iets bereiken, dan dien je hiervoor te werken. Dit laatste is ook één van de Goddelijke Wetten die Allah in het heelal heeft geïnstalleerd. Zo schenkt Allah de beloningen voor het werk aan hen die ervoor werken. Kunst is hier een projectie van. Het leert ons geduld te hebben bij het verwachten van mooie resultaten voor onze inspanningen. Het leert ons onszelf te kennen, onszelf te ontwikkelen en maakt ons nuttiger voor de samenleving. Kunst laat een individu de samenleving omarmen, biedt een platform om mensen te verenigen, om vriendschappen en broederschappen te ontwikkelen. Zo ‘helpt’ kunst de samenleving, zoals het hele heelal is gebaseerd op wederzijdse hulp. Voor de totstandkoming van een plant dient er immers een samenwerking te zijn tussen bijvoorbeeld aarde, water en koolstofdioxide. Dit wordt vervolgens genuttigd door een dier dat wijzelf nuttigen. We vullen hiermee onze maag en krijgen energie. Alles is dus met elkaar in samenwerking en helpt elkaar.
In al die schakels van samenwerkingen en hulp vormt kunst een klein schakeltje tussen de mensen en vervult hiermee zijn doel als ‘helper’ en ‘bemiddelaar’ door mooie waarden over te brengen.
Kunst, cultuur en sport zijn middelen die kunnen bijdragen aan de wereldvrede. Zo zien we dat kunstenaars wereldwijd samenkomen op een gedeelde passie, namelijk kunst. Hierbij is kunst dus een verbindingsmiddel.
En kan het als politiek middel worden gezien?
Ik vind niet dat kunst een instrument voor politiek dient te zijn. Zoals gezegd dient kunst bij te dragen aan de wereldvrede en dient het de banden tussen de mensen te versterken. Uiteraard heeft eenieder zijn eigen normen en waarden of eigen gedachten, maar er zijn ook universele waarden en deze kunnen door middel van kunst naar voren worden geschoven. Aan de andere kant – tenminste als ik ik iets zeer kostbaar en mooi vind – zou ik kunst willen delen met de mensen.Mijns inziens staat dat los van ideologie. Dit zou bijvoorbeeld ook betrekking kunnen hebben op spirituele of religieuze inspiraties. Dit betekent niet dat je iemand probeert te overtuigen van iets, maar slechts dat je ze iets moois wilt tonen. Het zit in de aard van de mensen wiens geweten niet is aangetast. Als we iets moois in handen hebben, dan willen wij graag dat anderen er ook profijt van hebben. Kunst dient mensen niet uiteen te drijven, maar islamitische en andere religieuze kunstenaars dienen juist voor verbindende waarden te zorgen.
Hoe zou u uzelf omschrijven? Als oosters of westers?
Toen ik naar Nederland kwam, was ik 40 jaar oud. Een persoon is uiteraard ‘kind van eigen bodem’. Je bent in een bepaald land geboren en bent in dat land gevormd. Zowel je karakter als je bewustzijn en onderbewustzijn werden er gevormd. Als iemand die in Turkije (het Oosten) is geboren, kan ik mijn herkomst dus niet ontkennen (verloochenen). Zo heb je in de tasawwuf wetenschappen ook een term die luidt ‘ibn al-Zaman’ (kind van zijn tijd). Je bent als het ware een product van je tijd. Aan de andere kant zijn de grenzen tussen het oosten, westen, noorden en zuiden wellicht verouderd in de huidige geglobaliseerde samenleving. Ook al wil de mens soms ideologische of politieke scheidslijnen trekken; de wereld is een dorp geworden. Culturen, beschavingen, waarden, regels en zelfs rassen zijn gemengd. Tegenwoordig zijn er bijvoorbeeld geen ‘pure’ natiestaten meer. In een land als Nederland wonen mensen van meer dan 160 verschillende etniciteiten, iets wat voorheen moeilijk denkbaar was. Uiteraard bestaan hier vele redenen voor, waaronder het gemak van reizen. Ook omdat bepaalde wereldse gunsten op aarde niet op een rechtvaardige manier worden gedeeld, migreren mensen (hetzij legaal of illegaal). Daarom vind ik het onderscheid tussen het oosten en het westen minder relevant.
Het belangrijkste is dat een persoon in zijn eigen kleine wereld zijn of haar leven kan leiden. Ik vind dat we hierin geen strikt onderscheid moeten maken. In de totstandkoming van onze huidige beschaving, spelen de mooie aspecten van andere beschavingen ook een rol, zoals de Indiase, Mesopotamische (Oud Egypte), Chinese, Griekse, Romeinse, en Islamitische beschavingen. Dit is een gedeelde beschaving en een gedeelde schoonheid. We mogen al deze schoonheden niet beperken tot een enkel ras of cultuur. De mensheid heeft de voorbije duizenden jaren met veel inspanningen de huidige status bereikt, onder andere via waarheden die profeten hebben verspreid, maar ook via allerlei denkers en wetenschappers.
