Een stuk van Kahliya Ronde over ondernemende Turkse en Marokkaanse vrouwen, het is een trend die zeker niet onderschat moet worden…
Een echte ondernemer is man, blank en tussen de 40 en 60 jaar. Dat is het bestaande beeld van ondernemers. Caroline Essers, bedrijfswetenschapper aan de Radboud Universiteit Nijmegen, bekritiseert dit stereotype beeld van succesvolle ondernemers. Zij promoveert op 8 januari op onderzoek naar Turkse en Marokkaanse onderneemsters in Nederland. Zij blijken om te moeten gaan met een breed scala aan vooroordelen en verwachtingen.
Nederland telt 11.000 Turkse en 4.200 Marokkaanse ondernemers. Respectievelijk 17 en 12 procent daarvan is vrouw. Dat lijkt misschien niet veel. Het percentage autochtone vrouwen in de ondernemerswereld is immers hoger (33 procent), net als het aantal Surinaamse en Antilliaanse vrouwen met een eigen zaak. Toch is het volgens Essers een aantal om rekening mee te houden. Het nuanceert in ieder geval het beeld van de slecht geïntegreerde, ongeëmancipeerde moslima die vooral thuis achter het aanrecht staat.
Turkse rijschoolhoudsters en Marokkaanse zyanas
Caroline Essers verzamelde twintig levensverhalen van Turkse en Marokkaanse onderneemsters in Nederland. Eigenaresses van kapsalons, groentehandels, poolcentra en milieuadviesbureaus passeren de revue. Essers onderzocht hoe de vrouwen zelf over hun identiteit als vrouw, etnische minderheid en ondernemer denken. Turkse en Marokkaanse onderneemsters blijken zich te moeten bewegen in een omgeving vol vooroordelen, stigma’s en verwachtingen. Van Nederlanders én van de eigen gemeenschap. Zij bewegen zich tussen twee culturen.
Toch kan dit ook een voordeel hebben. Essers: ‘Uit het onderzoek blijkt dat deze vrouwen regelmatig juÃst gebruikmaken van hun achterstandspositie en vrouwelijke etniciteit waardoor zij vernieuwende producten op de markt weten te brengen.’ Het gaat dan bijvoorbeeld om Turkse rijschoolhoudsters die zich speciaal richten op allochtone vrouwen die zich meer op hun gemak voelen bij een vrouwelijke rij-instructeur. ‘Of om Marokkaanse zyanas, professionele weddingplanners, die voornamelijk in de randstad op de vraag van Marokkaanse bruidsparen inspelen om deze vaak grootschalige bruiloften van top tot teen te verzorgen,’ aldus de bedrijfswetenschapper.
Tussen de vooroordelen door
‘Het is lastig voor deze groep vrouwen om simpelweg te zeggen: Kijk, dit ben ik: ik ben vrouw, Marokkaanse of Turkse én ondernemer,’ zegt Caroline Essers. ‘Dit wordt namelijk door anderen niet altijd even makkelijk geaccepteerd.’ Als Turkse of Marokkaanse vrouw worden ze in de ondernemerswereld moeilijk voor vol aangezien en als onderneemster voelen ze weerstand vanuit de eigen gemeenschap. Marokkaanse en Turkse onderneemsters laveren door een mijnenveld van normen, verwachtingen en vooroordelen.
Ze moeten bijvoorbeeld opboksen tegen het stereotype beeld van de succesvolle ondernemer (de blanke man van rond de vijftig). ‘Zo werd een deelneemster aan een zakenbeurs bijna de deur uitgezet omdat de bewakingsdienst zich vanwege haar hoofddoek niet kon voorstellen dat zij onderneemster was,’ schrijft Essers. Ook worden Marokkaanse en Turkse vrouwen een stuk minder serieus genomen als zij bij de bank een lening proberen los te krijgen. Dit geldt natuurlijk voor meer (migranten)vrouwen. ‘Maar’, stelt Caroline Essers, ‘Marokkaanse en Turkse onderneemsters moeten daarnaast ook nog eens leren omgaan met de vooroordelen van Nederlanders over hun culturele en islamitische achtergrond.’ Een Surinaamse vrouw met een eigen winkel is nog altijd meer geaccepteerd dan een Turkse die een groot schoonmaakbedrijf runt. Veel Nederlanders associëren een Turkse vrouw immers vooral met boodschappentas en kinderwagen.
