Boerkini verbod: Waar is de legaliteit?

Hoe kúnnen ze? Hoe kunnen ze de burkini verbieden, hoe kunnen ze een vrouw (die niet eens een burkini aanhad) dwingen en plein public haar kleren uit te trekken, hoe kun je iemand beboeten voor het dragen van kleding die niet bloot genoeg is? Hoe kun je dat juridisch verantwoorden? Waar is de legaliteit?

Het legaliteitsbeginsel is één van de belangrijkste onderdelen van een democratische rechtsstaat. Het houdt in dat er een wettelijke grondslag moet zijn voor overheidshandelen. Het dient de burger te beschermen tegen willekeur en ongegrond optreden van de overheid of haar functionarissen. Beschermen tegen bijvoorbeeld islamofobe burgemeesters die hun haat jegens moslimvrouwen willen uiten door ze te verbannen van stranden. En gewapende agenten die daarop hun macht misbruiken om een vrouw seksueel te intimideren. Want dat is waar het hier om gaat: racistisch, islamofoob, seksistisch geweld. Hoe denkt Frankrijk – als onderdeel van de Europese Unie welteverstaan – racistisch, islamofoob, seksistisch geweld jegens vrouwen te legaliseren?

Een van de belangrijkste grondleggers van de democratische rechtsstaat was de Frans filosoof Montesquieu. In zijn werk ‘Over de geest van de wetten‘ schrijft hij over het legaliteitsbeginsel:

“Als er in de wet expliciete formuleringen staan, dan neemt de rechter die in acht; is de wet niet expliciet genoeg, dan probeert de rechter in de geest ervan te handelen. In een republiek hoort het bij het staatsbestel dat de rechters zich aan de letter van de wet houden. Wanneer het gaat om de bezittingen, de eer of het leven van een burger, mag een wet nooit ten nadele van die burger worden geïnterpreteerd.” (boek VI, hoofdstuk3).

Hoe de plaatselijk ingestelde regel, dat een vaag gedefinieerd verbod inhoudt, overeind kan blijven onder de Franse nationale wetten, waaronder de grondwet en de internationale wetten, waaronder de vele Europese mensenrechtenverdragen en het ‘Vrouwenverdrag’ (CEDAW), is mij werkelijk een raadsel. Volgens The Guardian heeft een Franse NGO, de Human Rights League, het verbod aan een rechter voorgelegd, welke het verbod in stand hield. Er werd geoordeeld dat het noodzakelijk, geschikt en proportioneel is.

De burkini zou kleding zijn dat geassocieerd kan worden met terroristische groeperingen met wie ‘zij’ in oorlog zijn. En dus is een verbod op een burkini op het strand een noodzakelijk, geschikt en proportioneel middel. Really? Dat nog niet behoorlijk is aangetoond dat de verdachte van het drama, waarin een vrachtwagen inreed op een menigte op een boulevard moslim was, lijkt er niet toe te doen. Ook al blijkt uit verschillende reportages dat bekenden van de verdachte aangeven dat hij zich in de verste verte niet met de islam bezighield. En al zou hij wel moslims zijn, dan nog is een terroristisch oogmerk niet bewezen. Misschien was hij depressief en ladderzat, oh nee wacht, ‘verwarringsverschijnselen’ doen zich alleen voor bij witte mensen. Arabs are the new blacks and muslims are the new jews, wie wil het dan nog over kleine details als de werkelijke feiten hebben? De aanslagen die er zijn gepleegd zijn steeds door mannen gepleegd, hoe kan het dan zijn dat vrouwen die een dagje op het strand willen vertoeven worden gezien als dreiging?

Dit heeft alles te maken met het feit dat er nog altijd nogal wat mannen — zoals de stoere gasten die verantwoordelijk zijn voor het verbod — een stelletje onzekere angsthazen zijn wiens eigenbeeld afhangt van de mate waarin ze een ander kunnen onderdrukken. Die moslimmannen, daar moeten we maar even niks geks mee doen voordat de stoppen echt doorslaan, maar die moslimvrouwen in die verschrikkelijke onaantrekkelijke kleding waar we helemaal niks mee hebben, ach die kunnen we best nog wat verder de afgrond in duwen om daar zelf beter van te worden, zullen ze gedacht hebben. Walgelijke, smerige, seksistische mannetjes van de laagste soort. Excuse my French. Enfin, hoe dit allemaal past onder ‘noodzakelijk’, ‘geschikt’ en ‘proportioneel’, blijft niet alleen een ethisch/maatschappelijk, maar ook een juridisch raadsel. Er is door de mensenrechtenorganisatie hoger beroep ingesteld en ik wacht de uitspraak vol spanning af. Fingers crossed dat het internationaal recht erbij betrokken wordt.

