Voorpagina Algemeen, Cultuur, Filosofie, Geschiedenis, Kunst, Maatschappelijk, Media, Opinie, Persoonlijk, Politiek, Psychologie, Racisme, Recensies, Samenleving

Recensie: zomergast Glenn Helberg bouwt wel degelijk stevige bruggen

Wat heb ik genoten van Glenn Helberg, Caribisch Nederlandse jeugdpsychiater, Artikel 1 lijstduwer, artiest en intellectueel, bij Zomergasten gisteravond. Ga het asjeblieft bekijken als je het gemist hebt, want de eerste recensies bevestigen niet onverwacht hoe hard we hem nodig hebben.

Het Parool, bijvoorbeeld, contrasteerde vanmorgen Helbergs optreden met dat van burgemeester van der Laan in de vorige uitzending. Eberhart zou de verbinding hebben gezocht, terwijl Glenn de verschillen tussen “blank” en zwart juist zou hebben uitvergroot. Net als de presentatrice Janine Abbring vindt de recensent het moeilijk om de ervaringen van een zwarte homoseksuele man aan te horen zonder onmiddellijk zijn eigen gevoelens bij dat verhaal tot centraal vraagstuk te maken. 

Helberg vertelde met humor, bevlogenheid, diepgang en scherp historisch inzicht over wat het betekent en hoe het voelt om een zwarte homoseksuele man te zijn in het Nederland van gisteren en vandaag. Steeds stelde hij zich kwetsbaar op en toonde hij geduld en begrip voor het ongemak en de onkunde van zijn gesprekspartner bij zijn relaas over de doorwerking van slavernij en kolonialisme in de raciale verhoudingen van vandaag. De fragmenten die hij koos gingen feitelijk over mensen met heel uiteenlopende achtergronden. Hoe de relaties van mensen (alle mensen) met ouders, partners, de raciale en seksuele ‘ander’ ons schaden en vormen stond daarin steeds centraal; kortom, de pijn en de strijd die inherent is aan het aangaan van verbinding, inclusief de relatie die door koloniaal geweld tot stand is gekomen. Glenn bruggenbouwde zich een ongeluk. Het mocht niet baten. 

Vooral waar hij het verband probeerde te leggen tussen de Nederlandse rol in het slavernijverleden in de VS en racisme in ons land vandaag werd hij constant onderbroken door een nerveuze Abbring die, in plaats van dieper in te gaan op zijn verhaal, zich liet leiden door haar eigen fragiliteit. Ze werd defensief en onderbrak hem met skeptische opmerkingen wanneer ze door had kunnen vragen. Daarmee benadrukte ze zélf de kloof tussen wit en zwart, in plaats van ruimte te scheppen voor de enige manier om die afstand te overbruggen: historische verbanden erkennen en bespreekbaar maken, en luisteren, echt luisteren, naar de verhalen en ervaringen van zwarte mensen, zonder deze steeds met witte verongelijktheid te ondermijnen. 

Han Lips van Het Parool ziet polarisering in plaats van verbinding omdat hij gewend is zichzelf als de universele maat der dingen te nemen. Verbinding zoeken, beste Han, is een privilege dat burgemeester van der Laan zich als witte man in een machtspositie kan veroorloven, en daar is hij zich gelukkig ook bewust van. Wat zou het mooi zijn als de witte heren journalisten inzagen dat mensen van kleur de verschillen niet zelf hebben gecreëerd, maar die witte norm al eeuwenlang met geweld opgelegd krijgen. Als we daar eens zonder er direct ons gevoelige witte ego bij te betrekken bij stil kunnen staan dan komen we wellicht een stap dichter bij de verbinding waar we zo naar verlangen.

Glenn koos een fragment van James Baldwin in Amsterdam in 1981. Het was was spot-on. Gevraagd over het ‘minderhedenprobleem’ in Amsterdam zei hij:

“Zwarte of niet-witte mensen zijn in Europa inderdaad in de minderheid. Maar we vormen geen minderheid in de wereld. Jullie vormen de minderheid. Dat verdraag je niet. Het enige wat jullie immers nog hebben zijn space shuttles, banken en wapens. Wat jullie niet meer hebben, dat ben ik…Niets wat je doet kan mij, laat staan mijn kind nog doen geloven dat ik jouw mindere ben…Ik heb al heel lang met jou te maken. Nu krijg jij met mij te maken. Want ik ben hier en ik blijf hier. Begrijp je wel? Nederland is niet anders dan de VS. Don’t do what we did.”

Nadat Glenn haar moet uitleggen wat Baldwin bedoelt met de stelling dat er geen verschil is tussen Nederland en de VS, concludeert Janine: “Het is dus niet een kwestie van ‘schuld hebben’, laten we dat dan even uit de weg…”

Nee, Janine, we hebben de boodschap van Glenn en Baldwin nog lang niet begrepen.

Zie ook de uitstekende recensies van Clarice Gargaard en Anja Meulenbelt . 

Afbeelding: pixabay.

Rahma Bavelaar is antropologe en doet promotieonderzoek naar interreligieus huwelijk en politieke en literaire discoursen rondom religieuze minderheden in Egypte. Ze is medeoprichter van Meld Islamofobie en woont tussen Egypte en Nederland.

Lees andere stukken van Rahma