Niet alleen de Nederlandse samenleving heeft allerlei verwachtingen over hoe een Turkse of Marokkaanse vrouw zich zou moeten gedragen. Ook binnen de eigen gemeenschap heersen er normen over wat een vrouw kan en mag. Deze hebben vaak te maken met ideeën over eer en schande. ‘Ik weet dat sommige wetenschappers er niet van houden om over het belang van eer en schande binnen Marokkaanse en Turkse gemeenschappen te spreken, want dat is allemaal zo stereotype en culturalistisch’, zegt Essers. ‘Maar tóch, mijn interviews zijn doorspekt met woorden als eer, respect, schaamteloos gedrag enzovoorts. Dus blijkbaar lopen de Turkse en Marokkaanse vrouwen die ik heb gesproken als ondernemer toch het risico om binnen hun eigen gemeenschap als minder eervol gezien te worden.’
Het ondernemerschap is ook binnen de Turkse en Marokkaanse gemeenschap dus vooral een geaccepteerde carrière voor mannen. ‘En dan moeten vrouwen, meer dan mannen, extra opletten op hoe ze zich gedragen.’
De vrouw van de profeet als onderneemsterTurkse en Marokkaanse onderneemsters gebruiken verschillende strategieën om om te gaan met al deze normen en vooroordelen.‘Deze vrouwen doen aan creatief identiteitswerk,’ aldus de onderzoeker. Afhankelijk van de context kunnen ze hun vrouwelijkheid tentoonstellen (bijvoorbeeld als schoonheidsspecialiste) of hun afkomst commercialiseren (bijvoorbeeld als planner van ‘traditionele’ Marokkaanse bruiloften). Andere keren willen ze laten zien dat ze geen schaamteloze, oneervolle vrouwen zijn. Essers: ‘Bij sommige vrouwen zie je dat ze zich extra bescheiden en heel voorzichtig opstellen. Zij letten er op hoe en met wie ze spreken. Of ze zetten hun vrouwelijkheid aan de kant omdat ze er niet van beschuldigd willen worden hun vrouwelijkheid te gebruiken om iets gedaan te krijgen voor hun onderneming.’
Ook de islam kan uitkomst bieden. Volgens Essers vullen de onderneemsters de islam op eigen wijze in. Zij interpreteren de islam op zo’n manier dat hun ondernemerschap gelegitimeerd wordt. ‘Zoals een geïnterviewde onderneemster het zo mooi formuleerde: De vrouw van de profeet was zelf onderneemster, dus wie kan mij dan vertellen dat ik niet buitenshuis kan werken? Deze vrouwen gaan met andere woorden eerder pragmatisch dan dogmatisch met hun geloof om,’ schrijft Essers.
Onderzoeker onder de loep
De onderneemsters weten slim om te gaan met verschillende identiteiten. Zij weten hoe ze zich op bepaalde momenten moeten presenteren. Geldt dit dan ook als ze geïnterviewd worden door een wetenschapper? Ja, meent Caroline Essers. ‘Ik interpreteer natuurlijk een verhaal op een bepaalde wijze. Maar daar zit nog een stap voor. Het verhaal dat de vrouwen mij vertellen wordt misschien al op een manier verteld die anders is dan wanneer ik een man of migrant zou zijn. Het is heel belangrijk om daar rekenschap van te geven.’ Een onderzoeker kan volgens Essers bij dit soort onderzoek niet verwachten een objectieve waarheid weer te geven. De achtergrond van de onderzoeker zelf speelt immers een belangrijke rol. ‘Dat is ook helemaal niet erg, zolang je maar reflecteert op de invloed die dit kan hebben op het verzamelen, interpreteren en beschrijven van het materiaal.’ Soms kreeg Essers bijvoorbeeld het idee dat ze werd gebruikt om vooroordelen binnen de Nederlandse samenleving weg te nemen. ‘Het kan zijn dat sommige geïnterviewde vrouwen juist via mij hebben geprobeerd om stereotypen over hen te ontkrachten, wetende dat ik er over zal schrijven en praten met journalisten.’ Maar dat maakt het onderzoek juist ook interessant, aldus Essers.
Eerder verschenen op Kennislink.
Faisal Mirza
De oprichter. Geboren, getogen en woonachtig in die mooie stad achter de duinen. Altijd klaar voor een revolutie of gewoon een kopje thee. Typisch Faisal...Lees andere stukken van Faisal
13 Reacties op "Turkse en Marokkaanse onderneemsters"
“Het nuanceert in ieder geval het beeld van de slecht geïntegreerde, ongeëmancipeerde moslima die vooral thuis achter het aanrecht staat.”