De gehele mensheid heeft dus als ingrediënt gediend in de totstandkoming van de huidige beschaving. Indien je de wereld op deze manier bekijkt, vind ik het overbodig om mijzelf tot oosters of westers te classificeren. Het belangrijkste is dat we menswaardig kunnen leven en de wereldse gunsten met elkaar kunnen delen. Wij dienen gezamenlijk te denken over hoe we de wereld tot een betere en vredigere plaats kunnen maken en hiervoor dient eenieder zijn of haar eigen nek uit te steken. Dit kan door kunst, cultuur, wetenschap, religieuze en ethische normen, kennis en dergelijke. Volgens mij moeten we aan de hand van onze eigen capaciteiten hier een bijdrage aan leveren . Hiervoor dient men wel onderwezen te worden om gered te worden van onwetendheid en van radicalisme. Men dient de ander te waarderen en te respecteren als een mens zijnde die door de Schepper is gecreëerd.
Hoe ziet u de toekomst voor de mensheid en wat voor bijdrage kan kunst hieraan leveren?
Mijn bescheiden benadering hieromtrent is dat ik het positief en hoopvol benader. Ik ben geen pessimist, maar een optimist. De huidige problematiek op aarde zie ik als bevallingsweeën voor de mensheid, voor een betere toekomst. Via pijn en problemen leren we soms dat zaken anders moeten en dat er verandering nodig is. Aan de andere kant is de huidige problematiek te wijten aan de onbegrensde wensen en egoïsme van mensen, die de harmonie op aarde verstoren. De wereld verbetert wanneer de mens zich verbetert. Over dit onderwerp wordt vaak een anekdote verteld: Een man belooft zijn zoon naar de bioscoop te brengen. Door drukte en vermoeidheid kan hij echter zijn belofte maar niet nakomen. De zoon blijft er om zeuren. Op dat moment komt de vader op een idee. Hij ziet een wereldkaart in een tijdschrift en scheurt deze uit. Vervolgens scheurt hij de kaart in vele stukjes en zegt tegen zijn zoon dat ze naar de bioscoop zullen gaan als het kind erin slaagt om de wereldkaart weer heel te krijgen. Dit lijkt een onmogelijke opgave, waardoor de vader denkt verlost te kunnen zijn van zijn belofte. Maar het kind komt na enkele minuten al in vreugde naar zijn vader toe en had de wereldkaart daadwerkelijk weer in elkaar gezet. De vader is uiteraard verbaasd en vraagt hoe dit kan. Het antwoord van het kind is hierbij zeer interessant: papa, op de achterkant was de foto van een mens. Ik heb de mens verbeterd en toen verbeterde de wereld vanzelf.
De mens dient zich dus allereerst te verbeteren en hierbij is er een groot probleem: onwetendheid. Onwetendheid brengt weer vele andere problemen met zich mee: armoede, verdeeldheid en egoïsme. De mens hoort juist idealistisch te zijn en te leven om te laten leven. Voor een betere en vreedzamere wereld dient deze gedachte te heersen en dienen we egoïsme van ons af te zetten. Kunst kan hierbij een rol spelen omdat het ons geduld bijbrengt en ons opvoedt. Persoonlijk ben ik optimistisch over de toekomst. De islam leert ons immers om altijd optimistisch te zijn en hoop te bieden aan anderen. We hebben meer dan honderd jaar een chaotische wereld gekend, waarin wapens en bloedvergieten overheersten. Wellicht zullen we er later in slagen om ons te verenigen op gedeelde waarden en leven in een wereld waarin meer vrede, harmonie, vrijheid en respect heersen. Kennis is hier echter wel een cruciale factor in meerdere betekenissen van het woord. Konden we de mensheid maar overbrengen dat we niet zonder nut of doel op aarde zijn en dat we slechts gelukkig kunnen worden door goed te doen. De huidige wereld, die bestaat uit overconsumptie en egoïsme, zal later plaats maken voor een rechtvaardigere, tolerantere en vredigere wereld. Met de wil van Allah.
Wat zou u mensen adviseren die zich in de kunst willen ontwikkelen?
Dat is een brede vraag. Allereerst dient men liefde te hebben voor de kunst. Zonder liefde zou je geen drang voelen om het te leren. Ten tweede moet je er ook talent voor hebben. Zo niet, dan zou je na een tijd ontmoedigd kunnen raken of een bepaald niveau niet kunnen overstijgen. Ten derde is een opleiding belangrijk. Vroeger werd dit op traditionele wijze via ateliers verzorgd met een ervaren mentor. Vandaag de dag kan dit ook via de faculteiten, maar een begeleider of een mentor is een vereiste om een bepaald niveau te bereiken. Slechts uitzonderlijke talenten hebben het zonder een leraar gedaan. Dus een goede mentor, een goed voorbeeld, zelfkritiek, liefde en inspanning zijn enkele vereisten die samen horen te gaan. Dit zijn enkele waarden waarover zowel klassieke als moderne kunstenaars overeenstemming in hebben.
Redactie
Wij Blijven Hier werd in 2005 opgericht, omdat ze vonden dat ze er nog niet waren. Inmiddels zijn ze 3000 bijdragen rijker, die vrijwillig door beginnende én gearriveerde verhalenvertellers worden geschreven. Verschillend van columns, persoonlijke ervaringen tot verborgen nieuwsfeitjes. Ze kijken op hun eigen manier tegen de wereld aan, en vertellen zélf het verhaal. Wie zijn ze? Kijk om u heen. Want ze zijn hier. Zij Blijven Hier!Lees andere stukken van de WBH Redactie
Volg ons op social media