Maar dan een hypothese waar ik mij normaliter liever niet aan zou wagen, ware het niet dat we de noodzaak van de ‘what if- vraag’ hebben bereikt. Wat als het vermoeden klopt dat we helemaal niet in de democratische rechtsstaat leven die we ons altijd hebben voorgehouden. Wat als al die mensenrechtenverdragen en de bondgenootschappen en de Unie die we bereikt hebben in het kader van ‘Nooit Meer!’, alleen hebben bijgedragen in het vereenvoudigen van een herhaling van de geschiedenis. Wat als de rechters die het Franse recht en het Europees recht toepassen even fascistisch, discriminerend, islamofoob en seksistisch zijn als degene tegen wie wij als burgers bescherming vragen? Dan hebben we best een behoorlijk probleem.

Al wat jaartjes zet ik mij in voor vrouwenrechten, mensenrechten in het algemeen, rechten van minderheden en burgerrechten. Toen ik bij een vrouwenrechtenorganisatie in Egypte stage liep deed ik onderzoek naar vrouwenrechten in Egyptische nationale wetten en de door Egypte geratificeerde verdragen. De conclusie was dat het er theoretisch helemaal niet zo slecht uit zag, maar de praktijk voor vrouwen toch echt wat anders lag. Dat kan in een dictatuur zoals die was onder Mubarak en nu is onder Sisi. Wanneer wetgevers, rechters en politiebeambten allemaal van hetzelfde hout gesneden zijn, waar kun je als vrouw dan terecht? Wanneer je door een man verkracht wordt, bij een man aangifte moet doen die zelf nog een schepje boven op doet, waarna je je wendt tot een mannelijke rechter die zijn vrouw tot gemeenschap dwingt, die weer handelt onder het recht dat geschreven is door een soortgelijke man? Weet je wat je dan aan je theoretische rechten hebt?

Het huidige Franse systeem is ooit tot stand gekomen door een revolutie van het volk. Burgerrechten wilde het volk. De geest van die revolutie is allang dood en begraven. Het is daarom nu het moment om niet passief toe te blijven kijken maar je stem te laten horen. Dit heeft niet alleen betrekking op Franse burkini dragende vrouwen op bepaalde stranden in Frankrijk. Dit effectueert ons allemaal als moslims, vrouwen, mannen, burgers die in ongelijke machtsposities zitten in verhouding tot de overheid en diens organen, burgers van lidstaten van de Europese Unie, burgers van staten die talloze mensenrechtenverdragen als geldend recht hebben verklaard, mensen met enige vorm van empathie, enig begrip van zelfbeschikkingsrecht, mensen met verstand. Dit heeft betrekking op iedereen. In een democratie behoort het volk de belangrijkste macht te zijn. Die leuk geprobeerde staatsgreep in Turkije waar burgers een stokje voor staken? Dat. Dat is de kracht van een democratie waar wij, jij en ik, onderdeel van uitmaken. Dat is een theoretisch recht wat je zelf in de praktijk kan brengen zonder afhankelijk te zijn van overheidshandelen waarvan de legaliteit te betwisten valt.

Foto via Pixabay

Pssst..
Wij Blijven Hier! is het platform van de Nederlandse moslim. Wij bieden ruimte aan sterk uiteenlopende meningen en standpunten. Want waarom zou je het leven makkelijk maken als het moeilijk kan? Niet alle meningen en standpunten hier komen overeen met de onze. En anders dan je wellicht van ons verwacht, hebben wij ook niet alle wijsheid in pacht. Dus mocht je het ergens niet mee eens zijn, dan horen we het graag!

Nadia Benaissa

Als kind was Nadia al gefascineerd door het recht. Haar studiekeuze was dan ook snel gemaakt. Ze zet zich in voor mensenrechten en sociale rechtvaardigheid. Ook schreef ze het boek Liefdeswetten, over Nederlands en Marokkaans huwelijksrecht.

Lees andere stukken van Nadia