Laat maar….ik zeg niks meer…..
Of laat ik toch maar een reactie plaatsen…
Ik erger me mateloos aan citaten zoals het bovenstaande (“Het nuanceert in ieder geval het beeld van de slecht geïntegreerde, ongeëmancipeerde moslima die vooral thuis achter het aanrecht staat.”)
Het nuanceert het beeld…..alsof dat beeld terecht is…..ik vind dat wanneer het gaat om de ‘emancipatie’ van de islamitische vrouw dat er dan een onderscheid gemaakt moet worden tussen de verschillende generaties….de eerste generatie is totaal anders dan de tweede generatie…de meerderheid van de eerste generatie is opgegroeid in een totaal andere tijd en samenleving en weinig geschoold wanneer zij vergeleken wordt met de tweede generatie….het is dus meer dan logisch dat een groot deel van de eerste generatie huisvrouw is en zich nauwelijks begeeft op de arbeidsmarkt…wanneer beide generaties samen worden genomen en men spreekt over ‘emancipatie’ levert dat dus een onjuist beeld….
Dan mijn tweede punt: wat is er mis met het aanrecht? Sinds wanneer bestaat er alleen maar een definitie van ‘emancipatie’ namelijk de arbeidsmarkt opgaan en zoveel mogelijk vermannelijken? De kern van emancipatie is toch dat een vrouw zelfstandig een keus maakt en daarbij door niemand gedwongen wordt om een keus te maken….en als dat het aanrecht is, so be it….en alsof werk zo’n bevrijding is….als je naar de Nederlandse arbeidsmarkt kijkt, dan zie je dat vrouwen zich voornamelijk begeven in de parttime banen en nauwelijks aan de top zitten….
Dat bewijst weer dat vrouwen gediscrimineerd worden op dit gebied en de dames van buitenlandse afkomst dubbelop.
Maar sommige mensen zijn van mening dat onze meest waardevolle burgers (ondernemers, managers, politici etc.), blanke mannen met een leeftijd van 40-60 jaar zijn.
In één woord: walgelijk!
#3 sander
Dat is niet wetenschappelijk aangetoond door onze wetenschapper, dat is een door haar in haar “wetenschappelijk”rapport opgenomen stelling.
# 4 Vele
Daar heb jij gelijk in. In ieder geval is er een hoop te zeggen voor deze stelling…
Geweldig, dat zij de intersectionaliteit van de vrije vrouwelijke ondernemer van Turkse en Marokkaanse komaf op papier heeft gezet. Zou dat onderzoek ook al bestaan voor bijvoorbeeld Afrikaanse en Chinese vrouwelijke ondernemers? Het zou nog moeten worden opgepakt door bedrijfskundigen, zodat er een handboek voor de praktijk uit komt, waar aan de ene kant kredietverleners, banken, autochtone zakenrelaties en aan de andere kant echtgenoten, familie, allochtone zakenrelaties zich snel een reëel beeld kunnen vormen op grond van feiten in plaats van veronderstellingen.
Citaten:
“Ik geloof in mezelf en trek me niet zo veel aan van wat mensen van me denken.”
“Ik heb geleerd om zelf na te denken, zelf beslissingen te nemen en mijn eigen lot in handen te nemen. Ik leunde niet op het gezag van anderen: dat van je echtgenoot, je moeder of van Allah.”
Jan
Ik vind dat jullie sterk moeten nadenken of jullie wel in dit land willen blijven. Ik als nederlander, heb al zo vaak meegemaakt dat onze 2 culturen gewoon niet samengaan. Je kunt er nog zo je best voor doen maar het gaat gewoon niet, we zijn te verschillend. Ik vind het zo jammer dat een stel asociale, agressieve, totaal niet in de maatschappij passende allochtonen het voor jullie. Als dit zo doorgaat krijgen we straks een mega-conflict tussen autochtonen en allochtonen en dat hoop ik niet mee te maken. vriendelijke groet, jeroen
Ik heb een eigen onderneming en als ik dit lees dan kan ik wel een gat in de lucht springen van blijdschap
@Jeroen (#7)
je reactie gaat niet in op het onderwerp, namelijk vrouwelijke ondernemers ‘als een spin in een web’, tussen verschillende secties van de samenleving. Of bedoel je dat die vrouwelijke ondernemers Nederland moeten verlaten? Waarom? Zij zijn nu net degenen die hun vrijheid nemen, zich niet laten leiden door het beeld van de ondernemer, noch door het gezag van Allah. Hoewel ik weer minder enthousiast ben over ondernemers die bijvoorbeeld een allochtoon huwelijk organiseren.
Ik heb het meegemaakt dat een auto mij geen voorrang gaf maar toeterend dwars voor me op de weg ging staan. Het was bijna een aanrijding, ik kon nog net stoppen. Ik ben uitgestapt en heb (boos) gevraagd wat dit voor moest stellen. Ik kreeg als uitleg dat er een allochtoon huwelijk werd gevierd en inderdaad, daar kwam een lange stoet toeterende auto’s aan. Of ik daar respect voor wilde hebben. Nee, dat heb ik niet. Alleen het gezag mag de openbare weg afsluiten en het is sowieso niet toegestaan om zoveel herrie te maken. Maar als de vrouwelijke ondernemer die huwelijken organiseert professioneel is, zullen de feestvierders zich juist wel aan de regels houden.
Jan
@Maya (#8)
Wil je vertellen hoe het is als vrouw en ondernemer? Wat maakt je zo blij?
Jan
Echt toppie, de bom gewooon! Ik heb echt respect voor deze sista’s :)
Groetjes, Turkish girl.
*modbreak: spam verwijderd*
40-60 jarige blanke mannelijke ondernemers. kompleet vooroordeel. Er zijn zeker oudere jongeren (25-35) die beginnen met hun eigen bedrijf—in feite, om het op te zetten moet je jong en energiek zijn om de schouders eronder te kunnen zetten en je voor de volle 150% in te zetten om het draaiende te krijgen. (50-60 jarige ondernemers zitten op hun pluche stoel op hun vermeende louweren te rusten). De foto toont jonge onderneemsters, die zou je dan moeten vergelijken met jonge ondernemers, niet met oudere mannen die al jaar en dag in het systeem zitten, i.e., geen apples met peren willen vergelijken.
en dan de “Een onderzoeker kan volgens Essers bij dit soort onderzoek niet verwachten een objectieve waarheid weer te geven.”
Dus haar promotieonderzoek is subjektief gebabbel? De zoektoecht naar de objektieve waarheid, daar hou je je mee bezig in de wetenschap; nu ja, daar hoor je je mee bezig te houden. Met die ene uitspraak gooit ze positieve resultaten die nederlandse onderneemster waarvaan ((over)groot)ourders niet in NL geboren zijn in een keer in de prullebak as constructivistische subjektiviteit. echt jammer.
en dan hebben we ook nog eens, aldus Essers, “vrouwelijke etniciteit “. Dat is gezwets in de ruimte. Er zitten erg veel haken en ogen aan hoe nu ‘etnische groep’ te definieren (kan van buitenaf gebeuren, imposed door een andere groep op een meer of mindere mate arbitraire kollektie mensen die zichzelf soms niet eens als een groep zagen, of omgekeerd), maar je hebt nooit een etnische groep op basis van gender. Etnischiteit heeft met historie en kontinuiteit een bepaalde kultuur van doen. daar hebben vrouwen toch echt nog altijd mannen voor nodig :) , om het generaties vol te houden. Dus, een etnische groep kan nooit alleen uit mannen of alleen uit vrouwen bestaan.
Van de samenvatting die hier gegeven is, probeert zij artificieel een kollektie vrouwen””met als enige kenmerk dat ((over)groot)ouders niet in NL geboren zijn maar in Turkije of Marokko””over 1 kam te scheren. Jammer.
En dan, er zijn in de vorige eeuw bijv. Indonesiers naar Nederland gekomen. Gezien het percentage moslims in Indonesie, geheid dat daarvan een aantaal in NL terecht zijn gekomen. Hoe vergelijken die met de “Turkse en Marokkanse onderneemsters [van] islamistische achtergrond”?
“Het nuanceert in ieder geval het beeld van de slecht geïntegreerde, ongeëmancipeerde moslima die vooral thuis achter het aanrecht staat.” Alsof iedereen dat beeld heeft. Jeemug! Leg mij jouw woorden niet in mijn mond, aub. Bedoelt ze misschien ”˜ik en mijn promoter hebben zo onze vooroordelen’ ?
Als positief einde: ben blij dat dit alles in de nederlandse taal gaat, zodat de wereld er geen kennis van neemt dat er wel degelijk gaten in het nederlandse onderwijssysteem zitten.